Geografija Madagaskara
Madagaskar je veliko ostrvo u Indijskom okeanu pored istočne obale južne Afrike, istočno od Mozambika. Ima ukupnu površinu od 587.040 km² sa 581.540 km² zemlje i 5.500 km² vode. Madagaskar je četvrto po veličini ostrvo i druga po veličini ostrvska država na svetu. [1] Najviša tačka je Maromokotro, u regionu Masiva Caratanana na severu ostrva, na 2.876 m. Glavni grad Antananarivo nalazi se u Centralnom visoravni blizu centra ostrva. Madagaskar se nalazi 400 km istočno od kontinentalne Afrike. [2]
Geografske regije[uredi | uredi izvor]
Madagaskar se može podeliti na pet opštih geografskih regiona: istočna obala, masiv Caratanana, centralno gorje, zapadna obala i jugozapadna. Najviša nadmorska visina paralelna je sa istočnom obalom. [3] Ukupna površina je 587.040 km², što ga čini drugom po veličini ostrvskom državom na svetu. [1]
Istočna obala[uredi | uredi izvor]
Istočna obala se sastoji od uskog pojasa nizina širokih oko pedeset kilometara, formiranih od taloženja aluvijalnog tla, i srednje zone sastavljene od strmih litica koje se smenjuju sa jarugama koje se graniče sa strminom od oko 500 m na nadmorskoj visini, koja omogućava pristup Centralnoj visoravni. Obalni region otprilike od severno od zaliva Antongil, najistaknutijeg obeležja na poluostrvu Masoala, do krajnjeg severa ostrva. Obala je ravna, sa izuzetkom zaliva, koji nudi manje prirodnih luka nego zapadna obala. [3]
Kanal Pangalanes, laguna duga 800 m, nastala je prirodnim ispiranjem peska na ostrvu strujama Indijskog okeana i zamuljavanjem reka, karakteristika je obale; korišćen je i kao prevozno sredstvo uz obalu i kao ribarsko područje. Plaža se strmo spušta u duboku vodu. Istočna obala se smatra opasnom za plivače i nautičare zbog velikog broja ajkula koje posećuju obalu. [3]
Masiv Caratanana[uredi | uredi izvor]
Region Masiva Caratanana na severnom kraju ostrva sadrži Maromokotro, najvišu tačku na ostrvu sa 2.880 m. Dalje od nje je Ambohitra, koja je vulkanskog porekla. Obala je duboko razvedena; dve istaknute karakteristike su prirodna luka Antsiranana (Dijego Suarez), južno od Glave ćilibara (Tanjon i Bobaombi), i veliko ostrvo Nosi Be na zapadu. Planinska topografija masiva Caratanana ograničava potencijal luke u Antsiranani tako što ometa protok saobraćaja iz drugih delova ostrva. [3]
Centralna visoravan[uredi | uredi izvor]
Centralna visoravan, koje se kreće od 800 do 1.800 m nadmorske visine, sadrže široku lepezu topografija: zaobljena i erodirana brda, masivne granitne izdanke, ugašene vulkane, erodirane peneplane i aluvijalne ravnice i močvare, koje su pretvorene u navodnjavana pirinčana polja. Centralna visoravan se prostire od masiva Caratanana na severu do masiva Ivakoani na jugu. Oni su prilično jasno definisani strminama duž istočne obale, a blago se spuštaju ka zapadnoj obali. Centralna visoravan uključuje Anjafi; vulkanske formacije Itasi (jezero Itasi je u vulkanskom krateru) i masiv Ankaratra, dostižući visinu od 2.643 m. Masiv Isalo leži između centralnih visoravni i zapadne obale. [3]
Antananarivo, nacionalna prestonica, nalazi se u severnom delu Centralnog visoravni na 1.276 m iznad nivoa mora. Istaknuta karakteristika Centralnog gorja je dolina rascepa koja se proteže od severa ka jugu, koja se nalazi istočno od Antananariva i uključuje Lak Alaotru, najveću vodenu površinu na ostrvu. Jezero se nalazi 761 m iznad nivoa mora i omeđen je sa dve litice, koje se uzdižu 701 m na zapadu i 488 m na istoku, koji čine zidove doline. Ovaj region je iskusio geološko sleganje, a podrhtavanja zemlje su česta. [3]
Zapadna obala[uredi | uredi izvor]
Zapadna obala, sastavljena od sedimentnih formacija, je razvedenija od istočne obale, tako da nudi niz luka zaštićenih od ciklona, kao što je luka Mahajanga. Duboki zalivi i dobro zaštićene luke od davnina su privlačile istraživače, trgovce i pirate iz Evrope, Afrike i Bliskog istoka; stoga je ovo područje služilo kao važan most između Madagaskara i spoljašnjeg sveta. Zasipanje luka na ovoj obali, uzrokovano sedimentom od visokog nivoa erozije u unutrašnjosti Madagaskara, predstavlja veliki problem. Široke aluvijalne ravnice koje se nalaze na obali između Mahajange i Tolijare, za koje se veruje da imaju veliki poljoprivredni potencijal, slabo su naseljene, na mnogim mestima prekrivene močvarama mangrova Madagaskara, i ostaju uglavnom neistražene, iako su minerali i ugljovodonici predmet istraživačkih aktivnosti. Ogromna naftna polja Cimiroro (teška nafta) i Bemolanga (ultra teška nafta) leže prema zapadu ostrva. [3]
Jugozapad[uredi | uredi izvor]
Na jugozapadu se na istoku graniči sa masivom Ivakoani, a na severu sa masivom Isala. Obuhvata dva regiona duž južne obale, visoravan Mahafali i pustinjski region koji zauzima narod Antandroj. [3]
Reke i jezera[uredi | uredi izvor]
Reke Mananara i Mangoro teku od Centralne visoravni ka istočnoj obali, kao i Maningori, koji teče iz jezera Alaotra. Druge reke koje teku na istok u Indijski okean su Bemarivo, Ivondro i Mananjari. Ove reke imaju tendenciju da budu kratke jer se sliv nalazi blizu istočne obale. Zahvaljujući strmim uzvišenjima, brzo teku, često preko spektakularnih vodopada.
Reke koje teku ka zapadnoj obali ulivaju se u Mozambički kanal i obično su duže i imaju manji nagib. Glavne reke na zapadnoj obali su Sambirano, Mahajamba, Beciboka (deo Mahajange se nalazi na ušću), Manija, Severni i Južni Mahavavi, Mangoki i Onilahi. Ikopa, koja protiče pored Antananariva, pritoka je Beciboke. Onilahi, koji se nalaze u najsušnijem delu ostrva, povremeno presuši tokom suše.
Važna jezera, osim Alaotre, uključuju jezero Kinkoni na severozapadu, jezero Itasi u centru i jezero Ihotri na jugozapadu.
-
Reka Majahilo kod Miandrivaza -
Ova fotografija astronauta ističe dva estuarija duž severozapadne obale Madagaskara -
Reka Ciribihina -
Jezero Tritiva
Geografske karakteristike[uredi | uredi izvor]
Somalijska ploča[uredi | uredi izvor]
Madagaskar je nastao kao deo superkontinenta Gondvana. Njegova zapadna obala je nastala kada se Afrika odvojila od Gondvane pre oko 165 miliona godina. Madagaskar se na kraju odvojio od Indije pre oko 88 miliona godina. Geološki se nalazi unutar Somalijske ploče.
Zemljišta[uredi | uredi izvor]
Madagaskar je nazvan "Veliko crveno ostrvo" zbog istaknutog crvenog lateritnog zemljišta. Crvene zemlje preovlađuju u Centralnom visoravni, iako ima mnogo bogatijeg zemljišta u regionima nekadašnje vulkanske aktivnosti, Itasi i Ankaratra, i Caratanana na severu. Uski pojas aluvijalnog zemljišta nalazi se duž istočne obale i na ušćima većih reka na zapadnoj obali; mešavine gline, peska i krečnjaka nalaze se na zapadu; a na jugu se nalaze plitki ili skeletni laterit i krečnjak. Krčenje šuma i ispaša izazivaju agresivnu eroziju na mnogim lokacijama. [3]
Tidal ploče[uredi | uredi izvor]
Nedavna globalna analiza daljinskog istraživanja pokazala je da postoji 1.748 km² plime i oseke na Madagaskaru, što ga čini 18. rangiranom zemljom po tome koliko se plime i oseke tamo dešava. [4]
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima je tropska duž obale, umerena u unutrašnjosti i sušna na jugu. Vremenom dominiraju jugoistočni pasati koji potiču iz anticiklona Indijskog okeana, centra visokog atmosferskog pritiska koji sezonski menja svoj položaj nad okeanom. Madagaskar ima dve sezone: toplu, vlažnu sezonu od novembra do aprila; i hladnija, suva sezona od maja do oktobra. Međutim, postoje velike varijacije u klimi zbog nadmorske visine i položaja u odnosu na dominantne vetrove. Sve u svemu, površinskih voda ima najviše duž istočne obale i na krajnjem severu (sa izuzetkom oblasti oko Kap d'Ambra, gde ima relativno malo površinskih voda). Količina se smanjuje na zapadu i jugu, a najsušniji predeli su na krajnjem jugu.
Istočna obala ima klimu tropskih prašuma; budući da je najdirektnije izložen pasatima, ima najviše padavina, u proseku čak 4.000 mm (157,5 in) godišnje ponegde. Ovaj region ima toplu, vlažnu klimu u kojoj su tropske groznice endemske. Destruktivni cikloni se javljaju tokom kišne sezone, dolazeći uglavnom iz pravca Maskarenskih ostrva . Pošto kišni oblaci ispuštaju veliki deo svoje vlage istočno od najviših nadmorskih visina na ostrvu, Centralna visoravan je suva, a zbog nadmorske visine i hladnija. Oluja sa grmljavinom je uobičajena tokom kišne sezone u Centralnom visoravni i istočnim primorskim nizijama.
Antananarivo prima praktično svih svojih prosečnih 1.400 mm (55,1 in) godišnje padavina između novembra i aprila. Suva sezona je sunčana, mada donekle prohladna, posebno ujutru. Iako su mrazevi retki u Antananarivu, oni su uobičajeni na višim nadmorskim visinama. Grad je uobičajen u mnogim višim delovima ostrva (uključujući Antananarivo), ali snežnih padavina nema osim na masivu Ankaratre gde je iznad 2.400 m (7.874 ft) može povremeno pasti, pa čak i ostati nekoliko dana.
Zapadna obala je suva od istočne obale ili centralnog brdskog pojasa jer pasati gube vlažnost dok stignu do ovog regiona. Jugozapad i krajnji jug su polupustinja; samo 330 mm (13 in) kiša pada godišnje u Tolijari .
Klimatske promene[uredi | uredi izvor]
Klimatske promene predstavljaju značajnu pretnju životnoj sredini i ljudima Madagaskara. Klimatske promene su podigle temperature, produžile sušnu sezonu i dovele do intenzivnijih tropskih oluja. Jedinstveni ekosistemi zemlje, životinjski i biljni svet su pod uticajem.
Predviđa se da će klimatske promene dovesti do smanjenja koralnih grebena i šumskih staništa i ugroziti autohtone vrste kao što su lemuri. Ljudska populacija je veoma ranjiva zbog teških uticaja na vodu i poljoprivredu, sa implikacijama na sigurnost hrane. Očekuje se i porast zaraznih bolesti. Madagaskar je potpisnik Pariskog sporazuma i postavio je ciljeve za prilagođavanje klimatskim promenama, iako se njihova implementacija suočava sa izazovima zbog relativnog siromaštva zemlje.Šablon:Excerpt
Cikloni[uredi | uredi izvor]
Madagaskar povremeno doživljava uticaj ciklona. Tokom 2-4 februara 1994, Madagaskar je pogodio ciklon Geralda. Ciklon je ubio sedamdeset ljudi i uništio dovoljno imovine da oko 500.000 ostane bez krova nad glavom, uključujući 30.000 u Antananarivu i 80.000 u Toamasini. Ciklon je takođe značajno oštetio infrastrukturu zemlje, pre svega priobalne puteve, železnicu i telekomunikacije, kao i poljoprivredu. Šteta je procenjena na 45 miliona dolara.
Tokom 1-18. marta 2004, Madagaskar je bio pod uticajem ciklona Gafilo, najintenzivnijeg tropskog ciklona ikada zabeleženog u jugozapadnom Indijskom okeanu. Nacionalni savet za spasavanje u Antananarivu prijavio je 237 mrtvih, 181 nestalog, 879 povređenih i 304.000 beskućnika (174.000 samo u Antalahi). Uništeno je više od 20.000 domova, kao i 413 javnih zgrada i 3.400 škola je oštećeno, uključujući 1.400 potpuno uništenih škola. Ciklon je ostavio štetu od 250 miliona dolara.
U februaru 2022. godine, ciklon Baciraj je ubio najmanje 10 ljudi i izazvao poplave, nestanke struje i strukturna oštećenja, samo nekoliko nedelja nakon što je ciklon Ana ubio 55 i raselio 130.000 ljudi na ostrvu. [5]
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Ostrvo Madagaskar je opisano kao „alternativni svet“ ili „razdvojeni svet“ zbog jedinstvenosti i retkosti mnogih njegovih biljnih i životinjskih vrsta. Veruje se da njihove karakteristike odražavaju poreklo ostrva kao dela Gondvanalenda i njegovu milionsku izolaciju nakon raspada kopna.
Mnoge karakteristične afričke vrste — veliki sisari kao što su slon, nosorog, žirafa, zebra i antilopa i grabežljivci kao što su lavovi i leopardi — ne postoje na Madagaskaru. Pored toga, ostrvo je pošteđeno velike raznolikosti zmija otrovnica autohtonih na afričkom kontinentu. Iako se pretpostavlja da je većina životnih oblika na ostrvu imala afričko (ili južnoameričko) poreklo, izolacija je omogućila starim vrstama — drugde izumrlim — da prežive i novim vrstama jedinstvenim za ostrvo da evoluiraju. Dakle, veliki broj vrsta biljaka, insekata, gmizavaca i riba je endemski za Madagaskar, a sve autohtone vrste kopnenih sisara — ukupno 66 — jedinstvene su za ostrvo.
Madagaskar je nekada bio skoro u potpunosti prekriven šumama, ali praksa sečenja i spaljivanja za uzgoj suvog pirinča ogolila je većinu pejzaža, posebno u Centralnom visoravni. Kišne šume su koncentrisane na strmim obroncima duž vitke ose sever-jug koja se graniči sa istočnom obalom, od masiva Caratanana na severu do Tolanjara na jugu. Sekundarni rast, koji je zamenio prvobitnu šumu i sastoji se u velikoj meri od putničkog drveća, palme rafije i baobaba, nalazi se na mnogim mestima duž istočne obale i na severu. Vegetacija Centralne visoravni i zapadne obale je najvećim delom savana ili stepa, a preovladava gruba prerijska trava gde erozija nije otkrila narandžasto-crveno lateritsko zemljište. Na jugozapadu vegetacija je prilagođena pustinjskim uslovima.
Preostala kišna šuma sadrži veliki broj jedinstvenih biljnih vrsta. Zemlja ima oko 900 vrsta orhideja. Na obalama rastu banane, mango, kokos, vanila i druge tropske biljke, a danas je rasprostranjeno drvo eukaliptusa, doneto iz Australije.
Drvo i drveni ugalj iz šuma se koriste za podmirivanje 80% domaćih potreba za gorivom. Kao rezultat toga, drvo je postalo retko. Svetska banka je 1990. godine pokrenula ekološki program koji je povećao sadnju bora i eukaliptusa da bi se zadovoljile potrebe za gorivom.
Prirodni resursi[uredi | uredi izvor]
Madagaskar ima niz prirodnih resursa, uključujući grafit, hromit, ugalj, boksit, elemente retkih zemalja, so, kvarc, katranski pesak, poludrago kamenje i liskun. Postoje i ribolovna područja na moru i potencijal za hidroenergetiku. U 2011. godini procenjeno je da je 5,96% površine korišćeno za oranice, a 1,02% ima trajne useve. Dvadeset šest odsto zemljišta je pošumljeno. Većina stanovništva zavisi od samoodrživosti, uglavnom pirinča i stoke . Proizvodni sektor je mali, ali raste.
Ekološki problemi[uredi | uredi izvor]
Madagaskar trenutno pati u nekim oblastima od erozije tla kao posledica krčenja šuma i prekomerne ispaše, dezertifikacije i kontaminacije površinskih voda sirovom kanalizacijom i organskim otpadom. Nekoliko vrsta flore i faune koje su jedinstvene za ostrva je ugroženo. Redovni cikloni izazivaju poplave u nižim obalnim regionima.
Ekstremne tačke[uredi | uredi izvor]
Ovo je lista ekstremnih tačaka Madagaskara, tačaka koje su dalje na severu, jugu, istoku ili zapadu od bilo koje druge lokacije.
- Najsevernija tačka - Glava ćilibara, provincija Antsiranana na 11°57′00″JGŠ 49°15′56″IGD
- Najistočnija tačka - Ile Ngonci, provincija Antsiranana na 15°15′48″JGŠ 50°29′36″IGD
- Najistočnija tačka (kopno) - Kap Est, provincija Antsiranana na 15°15′56″JGŠ 50°29′10″ IGD
- Najjužnija tačka - Rt Vohimena, provincija Toliara na 25°36′24″ JGŠ 45°10′02″ IGD
- Najzapadnija tačka - Nosi Hao, provincija Tolijara na 22°05′13″ JGŠ 43°11′18″ IGD
- Najzapadnija tačka (kopno) - Mananonoka, provincija Toliara na 22°15′04″ JGŠ 43°13′13″ IGD
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Island Countries Of The World”. WorldAtlas.com. Arhivirano iz originala 2017-12-07. g. Pristupljeno 2019-08-10.
- ^ „About Madagascar”. Cortez USA Tours & Travel. 2012. Arhivirano iz originala 13. 09. 2017. g. Pristupljeno 24. 7. 2017.
- ^ a b v g d đ e ž z „Madagascar-GEOGRAPHY”. countrystudies.us. U. S. Library of Congress. Pristupljeno 15. 5. 2021.
- ^ Murray, N.J.; Phinn, S.R.; DeWitt, M.; Ferrari, R.; Johnston, R.; Lyons, M.B.; Clinton, N.; Thau, D.; Fuller, R.A. (2019). „The global distribution and trajectory of tidal flats”. Nature. 565 (7738): 222—225. PMID 30568300. doi:10.1038/s41586-018-0805-8.
- ^ Rabary, Lovasoa (6. 2. 2022). „Cyclone kills at least 10 in Madagascar, destroying homes and cutting power”. Reuters (na jeziku: engleski).