Geografija Engleske
Engleska geografski obuhvata centralni i južni deo ostrva Velika Britanija, što čini oko dve trećine njegove površine. Njoj pripadaju još ostrvo Vajt, ostrva Sili i druga manja ostrva.
Teritorija[uredi | uredi izvor]
Površina Engleske iznosi 130.395 km², od čega su 2% vodene površine. Površina kopna je 129.720 km².
Za ratarstvo se koristi 30% površina, za pašnjake 36%, za ostalu poljoprivredu 5%, za šumarstvo 8%, a 21% pokrivaju naseljena područja.[1]
Engleska se graniči sa dve zemlje Ujedinjenog Kraljevstva, na severu sa Škotskom (96 km) i na zapadu sa Velsom (257 km). Engleska je bliža kontinentalnoj Evropi nego drugi delovi Britanije. Od Francuske je odvaja moreuz širok 34 km[2], a spaja Evrotunel (tunel ispod Lamanša) blizu Fokstona. Engleske obale izlaze na Irsko more, Severno more i Atlantski okean. Njihova ukupna dužina je 4422 km.[3]
Fizička geografija[uredi | uredi izvor]
Reka Severn je sa 354 km dužine najduža reka Engleske.[4] Ona se uliva u Bristolski zaliv i čuvena je po svom plimskom talasu koji može dostići 2 metra.[5] Ako se u obzir uzmu samo reke koje se celim tokom nalaze u Engleskoj, onda je najduža Temza, duga 346 km.[6] Jezera Engleske su uglavnom mala. Najveće od njih je jezero Vindermir (Windermere) sa 14,7 km², koje se nalazi u Jezerskoj oblasti na severozapadu.[7] Većina bivših močvarnih područja isušena je u srednjem veku.
Engleska obala Severnog mora je uglavnom niska i peskovita sa mnogo dina i estuara. Južna obala je mnogo strmija. Počinje od belih klifova Dovera, i nastavlja se ka zapadu gde postaje znatno kamenitija. Tu se u Dorsetu nalazi Jurska obala koja je UNESKO-ov spomenik geološke istorije. Obala severozapadne Engleske je niska i peskovita, slično istočnoj obali. Najznačajniji estuari su estuari reka Hamber, Temza i zaliv Voš (The Wash) na istočnoj obali i Bristolski zaliv na jugozapadu. Luke London, Liverpul i Njukasl nalaze se blizu ušća reka koja su pod uticajem plime i oseke (Temza, Mersi, Tajn).
Geološki, planine Penini (Pennines), poznati i kao „kičma Engleske“, predstavljaju najstarije gorje u zemlji koje je nastalo krajem paleozoika, pre oko 300 miliona godina.[8] U njihov geološki sastav spadaju peščari i krečnjaci, ali i ugalj. Postoje kraški pejzaži u delovima Jorkšira i Darbišira. Predele oko Penina odlikuju nekultivisana vresišta na većim visinama, ispresecana plodnim dolinama reka. Najviša tačka Engleske, na 978 metara nadmorske visine, je Skafel pajk (Scafell Pike) u Kambriji.[7] Na granici Engleske i Škotske nalaze se brda Ševiot (Cheviot Hills).
Engleska nizija se nalazi južno od Penina. Ona je valovita i obrasla intenzivno zelenom vegetacijom. Od bregova u ovom području ističu se: Kotsvold (Cotswold Hills), Čiltern (Chiltern Hills), Nort i Saut Dauns (North Downs, South Downs), koji se prema moru obrušavaju u obliku belih stena (vidi sliku desno). Najniža i najravnija regija Engleske je Istočna Anglija.
Klima[uredi | uredi izvor]
| Englesku 1971—2000.[9] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Klimatogram | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Engleska ima umerenu primorsku klimu. To je blaga klima sa temperaturama koje retko padaju ispod 0 °C zimi, dok leti ne idu iznad 32 °C.[10] Vremenske prilike odlikuje česta vlažnost i promenljivost. Najhladniji meseci su januar i februar. Februar je posebno hladan u primorju. Jul je obično najtopliji mesec. Meseci sa najprijatnijim temperaturama su maj, jun, septembar i oktobar.[10] Padavine su ravnomerno raspoređene tokom cele godine.
Poluostrvo na jugozapadu odlikuje se posebno blagom klimom.
Važan uticaj na klimu Engleske ima blizina Atlantskog okeana, geografska širina i uticaj golfske struje na zagrevanje mora.[10] Na zapadu ima više padavina, gde delovi Jezerske oblasti imaju rekordne količine padavina.[10] Najviše ikad zabeležena temperatura bila je 38,5 °C, i to 10. avgusta 2003. u mestu Brogdejl u Kentu[11], dok je najniža bila -26,1 °C, zabeležena 10. januara 1982. u Edžmondu u Šropširu.[12]
Nacionalni parkovi Engleske i Velsa[uredi | uredi izvor]
|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Početkom 2005. 9,3% površine Engleske i Velsa pokrivali su nacionalni parkovi. Sa dva nova nacionalna parka ovaj procenat je porastao na 10,7%.
Najveći gradovi[uredi | uredi izvor]
Širi London je daleko najveće urbano područje u Engleskoj[15] i jedno od najvećih u svetu. Smatra se da je to globalna metropola čije stanovništvo brojnošću prevazilazi broj stanovnika u ostalim konstitutivnim državama Ujedinjenog Kraljevstva, izuzimajući samu Englesku.[15] Ostala gradska područja koja se ističu veličinom i značajem nalaze se u severnoj Engleskoj ili u oblasti Midlends.[15] U Engleskoj postoji 51 naselja sa statusom grada, dok ih u Ujedinjenom Kraljevstvu ima ukupno 69.
Mnogi gradovi u Engleskoj imaju veliki broj stanovnika (Birmingem, Šefild, Mančester, Liverpul, Lids, Njukasl, Bredford, Notingem i drugi), to nije jedini kriterijum za dobijanje gradskog statusa.[16] Po tradiciji, ovaj status imaju još i gradovi sa biskupskim katedralama, poput Velsa, Elija, Ripona, Truroa i Čičestera.[16] Po državnom statističkom birou, 10 najvećih neprekinutih urbanih područja u Engleskoj su:[15]
| Rang | Urbano područje | Stanovništvo | Broj naselja | Glavna naselja |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Širi London | 8,278,251 | 67 | Širi London, podeljen na Grad London i 32 predgrađa, među kojima su: Krojdon, Barnet, Iling, Bromli[traži se izvor] |
| 2 | Urbano područje Zapadnog Midlendsa | 2.284.093 | 22 | Birmingem, Vulverhempton, Dadli, Volsol, Oldridž |
| 3 | Širi Mančester | 2.240.230 | 57 | Mančester, Solford, Bolton, Stokport, Oldam |
| 4 | Urbano područje Zapadnog Jorkšira | 1.499.465 | 26 | Lids, Bredford, Hadersfild, Vejkfild |
| 5 | Tajnsajd | 879.996 | 25 | Njukasl, Nort Šilds, Saut Šilds, Gejtshed, Džerou |
| 6 | Širi Liverpul | 816.216 | 8 | Liverpul, Sent Helens, Butl, Hajton vit Roubi |
| 7 | Širi Notingem | 666.358 | 15 | Notingem, Biston, Stejplford, Karlton, Long Iton |
| 8 | Širi Šefild | 640.720 | 7 | Šefild, Roteram, Čepltaun, Mosborou |
| 9 | Širi Bristol | 551.066 | 7 | Bristol, Kigsvud, Mengotsfild, Stouk Giford |
| 10 | Brajton/Vorting/Litlhempton | 461.181 | 10 | Brajton, Vorting, Houv, Litlhempton, Šorem na Moru, Lansing |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Statistics 2004, str. 279-
- ^ „English Channel”. Encyclopædia Britannica. britannica.com. 2009. Pristupljeno 15. 8. 2009.
- ^ „England Coast Path: Frequently Asked Questions (June 2012)” (PDF). Natural England. Pristupljeno 30. 10. 2012.
- ^ „The River Severn”. BBC. Pristupljeno 5. 12. 2010.
- ^ „Severn Bore and Trent Aegir”. Environment Agency. Arhivirano iz originala 22. 11. 2010. g. Pristupljeno 5. 12. 2010.
- ^ „River Thames and London (England)”. London Evening Standard. London. Pristupljeno 17. 8. 2009.
- ^ a b „North West England & Isle of Man: climate”. Met Office. Arhivirano iz originala 05. 06. 2011. g. Pristupljeno 5. 12. 2010.
- ^ „Pennines”. Smmit Post. Pristupljeno 8. 9. 2009.
- ^ „England 1971-2000 averages”. Met Office. 2001. Arhivirano iz originala 05. 06. 2011. g. Pristupljeno 14. 8. 2007.
- ^ a b v g „What is the Climate like in Britain?”. Woodlands Kent. Arhivirano iz originala 14. 01. 2010. g. Pristupljeno 5. 9. 2009.
- ^ „Temperature record changes hands”. BBC News. 30. 9. 2003. Pristupljeno 5. 9. 2009.
- ^ „English Climate”. MetOffice.com. Arhivirano iz originala 19. 12. 2007. g.
- ^ „History of the National Parks”. Arhivirano iz originala 19. 07. 2012. g. Pristupljeno 1. 9. 2012.
- ^ „New South Downs National Park announced”. Defra. 31. 3. 2009. Pristupljeno 31. 3. 2009.
- ^ a b v g Office for National Statistics. „UK's major urban areas” (PDF). Statistics.gov.uk. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 2. 2006. g. Pristupljeno 5. 9. 2009.
- ^ a b O'Brian, Harriet (24. 11. 2007). „The Complete Guide To: Cathedral cities in the UK”. The Independent. London. Arhivirano iz originala 12. 08. 2009. g. Pristupljeno 8. 9. 2009.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Statistics, National (2004). UK 2005. The Official Yearbook of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. London: The Stationery Office. str. 279-. ISBN 978-0-11-621738-7.