Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine

Crvena zvezda petokraka, znak koji su nosili jugoslovenski partizani

Glavni štab Narodnoosolobodilačkih partizanskih odreda Bosne i Hercegovine je bio najviši vojni organ koji je organizovao i komandovao jedinicama Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije na području Bosne i Hercegovine, tokom Narodnoosolobodilačkog rata, od 1941. do 1942. godine. Bio je potčinjen Vrhovnom štabu Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije.

Formiran je 13. jula 1941. godine na sednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu pod nazivom Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu. Posle savetovanja u Stolicama, preimenovan je u Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine. Rasformiran je sredinom 1942. godine, a njegovu ulogu preuzeo je Vrhovni štab NOV i POJ, koji se u najvećem periodu Narodnooslobodilačke borbe, od januara 1942. do juna 1944. godine nalazio na teritoriji Bosne i Hercegovine.

Istorijat

Pre formiranja Vojnog rukovodstva, u maju 1941. godine članovi Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu su u skladu sa direktivama Majskog savtovanja CK KPJ formirali Vojni komitet koji je imao zadatak da organizuje pripreme za ustanak (sakupljanje oružja, municije i ekspoliziva; formiranje oružanih grupa i dr). Članovi Vojnog komiteta bili su Uglješa Danilović, Mahmut Bušatlija i Slobodan Princip Seljo.

Dolaskom u Bosnu i Hercegovinu 12. jula 1941. godine Svetozara Vukmanovića Tempa, delegata CK KPJ i Glavnog štaba, formirano je Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu. Na istom sastanku Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu formirana su i četiri Oblasna štaba, čiji su zadatak bio da odmah formiraju partizanske odrede i započnu borbu protiv okupatora:

• Oblasni vojni štab za Bosansku krajinu,
• Oblasni vojni štab za tuzlansku oblast,
• Oblasni vojni štab za Hercegovinu i
• Oblasni vojni štab za sarajevsku oblast.

U Štab za Bosansku krajinu tada su ušli: Danko Mitrov, komandant; Osman Karabegović, politički komesar i Miljenko Cvitković, zamenik komandanta. U Štab tuzlanske oblasti ušli su: Ivan Marković Irac, komandant; Cvijetin Mijatović Majo, politički komesar; Pašaga Mandžić Murat, zamenik komandanta; Todor Vujasinović i Josip Jovanović, članovi štaba. U Štabu za Hercegovinu bio je najpre predviđen komandant dr. Safet Mujić, ali je kasnije za komandanta određen Miro Popara, za političkog komesara određen je Mustafa Pašić. U Štab sarajevske oblasti ušli su: Slobodan Princip Seljo, komandant i Hasan Brkić, politički komesar.

Radi sprovođenja odluke CK KPJ od 4. jula 1941. godine „o prelasku sa sabotaža i diverzija na opštenarodni ustanak“, Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu uputilo je Đuru Pucara Starog u Bosansku krajinu, Uglješu Danilovića u Tuzlu, Avdu Huma u Hercegovinu, dok su u Sarajevu ostali kao Zemljasko rukovodstvo ustankom - Svetozar Vukmanović, Isa Jovanović i Boriša Kovačević.

Posle vojno-političkog savetovanja Glavnog štaba NOP odreda Jugoslavije održanog 26. septembra 1941. godine u Stolicama, kod Krupnja, Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu je preimenovano u Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine. Tada je za komandanta Štaba određen Svetozar Vukmanović Tempo, za političkog komesara Rodoljub Čolaković, a za članove Štaba Uglješa Danilović, Osman Karabegović, Slobodan Princip Seljo i Kosta Nađ.

Posle prelaska Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije u istočnu Bosnu, januara 1942. godine, funkcija Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine je sve manje imala značaja, jer je borbom u Bosni i Hercegovini neposredno rukovodio Vrhovni štab. Početkom februara 1942. godine na području BiH su bila formirana tri Operativna štaba, koji su bili direktno potčinjeni Vrhovnom štabu NOP i DVJ:

• Operativni štab za istonu Bosnu,
• Operativni štab za zapadnu Bosnu i
• Operativni štab za Hercegovinu.

Sredinom 1942. godine Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine je i zvanično rasformiran.

Literatura

• Rodoljub Čolaković Zapisi iz oslobodilačkog rata (knjiga druga). „Svjetlost“ Sarajevo 1948. godina.
• Vojna enciklopedija (knjiga treća). Beograd 1972. godina.
• dr. Gojko Miljanić Kadrovi revolucije 1941-1945. „Obod“ Cetinje, 1975. godina.