Gajret
Gajret je naziv kulturno-prosvjetnog društva, osnovanog 1903. godine. Promovisalo je srpski identitet među slovenskim muslimanima u Austrougarskoj (današnjoj Bosni i Hercegovini).[1] Nakon 1929. godine, društvo je bilo poznata kao Srpsko muslimansko prosvjetno-kulturno društvo Gajret.[1] Organizacija je muslimane smatrala Srbima bez dovoljno izgrađene nacionalne svijesti.[2] Stav da su muslimani po narodnosti Srbi vjerovatno je najstariji od tri etničke teorije među samim bosanskim muslimanima.[3] Nakon austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine, bosanski muslimani, osjećajući ugroženost od katoličkih Habzburgovaca, uspostavljaju nekoliko organizacija.[3] Među njima su, pored Gajreta, Muslimanska narodna organizacija (1906) i Ujedinjena muslimanska organizacija (1911).[3] Glavni rival bila je prohrvatska muslimanska organizacija Narodna uzdanica,[4] osnovana 1924. godine.[2] Kamen temeljac novog doma u Sarajevu je osvećen 4. avgusta 1935.[5]
Tokom Drugog svjetskog rata, društvo je zabranila Nezavisna Država Hrvatska.[6] Neki članovi, nekomunisti, pridružili su se ili su sarađivali sa partizanima (kao što su M. Sudžuka, Z. Šarac, H. Brkić, H. Ćemerlić i M. Zaimović[7]). Ismet Popovac se pridružio četnicima.
Nova muslimanska organizacija, Preporod, osnovana je 1945. godine u cilju zamjene prosrpskog Gajreta i prohrvatske Narodne uzdanice.[8] Bivše organizacije su glasale za i spojene su u jednu organizaciju.[8]
Osnivač je bio Osman Đikić. Dugogodišnji predsednik beogradskog Gajreta bio je Đurđe Josifović.
Društvo je imalo i svoje glasilo pod istim imenom. List je pokrenut 15. avgusta 1907. godine, štampan ćirilicom i latinicom i izlazio jednom mesečno.[9]
Značajni članovi[uredi | uredi izvor]
- Osman Đikić (osnivač)
- Safvet-beg Bašagić (osnivač)
- Edhem Mulabdić (osnivač)
- Osman Nuri Hadžić
- Ismet Popovac
- Muhamed Sudžuka
- Zaim Šarac
- Husein Brkić
- Hamdija Ćemerlić
- Murat-beg Zaimović
- Avdo Hasanbegović, predsednik „Gajreta”
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Ramet 1994, str. 125.
- ^ a b Ramet 1994, str. 126.
- ^ a b v Ramet 1994, str. 116.
- ^ Hoare 2007, str. 132–133.
- ^ "Politika", 5. avg. 1935
- ^ Greble, Emily (2011). Sarajevo 1941–1945: Muslims, Christians, and Jews in Hitler's Europe. Cornell University Press. str. 121—. ISBN 978-0-8014-6121-7.
- ^ Hoare 2007, str. 132.
- ^ a b Hoare 2014, str. 356.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 206.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dacić, Nadir H. (2015). Beogradski Gajret. Beograd: Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu.
- Hoare, Marko Attila (2007). The History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day. Saqi. ISBN 978-0-86356-953-1.
- Hoare, Marko Attila (2014). The Bosnian Muslims in the Second World War. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-936531-9.
- Ramet, Sabrina P. (1994). „Primordial Ethnicity or Modern Nationalism: The Case of Yugoslavia's Muslims, Reconsidered”. Muslim Communities Reemerge: Historical Perspectives on Nationality, Politics, and Opposition in the Former Soviet Union and Yugoslavia. Durham and London: Duke University Press. str. 111—138.
