Gvelfi i gibelini
| Ratovi gvelfa i gibelina | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Borba za investituru | |||||||
.jpg) Sukob iz 14. veka između milicija gvelfske i gibelinske frakcije u opštini Bolonja, iz Hronike Đovanija Serkambija iz Luke | |||||||
| |||||||
Gvelfi i gibelini su suparničke frakcije koje su podržavale papu, odnosno Sveto rimsko carstvo u severnoj i centralnoj Italiji i nemačkoj u srednjem veku.[4] U sukobima tokom 12. i 13. veka došlo je do podele između ove dve frakcije i ta podela je imala veliki uticaj na politiku Italijanskih gradova-država. Borba za moć između Papstva i Svetog rimskog carstva započela je borbom za investituru, koja je počela 1075. godine i završio se Vormskim konkordatom 1122. godine. Podela između Gverfa i Gibelinija u Italiji je traja sve do 15. veka.
| Istorija Italije |
|---|
 |
Istorija[uredi | uredi izvor]
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Gvelfi je italijanski izgovor za velikašku porodicu bavarskih kneževa - Welfa. Velfi imaju porodičnu sagu o podreklu tog imena, koje je navodno nastalo kao borbeni poklič za vreme bitke kod Vajnsberga 1140. godine, sa svojim velikim rivalima velikaškom švapskom porodicom Hoenštaufen (kojima je na čelu bio Konrad III) koji su pak se služili imenom dvorca Vajblingena, kao svoj borbeni poklič. Vajblingen se onda zvao i izgovarao Wibellingen, što je kasnije postalo u italijanskom jeziku gibelino.[5] Ova imena su se najverojatnije počela upotrebljavati u Italiji za vreme vladavine Fridriha I Barbarose. Tada je Fridrih I organizovao pohod na Italiju, nastojeći da proširi svoju carsku vlast i tamo, njegove pristaše vremenom su postale poznate kao gibelini.[6][7][8]
Lombardski savez i njegovi saveznici, ustali su u obrani slobode gradova komuna protiv carskog prisezanja, oni su kasnije postali poznati kao gvelfi. Lombardski savez pobedio je Fridriha I u bici kod Legnana 1176. godine. Nakon tog poraza Fridrih I priznao je punu autonomiju gradova Lombardskog saveza, ali pod njegovom nominalnom vlašću.
Podela između dva suprostavljena tabora - gvelfa i gibelina postala je potpuno definisana tokom vladavine Fridriha I (12. vek). Gibelini su bili carska stranka, dok su gvelfi podupirali pape. Generalno govoreći, gvelfi su svoje pristalice obično pronalazi iz bogatih trgovačkih porodica, dok su gibelini bili uglavnom pripadnici feudalnih porodica čije se bogatstvo temeljilo na vlasništvu nad poljoprivrednim gazdinstvima. Gradovi pod uticajem gvelfa, bili su u onim područjima gde je car bio veća pretnja lokalnim interesima od pape. Gibelinski gradovi obično su bili u područjima gde je proširenje Papinske države bilo više nego neposredna opasnost.[9] Manji gradovi obično bi bili gibelinski ukoliko bi veći grad u neposrednoj blizini bio gvelfski, recimo poput primera Firence (koja je bila pod vlašću Gvelfa) i Siene (koja je bila gibelinska), oni su se i borili u bici kod Montapertija, 1260.[10] Piza je bila čvrsto gibelinsko uporište, kao opreka svojim žestokim takmacima, gvelfskim gradovima: Đenovi i Firenci. Sklonost jednoj ili drugoj stranci, često je bila motivisana lokalnim ili regionalnim političkim razlozima. Unutar gradova frakcijska borba vodila se od ceha do ceha, tako da su gradovi lako menjali strane nakon unutrašnjih prevrata. Štaviše, ponekad su tradicionalni gibelinski gradovi postali saveznici papa, dok su gvelfski gradovi bili kažnjavani papinskim zabranama.[11]
Treba naglasiti da savremenici nisu koristili imena gvelfa i gibelina u velikoj meri sve do oko 1250. godine, a i onda se to odnosilo najviše na Toskanu (gde su ti nazivi nastali), u drugim delovima bili su u opticaju imena poput - crkvena stranka i carska stranka.
13. vek - 14. vek[uredi | uredi izvor]
Na početku 13. veka, Filip Švapski - Hoenštaufen i Oton IV od Bransvika - Velf bili su suparnici za carsko prestolje. Filipa su podupirali gibelini jer je bio rođak Fridriha I, dok su Otona IV podupirali gvelfi. Filipov naslednik - Fridrih II je bio neprijateljem kako Otona IV tako i papinstva, a za vreme vladavine Fridriha II gvelfi su postali još više vezani uz papinstvo dok su gibelini postali pristalicama carstva, a Fridriha II posebno. Fridrih II je takođe bio inicijator podele krstaških država u Siriji tokom Šestog krstaškog rata.
Nakon smrti Fridriha II 1250. gibelini su podupirali Konrada IV, a posle Manfreda Sicilijanskog, dok su gvelfi podupirali Karla I Anžuvinskog (Karlo I Napuljski). Sienski gibelini naneli su ozbiljan poraz firentinskim gvelfima u bici kod Montapertija (1260). Nakon što je porodica Hoenštaufena izgubila carski tron kada je Karlo I Anžuvinski pogubio Konradina (Konrad V) 1268, ime gvelf i gibelin počelo se više vezivati s pojedinim porodicama i gradovima, nego s borbama između carstva i papinstva. U tom razdoblju uporište italijanskih gibelina je grad Forlì, u pokrajini Romanja. Taj grad je ostao uporište gibelina, najviše stoga jer je na taj način čuvao svoju nezavisnost, iako je nominalno Forlì bio deo Papinske Države. Tokom veka, brojne pape su mnogo puta pokušavale da stave pod svoju kontrolu grad Forlì, ponekad nasilno ponekad laskanjem i umiljavanjem.
Podela između gvelfa i gibelina bila je posebno važna u Firenci, tu su obe strane često nasrtale jedna protiv druge i otimale vlast. U osnovi dve strane sada su se borile, protiv nemačkih uticaja (gvelfi), ili protiv trenutne moći pape (gibelini).
U Firenci, a i drugde među gvelfima su obično bili trgovci i građanstvo, dok su gibelinima bili skloni plemići. Stranačka pripadnost razvila je i neobične običaje, poput nošenja ukrasnog pera na određenoj strani svog šešira, ili rezanja voća na poseban način, prema stanačkoj pripadnosti (to je Džonatan Svift persiflirao u svojoj noveli o Liliputu, tvrdeći da se tamo stranke razlikuju po tome s kojeg kraja otvaraju meko kuhano jaje, a ciljajući na engleske torijevce i vigovce).
Nakon što su gvelfi konačno porazili gibeline 1289. kod Kampaldina i Kaprona, izbile su borbe među samim gvelfima. Do 1300. godine Firenca je bila podeljena na crne gvelfe i bele gvelfe. Crni su i nadalje podupirali pape, a beli su bili protiv papinskog uticaja, posebno protiv pape Bonifacija VIII Dante je bio pristalica belih gvelfa, tako da je 1302. godine bio prognan kad su crni gvelfi preuzeli vlast u Firenci. Čak i oni koji nisu bili povezani ni s jednom stranom, ni s gvelfima ni s gibelinima, ipak su bili pogođeni promenom vlasti u svojim gradovima. Caru Hajnrihu VII ugadili su se pripadnici obe stranke, za vreme njegove posete Italiji 1310. Godine 1334, papa Benedikt XII zapretio je ekskomunikacijom svakom onome ko bi se koristio nazivima beli - crni.
Kasnija istorija[uredi | uredi izvor]
U Milanu, gvelfi i gibelini sarađivali su u stvaranju Ambrozijanske Republike 1447. godine, ali ubrzo nakon toga su uveliko bili u sporu. Nakon početne vlasti gibelina, gvelfi su preuzeli vlast na izborima za Kapetana i Branitelje slobode u Milanu.
Gvelfska vlada postala je izrazito autokratska, što je dovelo do gibelinske pobune na čelu s Điorđiom Lampugninom i Teodorom Bosijem. Pobuna nije uspela, a mnogi gibelini su nakon toga masakrirani, a ostali su morali da pobegnu, uključujući i uglednog gibelina Boromea Vitalijana, koji je našao sigurno sklonište u svojem rodnom kraju Aroni. Nakon toga javno mnjenje se okrenulo protiv gvelfa, tako da su već na sledećim izborima gibelini nakratko pobedili, ali su ubrzo zbačeni nakon što su zatvorili gvelfske čelnike Điovanija Apijanija i Điovanija Osona. Nakon što je je Frančesko Sforza osvojio Milano 1450. godine, mnogi gibelini koji su bili pobegli iz grada, poput Filipa Boromejskog i Luisina Bosija, vraćeni su na svoje položaje u Milanu.[12]
U 15. veku gvelfi podupiru Šarla VIII, kralja Francuske za vreme njegove invazije Italije na početku italijanskih ratova, dok su gibelini bili pristaše cara Maksimilijana I. Gradovi i porodice su koristili su imena gvelfi i gibelini sve dok car Karlo V nije uspostavio čvrstu carsku vlast u Italiji 1529. godine.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ippolito, Antonio Menniti (2005). Treccani, ur. Guelfi e Ghibellini. Enciclopedia dei Ragazzi (na jeziku: italijanski).
- ^ Faini 2006, str. 7–36
- ^ Jacques, Tony (2007). Greenwood Publishing Group, ur. Dictionary of Battles and Sieges: A-E. Enciclopedia dei Ragazzi. str. 209. ISBN 9780313335372.
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 100. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ Christopher Kleinhenz (2004). Medieval Italy: An Encyclopedia Routledge Encyclopedias of the Middle Ages. Routledge. str. 507. ISBN 1135948801.
- ^ Mrs. Markham (1872). A History of Germany, from Its Invasion by Marius Down to the Year 1867: On the Plan of Mrs. Markham's Histories. For the Use of Young Persons. J. Murray. str. 104—105.
- ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Guelphs and Ghibellines”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 12 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 668—669.
- ^ Will Durant, The Story of Civilization, Vol.4: The Age of Faith, p.661, Simon & Schuster, 1950.
- ^ D'Ilario, Giorgio; Gianazza, Egidio; Marinoni, Augusto (1976). Legnano e la battaglia (na jeziku: italijanski). Edizioni Landoni. str. 16. SBN IT\ICCU\LO1\1256757.
- ^ „Montaperti” (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 30. 8. 2023.
- ^ D'Ilario, Giorgio; Gianazza, Egidio; Marinoni, Augusto (1976). Legnano e la battaglia (na jeziku: italijanski). Edizioni Landoni. str. 155. SBN IT\ICCU\LO1\1256757.
- ^ Storia di Milano.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ippolito, Antonio Menniti (2005). Treccani, ur. Guelfi e Ghibellini. Enciclopedia dei Ragazzi (na jeziku: italijanski).
Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Gardner, Edmund Garratt (1910). „Guelphs and Ghibellines”. Ur.: Herberman, Čarls. Katolička enciklopedija. 7. Njujork: Robert Eplton.- Faini, Enric (2006). Il convito del 1216. La vendetta all'origine del fazionalismo fiorentino (PDF). Annali di Storia di Firenze (na jeziku: italijanski). University of Florence.
- Machiavelli, Niccolò (1532). History of Florence and of the Affairs of Italy from the Earliest Times to the Death of Lorenzo the Magnificent. Arhivirano iz originala 2016-10-13. g. Pristupljeno 2009-05-20.
- Comyn, Robert. History of the Western Empire, from its Restoration by Charlemagne to the Accession of Charles V, Vol. I. 1851
- Hägermann, Dieter. Interregnum. In: Lexikon des Mittelalters. Band 5. Sp. 468 f.
- Jones, Michael, The New Cambridge Medieval History, Vol. VI: c. 1300-c. 1415, Cambridge University Press, 2000
- Kaufhold, Martin. Deutsches Interregnum und europäische Politik. Konfliktlösungen und Entscheidungsstrukturen 1230–1280. Hahn, Hannover 2000, ISBN 3-7752-5449-8 (= Monumenta Germaniae Historica. Schriften. Band 49.
- LaRoche, Emanuel Peter. Das Interregnum und die Entstehung der Schweizerischen Eidgenossenschaft. Peter Lang, Bern / Frankfurt am Main 1991 (= Geist und Werk der Zeiten, Band 30).
- Kaufhold, Martin. Interregnum. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2003, ISBN 3-534-15450-9.
- Prietzel, Malte. Das Heilige Römische Reich im Spätmittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2004, ISBN 3-534-15131-3.
- Kirk, Marianne. «Die kaiserlose, die schreckliche Zeit» – Das Interregnum im Wandel der Geschichtsschreibung, Frankfurt/M. u.a. 2002, ISBN 978-3-631-50542-7
- Haegen, Anne Mueller von der; Strasser, Ruth F. (2013). „Between Papacy and Empire – the Interminable Conflict between Guelphs and Ghibellines”. Art & Architecture: Tuscany. Potsdam: H.F.Ullmann Publishing. str. 66. ISBN 978-3-8480-0321-1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Guelf and Ghibelline European History”. Encyclopedia Britannica.
- Tolfo, Maria Grazia; Colussi, Paolo (23. 1. 2009). „Storia di Milano ::: dal 1426 al 1450” [History of Milan ::: from 1426 to 1450]. Storia di Milano (na jeziku: italijanski). Milano: Storiadimilano. Pristupljeno 6. 5. 2010.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
