Geografija

Mapa Zemlje

Geografija ili zemljopis je složena nauka koja proučava prirodne i društvene pojave i procese u geoprostoru, te veze i odnose između njih. Naziv geografija je grčkog porekla i dolazi od gea-Zemlja i grafein-pisati, opisivati. Prva osoba koja je koristila reč „γεωγραφία” bio je Eratosten (276—194. p. n. e.). Uz filozofiju i istoriju, geografija pripada među najstarije nauke ljudske civilizacije. Ona se za objašnjavanje geografskog prostora koristi metodama prirodnih i društvenih nauka. S obzirom na raznoznačnost geoprostora, geografija je kao nauka vrlo kompleksna. To je jedina dualna nauka, koja povezuje prirodne i društvene nauke. Naziva se i svetskom disciplinom.

Geografija je, dakle, sintetička nauka, koja spaja mnoga dostignuća brojnih nauka radi objašnjavanja geografskog prostora. Ona pripada u grupi prirodnih nauka, jer joj je osnovno polazište u prirodnim obeležjima geoprostora. Geografija kao nauka o geografskom prostoru (Zemljinoj površini) objašnjava raširenost, uticaje i međuzavisnost svih najvažnijih prirodnih i društvenih činioca, koji sudeluju u oblikovanju geoprostora kao celine ili njegovih prostornih delova (regija). Zadatak geografije kao nauke je da u svakom trenutku pruži kompleksnu i sveobuhvatnu informaciju o stanju geografskih pojava i procesa, te o uzročno-posledičnim vezama i odnosima kao i zakonima i zakonomernostima što proizilaze iz njih. Jednostavnije rečeno, geografsko znanje nam je potrebno da bismo razumeli savremenu situaciju na planeti, te da bismo na osnovu toga usmerili razvoj u budućnosti, što se ostvaruje kroz prostorno planiranje u skladu sa principima održivog razvoja.

Etimologija i terminologija

Termin geografija potiče iz klasične starine, a upućuje na prvotno značenje geografije. Etimološki elementi (morfemi) prema kojima je nastala reč geografija jesu prefiksni morfem geo- koji dolazi od grč. γεο- zemljo-, koji se odnosi na zemlju; γῆ Zemlja, te sufiksalni morfem -grafija koji dolazi od grč. -γραφια -pis(anje), a srodan je morfemima -graf, -grafika, -grafički, -grafizam, grč. -γραφος -pisac, koji piše; γράφω pišem, γραφικός pismeni. Geografija tada nije bila nauka s određenim objektom i ciljem proučavanja, već neka vrsta opšte enciklopedije o Zemlji. Reč geografija prvi je skovao Eratosten oko 200. p. n. e. kako bi označio opisno učenje o Zemlji. Na temelju prvobitnog značenja geografije u zapadnim i južnim slovenskim jezicima tokom 19. veka nastaje i reč zemljopis (češ. zeměpis, slč. zemepis; sl. zemljepís) koja je zaživela kao ime geografskog osnovnoškolskog predmeta u Jugoslaviji 1950-ih.

Kratak prikaz razvoja geografske nauke

Geografija je bez sumnje jedna od najstarijih nauka. Još u praistoriji ljudi su pokušavali racionalno objasniti pojave i procese u prostoru i spoznati njihov hronološki raspored. Iako je nauka kao vid ljudske aktivnosti bila prisutna u većini starih civilizacija, najviše pisanih tragova o prirodi kao celini nalazimo kod antičkih filozofa. Za geografiju važne naučne rezultate iz tog vremena dali su Aristotel-o mozaičnosti Zemljine površine i toplotnim pojasevima i Eratosten-o zaobljenosti Zemlje i njenom obimu te zakonomjernom pojavljivanju prirodnih stihija. Eratosten je u 3. veku p. n. e. prvi upotrebio naziv geografija.

U srednjem veku dolazi do stagnacije nauke pa time i geografije. Tadašnja nauka se razvijala jedino u sklopu islamskog civilizacijskog kruga. Istaknuti geografi tog doba su el Biruni i el Idrisi.

Značajniji razvoj geografije na zapadu potakla su velika geografska otkrića. Zahvaljujući moreplovcima kao što su: Kristifor Kolumbo, Vasko de Gama, Magelan i dr. Brzi razvoj astronomije i nebeske mehanike u 16. i 17. veku predstavljao je osnovu za teorijsko osmišljavanje kretanja nebeskih tela i posledica njihovog kretanja po Zemlju.

Početak razvoja naučne geografije pripisuje se holandskom geografu Bernardu Varenijusu, koji je napisao značajno delo pod naslovom Opšta geografija. Uprkos značajnim tehničkim otkrićima koja su uticala na razvoj geografije u 17. i 18. veku, ona ostaje uglavnom deskriptivna nauka sve do pojave velikog geografskog istraživača njemačkog porekla Aleksandra Humbolta koji početkom 19. veka udara temelj savremenoj geografiji. Uz njega je veoma značajan i Karl Riter koji je bio pod jakim uticajem filozofije Imanuela Kanta. Značajan doprinos iz tog doba dali su V. M. Devis u SAD-teorija razvitka reljefa kao geografski ciklus i Vladimir Dokučajev u Rusiji-geografska zonalnost tla i njegova klasifikacija po genetskoj osnovi.

Tokom 19. veka osnivaju se katedre za geografiju na univerzitetima širom Evrope a njena tadašnja karakteristika je veštačka odvojenost na prirodnu i društvenu. Krajem istog veka pojavljuje se pod uticajem učenja Fridriha Racela geografski determinizam kao jedan pogrešan pravac unutar geografije. Kao reakcija na ta zastranjivanja javljaju se početkom 20. veka nove generacije geografa koje ističu jedinstvo geografske nauke. Pojavljuju se posibilizam u geografiji, čiji je zastupnik Pol Vidal de la Blanš i horologiza koju je uveo Alfred Hetner što je uticalo na nastanak i razvoj regionalne geografije. Poznati geografski teoretičar iz tog doba je i A. A. Grigorijev sa svojom razradom učenja o geografskom omotaču.

Danas postoji velika potreba za sintetičkim geografskim radovima posebno u vezi sa materijalnom proizvodnjom i aktuelnim problemima kvaliteta i preobražaja prirodne sredine, kao i razumnog korištenja prirodnih resursa.

Podela geografije

Osnovna podela geografije je na: opštu i regionalnu geografiju.

Opšta geografija je u stvari ukupnost komponentnih analitičkih proučavanja geoprostora. Ona se dijeli na:

• fizičku geografiju (prirodnu), koja proučava geografski omotač i njegove strukturne elemente (litosfera, atmosfera, hidrosfera, pedosfera, biosfera) i na
• društvenu geografiju (antropogeografiju), koja proučava proizvodno-teritorijalne komplekse i njihove elemente (stanovništvo, naselje, privreda).

Komponentne nauke u sklopu fizičke geografije su: geomorfologija, klimatologija, hidrologija, pedologija, biogeografija i paleogeografija.

Komponentne nauke u sklopu društvene geografije su: demografija, geografija stanovništva, geografija naselja, ekonomska geografija, politička geografija i istorijska geografija. Takođe svaka od ovih komponentnih nauka ima svoje discipline i poddiscipline.

Kartografija i matematička geografija su se razvijale u sklopu geografije a danas predstavljaju samostalne nauke pri čemu je geografima neophodno poznavanje njihovih metoda i rezultata. U novije vreme opštoj geografiji se dodaje i geoekologija.

Regionalna geografija bi se mogla definisati kao primena opštegeografskih znanja u proučavanju konkretne teritorije, izdvojene na osnovu nekog od kriterija geografske regionalizacije. Ona je dakle sintetička naučna disciplina. Regionalna geografija dalje se deli na:

• opštu regionalnu geografiju i
• posebnu regionalnu geografiju.

Grane geografije

Opšta geografija

Kao sintetička nauka, geografija uključuje i analitičke studije određenih pojava i objekata Zemljine površine. Ukupnost svih grana analitičkih studija formira opštu geografiju. Prema tome, odnose li se analitička proučavanja na objekte i pojave prirodne sredine ili ljudske delatnosti, opšta se geografija deli na fizičku geografiju i antropogeografiju.

Fizička geografija

Glavni članak: Fizička geografija

Fizička geografija (ili fiziogeografija) deli se na geomorfologiju, hidrografiju, klimatologiju i biogeografiju. Ranije se u fizičku geografiju ubrajala i matematička, odnosno astronomska geografija s geodezijom i kartografijom, ali budući da su se razvile u samostalne nauke, one se ne mogu uključiti u sistem opšte geografije iako je u geografskom radu praktično poznavanje njihovih principa neophodno potrebno. Geografija proučava reljef Zemljine površine, a hidrografija vode. Zbog razlike između morskih, jezerskih i tekućih voda, hidrografija se deli na okeanografiju (okeani i mora), limnologiju (jezera) i potamologiju (reke). Klimatologija proučava klimu s geografskog stanovišta, tj. osobine i značenje klime za ostale objekte i pojave Zemljine površine. Napokon, biogeografija proučava značenje organskog sveta na Zemljinoj površini, njegovu rasprostranjenost i uslove rasprostranjenosti. Prema tome, je li težište na proučavanju flore ili faune, biljna geografija ili fitogeografija razlikuje se od životinjske geografije ili zoogeografije. Stoga su najvažnije grane fizičke geografije sledeće:

biogeografija	ekogeografija i upravljanje resursima životne sredine	geodezija	geomorfologija
glaciologija	hidrologija i hidrografija	klimatologija i paleoklimatologija	pejzažna ekologija
kvartarna nauka	obalska geografija	okeanografija	pedologija
paleogeografija

Antropogeografija

Glavni članak: Antropogeografija

Glavni je geografski faktor na Zemljinoj površini ljudsko društvo, a međusobne odnose ljudskog društva i prirodne sredine na Zemlji proučava antropogeografija ili humanistička geografija. Budući da su aktivnosti ljudskog društva i prirodne sredine na Zemljinoj površini vrlo složene, najveći broj specijalnih grana i ogranaka geografije postoji upravo u antropogeografiji. Osim proučavanja stanovništva kao celine (demogeografija), ističe se geografija naselja, koja se njima bavi kao geografskom pojavom (posebno razvijen pravac koji proučava gradove — poleogeografija). Složene probleme privredne delatnosti društva proučava ekonomska geografija (ima mnogo ogranaka i smerova, npr. agrarna, industrijska, saobraćajna geografija i dr.). Geografske uslove istorijskog razvoja proučava istorijska geografija, a geografske pretpostavke i probleme političkih tvorevina (država) politička geografija. Medicinska geografija proučava geografsku raširenost pojedinih bolesti, higijenske uslove života u pojedinim geografskim područjima i time omogućuje donošenje planskih mera za poboljšanje zdravstvenih prilika u svetu. Posebno područje antropogeografije čine strateška i vojna geografija. Najvažnije grane antropogeografije jesu sledeće:

ekonomska geografija	istorijska & vrem. geog.	kulturna geografija	medicinska geografija
polit. geog. & geopolitika	demogeografija ili demografija	saobraćajna geografija	razvojna geografija
religijska geografija	društvena geografija	turistička geografija	urbana geografija

U različite pristupe području antropogeografije koji su nastali relativno nedavno mogu se ubrojiti:

• Bihevioralna geografija
• Feministička geografija
• Kulturna teorija
• Geozofija

Ekološka geografija

Glavni članak: Ekološka geografija

Ekološka geografija je grana geografije koja opisuje prostorne aspekte interakcija između ljudi i prirodnog sveta. Ona zahteva tradicionalne aspekte fizičke i antropogeografije, kao i načine po kojima ljudska društva konceptualiziraju okolinu.

Ekološka geografija se pojavila kao most između fizičke i antropogeografije zbog rastuće specijalizacije navedena dva polja. Štaviše, kako se ljudski odnos prema okolini menjao kao posledica globalizacije i tehnoloških promena, uvidela se potreba za novim pristupom radi razumevanja promena i dinamičkih odnosa. Primeri istraživačkih polja u ekološkoj geografiji jesu upravljanje u kriznim situacijama, upravljanje resursima životne sredine, održivost i politička ekologija.

Geomatika

Glavni članak: geomatika

Digitalni elevacijski model (DEM)

Geomatika je grana geografije koja je nastala nakon kvantitativne revolucije u geografiji sredinom 1950-ih. U geomatici se koriste tradicionalne prostorne tehnike korištene u kartografiji i topografiji kao i njihova primena na računare. Geomatika je postala prostrano polje s mnogim disciplinama koje koriste tehnike poput GIS-a i daljinskih istraživanja. Geomatika je takođe dovela do revitalizacije pojedinih geografskih odseka posebno u Severnoj Americi, gde je ovaj predmet bio u silaznoj putanji tokom 1950-ih.

Geomatika obuhvata velika područja koja uključuju prostornu analizu poput kartografije, geografskih informacionih sistema (GIS), daljinskih istraživanja i globalnih pozicionih sistema (GPS).

Regionalna geografija

Glavni članak: Regionalna geografija

Sve navedene specijalnosti, grane i ogranci opšte geografije, odnosno fizičke i antropogeografije, imaju analitičko značenje, te se s obzirom na objekt, cilj i zadatke geografske nauke koriste kao pomoćne discipline. Kompleksno proučavanje prostorne stvarnosti na Zemljinoj površini, tj. osnovni i bitni deo geografskog rada, oslanja se delomično na opšte rezultate tih analitičkih studija, ukoliko ih ima. Budući da prostorna stvarnost Zemljine površine, tj. osobine prirodne sredine, i društveno-ekonomska i kulturna nadgradnja, nisu jednolike, već sastavljene od prostorno raznolikih i vremenski promenljivih individualnih celina ili geografskih područja, upotrebljava se za kompleksno bitno geografsko proučavanje i naziv regionalna geografija. Glavni postupak u regionalnoj geografiji je regionalizacija koja pokriva odgovarajuće tehnike prostornog razgraničenja među regijama.

Srodna područja

• Urbanističko planiranje, regionalno planiranje i prostorno planiranje: ove discipline koriste geografsku nauku radi asistiranja u određivanju načina razvoja zemlje, da bi se dostigli određeni kriterijumi poput sigurnosti, lepote, ekonomskih mogućnosti, očuvanja izgrađene i prirodne baštine i tako dalje. Planiranje gradova i ruralnih područja može se smatrati primenjenom geografijom.
• Regionalna nauka: tokom 1950-ih pojavio se pokret regionalne nauke pod vodstvom Voltera Ajsarda, a glavni cilj tog pokreta bilo je osiguravanje veće kvalitativne i analitičke baze u geografskim pitanjima nasuprot deskriptivnim nastojanjima tradicionalnih geografskih programa. Regionalna nauka obuhvata korpus znanja u kojem prostorna dimenzija ima fundamentalnu ulogu poput regionalne ekonomije, upravljanja resursima, teorije lokacije, urbanističkog i regionalnog planiranja, saobraćaja i komunikacija, antropogeografije, populacijske distribucije, krajobrazne ekologije i kvaliteta životne sredine.
• Interplanetarne nauke: dok je disciplina geografije obično zaokupljena Zemljom, ovaj se termin neslužbeno koristi za opisivanje istraživanja drugih svetova poput planeta u Sunčevom sistemu ili čak izvan njega. Istraživanje sistema većih od same Zemlje obično čini deo astronomije ili kozmologije. Istraživanje drugih planeta obično se naziva planetologijom (planetarnom naukom). Predlagali su se i alternativni termini poput areologije (proučavanje Marsa), ali njihova upotreba nije zaživela.

Metode u geografiji

U objašnjavanju geografskih pojava i procesa, njihovih uzajamnih veza i odnosa te njihovih zakona i zakonomernosti, geografija se služi geografskom, kartografskom, analitičkom, sintetičkom i deskriptivnom metodom istraživanja s tim što se danas sve više koriste matematičko-statističke metode i metode eksperimenta. Takođe treba spomenuti i sve veću primenu informatike geografiji što je rezultovalo pojavom geografskih informacionih sistema (GIS) koji su uveliko olakšali rad sa velikim brojem podataka u geografiji.

Budući da su prostorni međuodnosi ključni u ovoj sinoptičkoj nauci, karte su njeno ključno oruđe. Klasična kartografija se modernijim pristupom pridružila geografskoj analizi, geografskim informacionim sistemima (GIS) temeljenim na upotrebi računara.

U svojem radu geografi koriste četiri međuodnosna pristupa:

• sistematski — grupira geografsko znanje u kategorije koje se mogu globalno istraživati.
• regionalni — proučava sistematske veze među kategorijama za pojedine regije ili mesta na planetu.
• deskriptivni — jednostavno navodi lokacije obeležja i populacija.
• analitički — ispituje zašto se pronalaze obilježja i populacije u određenom geografskom prostoru.

Kartografija

Glavni članak: Kartografija

Kartografija se bavi prikazivanjem Zemljine površine pomoću apstraktnih simbola. Iako druge geografske subdiscipline koriste karte u prikazivanju vlastitih analiza, samo stvaranje karata je dovoljno apstraktno da se posmatra zasebno. Kartografija je iz skupa nacrtnih tehnika narasla u stvarnu nauku.

Kartografi moraju učiti kognitivnu psihologiju i ergonomiku kako bi razumeli koji simboli najbolje predstavljaju informacije o Zemlji, te bihevioralnu psihologiju kako bi podstakli čitaoce svojih karata da reaguju na informaciju. Oni moraju takođe da poznaju geodeziju i prilično naprednu matematiku kako bi razumeli kako oblik Zemlje utiče na iskrivljenost simbola na karti projektovanih na ravnu ploču radi preglednosti. Može se reći, bez mnogo polemike, da je kartografija neosporno seme iz kojega raste veliki deo polja geografije. Većina će geografa navesti očaranost kartama u detinjstvu kao rani znak da su završili u tom području.

Geografski informacijski sistemi

Glavni članak: Geografski informacijski sistem

Geografski informacioni sistem bavi se čuvanjem informacija o Zemlji radi automatske obrade računarom na pouzdan način prikladan svrsi informacije. Osim svih ostalih subdisciplina geografije, GIS stručnjaci moraju da razumeju računarstvo i sisteme baze podataka. GIS je toliko revolucionirao područje kartografije da se svaka izrada karata radi uz pomoć nekog oblika GIS softvera. GIS se takođe odnosi na nauku upotrebe GIS softvera i GIS tehnika radi prikazivanja, analiziranja i predviđanja prostornih odnosa. U tom smislu GIS označava geografsku informacijsku nauku.

Daljinska istraživanja

Glavni članak: daljinska istraživanja

Daljinska istraživanja mogu se definisati kao umeće i nauka prikupljanja informacija o obeležjima Zemlje na način da se merenja izvode na daljinu. Podaci prikupljeni daljinskim istraživanjima dolaze u raznim oblicima poput satelitskih i vazdušnih snimaka, te podataka prikupljenih priručnim instrumentima. Geografi sve više koriste podatke iz daljinskih istraživanja kako bi prikupili informacije o Zemljinoj površini, okeanima i atmosferi, jer: a) pružaju objektivnu informaciju u raznolikim prostornim merilima (od lokalnog do globalnog), b) osiguravaju sinoptički pogled na interesno područje, c) omogućuju pristup udaljenim i/ili nepristupačnim mestima, d) osiguravaju spektralnu informaciju izvan vidljivog dela elektromagnetskog spektra i e) olakšavaju istraživanja o promeni obeležja/područja u vremenu. Podaci iz daljinskih istraživanja mogu se analizirati nezavisno ili u konjunkciji s ostalim slojevima digitalnih podataka (npr. u geografskom informacijskom sistemu).

Geografske kvantitativne metode

Glavni članak: Geostatistika

Geostatistika se bavi analizom kvantitativnih podataka, posebno primenom statističke metodologije u istraživanju geografskih fenomena. Geostatistika se opširno koristi u raznim poljima koja uključuju: hidrologiju, geologiju, istraživanje nafte, vremensku analizu, urbanističko planiranje, logistiku i epidemiologiju. Matematička osnova za geostatistiku proizlazi iz grupne analize, linearne diskriminantne analize i neparametrijskih statističkih testova, te brojnih drugih područja. Primene geostatistike počivaju uveliko na geografskim informacijskim sistemima posebno u interpolaciji (proceni) nemerenih tačaka. Geografi trenutno značajno doprinose metodu kvantitativnih tehnika.

Geografske kvalitativne metode

Glavni članak: etnografija

Geografske kvalitativne metode ili tehnike etnografskog istraživanja koriste antropogeografi. U kulturnoj geografiji postoji tradicija primene tehnika kvalitativnog istraživanja koje se takođe koriste u antropologiji i sociologiji. Opservacije učesnika i produbljeni intervjui pomažu antropogeografima u prikupljanju kvalitativnih podataka.

Istorija geografije

Glavni članak: Istorija geografije

Najstarije poznate karte sveta potiču iz 9. veka p. n. e., a pripadale su Vaviloncima. Težnja za spoznajom prostornog rasporeda svih pojava na Zemljinoj površini seže u najdalju poznatu istoriju, ali je ona ostvarena tek u antičkoj Grčkoj. Hipokrat, Aristotel, Hiparh, osobito Eratosten (jedan od prvih koji je merio prečnik Zemlje), nastojali su da objasne opšte fenomene Zemlje kao celine. Kasnije se Agripa, Strabon i Plinije Stariji, prema praktičnim potrebama (ekspanzija Rimskog carstva), orijentišu na opise zemalja. Dok je prva, starija geografska orijentacija gotovo isključivo prirodonaučna i spekulativna, druga je praktičarska i opisna, s posebnim naglaskom na čoveku i njegovu delovanju na Zemlji. Od 3. veka, kineske metode geografskih istraživanja i njihova geografska literatura mnogo su složeniji nego u Evropi toga vremena, što je slučaj sve do 13. veka.

U srednjem veku orijentalna, arapska geografija nastavlja uglavnom prirodonaučnu antičku tradiciju. Proširenje opštih saznanja nadopunjeno je tada i značajnijim opisima, praktičarskim radovima (Masudi, Al Idrisi, Ibn Battuta, Ibn Khaldun). Evropska srednjovekovna geografija (kosmografija) zaostaje za antičkom i arapskom geografijom. Nakon putovanja Marka Pola te ponovnim oživljavanjem interesa za dela antičkih pisaca (posebno nakon velikih geografskih otkrića) počinje življi rad koji ima samo opisno značenje, s velikim balastom suvišnih pojedinosti i neobičnih, često fantastičnih priča i opisa.

Autoportret Aleksandara fon Humbolta, jednog od ranih pionira geografije

U 17. i 18. veku, zbog napretka tehničkih nauka (1617. prva triangulacija, 1682. Kasinijeva nova karta sveta), postaje horizont geografskih saznanja širi (Bernhard Varen), ali se sav geografski rad još ograničava na opisno-statistički pregled pojedinih država. Tek radovi nemačkih geografa Aleksandara fon Humbolta (1769—1859) i Karla Ritera (1779—1859) stvaraju potpuno nove osnove za razvoj geografije, koja otada postaje naučna disciplina. A. Humbolt i K. Riter smatraju se osnivačima moderne naučne geografije, jer su za cilj geografije postavili objašnjavanje uzročnosti predmeta i pojava koji se javljaju u prostoru. Prema Humboltu, glavno značenje ima uporedno proučavanje prirodne sredine, jer „čovek zavisi od prirode i njoj se prilagođava”". K. Riter, naprotiv, polazi od delatnosti čoveka i prema njoj određuje značenje i osobine pojedinih delova Zemlje. Tim se smerom razvijala geografija u drugoj polovini 19. veka, ali je zbog snažnog razvitka prirodnih nauka prevladala prirodonaučna orijentacija, posebno u općoj geografiji (fizička geografija).

Antropogeografija je s Fridrihom Racelom (1844—1904) počela jačati humanistički smer u geografiji, ali se ipak nije razvila ni osamostalila kao fizička geografija, jer je teško bilo tačno razgraničiti predmet proučavanja i naći prave metode rada. Neki su antropogeografi smatrali njezinim objektom samo pojave materijalne ljudske aktivnosti, a drugi i kulturne, političke, religiozne, psihičke i dr. Dualizam u geografiji (odvajanje fizičke od antropogeografije) nije se mogao održati, jer je nastao kao posledica nedostatka jedinstvenog školovanja. Gotovo su sve novoosnovane katedre iz geografije na univerzitetima popunjavali u drugoj polovini 19. vek stručnjaci iz drugih srodnih nauka. Tek pod kraj 19. i na početku 20. veka nove generacije geografskih stručnjaka ističu jedinstvo geografske nauke. U Francuskoj Vidal de La Blaš udara temelje modernoj regionalnoj geografiji, koja je dala niz dobrih sintetičko-geografskih studija. U Nemačkoj je obeležen nov smer pojavom A. Hetnera. Velika potreba za sintetičkim geografskim radovima, posebno tokom Prvoga svetskog rata, podstakla je razvoj, moderne, jedinstvene geografije kod Engleza, Amerikanaca, Rusa i drugih naroda, a to je pojačano posle Drugog svetskog rata.

Литература

• Tassoul, Jean-Louis; Tassoul, Monique (2009). A Concise History of Solar and Stellar Physics. London: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11711-9. 
• Raaflaub, Kurt A.; Richard J. A. Talbert (2010). Geography and Ethnography: Perceptions of the World in Pre-Modern Societies. John Wiley & Sons. стр. 147. ISBN 978-1-4051-9146-3. 
• Eratosthenes (24. 01. 2010). Eratosthenes' Geography. Превод: Roller, Duane W. Princeton University Press. ISBN 9780691142678. 
• Brunotte, Ernst; Gebhardt, Hans; Meurer, Manfred; Meusburger, Peter; Nipper, Josef (2002). Lexikon der Geographie. Heidelberg: Spektrum. ISBN 978-3-8274-0416-9. 
• Gebhardt, Hans; Glaser, Rüdiger; Radtke, Ulrich; Reuber, Paul (2011). Geographie. Physische Geographie und Humangeographie (2. изд.). Heidelberg: Spektrum. ISBN 978-3-8274-2816-5. 
• Leser, Hartmut (2011). Diercke-Wörterbuch Geographie. Raum – Wirtschaft und Gesellschaft – Umwelt. 15.. Braunschweig: Westermann. ISBN 978-3-1411-4445-1. 
• Hanno Beck: Geographie. Europäische Entwicklung in Texten und Erläuterungen. Alber, Freiburg. 1973. ISBN 978-3-495-47262-0. (Orbis academicus. Problemgeschichten der Wissenschaft in Dokumenten und Darstellungen. Band 2/16).
• Daniela Dueck: Geographie in der antiken Welt. Zabern, Darmstadt. 2013. ISBN 978-3-8053-4610-8.
• Ulrich Eisel: Die Entwicklung der Anthropogeographie von einer 'Raumwissenschaft' zur Gesellschaftswissenschaft. Kassel, Gesamthochschulbibliothek. 1980.
• Gerhard Hard: Die Geographie. Eine wissenschaftstheoretische Einführung. de Gruyter, Berlin 1973.
• Hans-Dietrich Schultz (1980). Die deutschsprachige Geographie von 1800 bis 1970. Ein Beitrag zur Geschichte ihrer Methodologie. Berlin: Selbstverlag d. Geograph. Inst. d. FU Berlin. 

Spoljašnje veze

• Kratka istorija kartografije: Kako su naši preci mapirali svet (TV Istorija - Zvanični jutjub kanal)
• Srpsko geografsko društvo
• Geografija.hr — edukativni internet projekt Hrvatskog geografskog društva
• Geografski odsjek PMF-a Sveučilišta u Zagrebu
• Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu
• Hrvatsko geografsko društvo
• Internacionalna geografska unija
• National Geographic Online
• Geographie auf SwissEduc Unterrichtsmaterialien
• Geographisches Informationssystem inkl. Literatur-, Adress- und Linksuche sowie Web-Mapping-Anwendung
• Geographisches Portal — mygeo.info mit Online Wörterbuch Deutsch Englisch
• Linksammlung sowie News und Buchtipps — geomagazin.net
• GEO-LEO — Virtuelle Fachbibliothek Geowissenschaften, Geographie, Bergbau, Thematische Karten