Godoberinci

Godeberinci

Ukupna populacija
---
Regioni sa značajnom populacijom
Dagestan	---
Jezici
Godeberinski jezik, Avarski jezik, Ruski jezik

Mapa Dagestana u Rusiji

Zastava Dagestana

Godeberinci (rus. Годоберинцы, engl. Godoberis) su nahsko-dagestanski narod koji živi u sjevernim državama, a najveći broj njih trenutno živi u Severnokavkaskom federalnom okrugu, u republici Dagestan, koja je inače najveća ruska republika na sjevernom Kavkazu.

Područje i jezik

Godoberinski jezik pripada andijskoj podgrupi sjeverozapadne (Avar-ando-didojske) grupe dagestanskih jezika. Postoje dva dijalekta godoberinskog jezika - godoberinski (rus. годоберинский) i zibirhalinski (rus. зибирхалинский) dijalekat, koji se prije svega između sebe razlikuju u izgovoru. Ne postoji godoberinski pisani jezik, već se koristi avarski. Gledajući druge jezike, jeziku Godeberinaca su najbliži jezici Čamalala i Botlihca. Tokom vijekova nekoliko stranih riječi su ušle u rječnik Godoberinaca, i to prije svega iz avarskog, turskog i arapskog jezika. Tokom dvadesetog vijeka ruski jezik je ostavio najjači uticaj na godeberinski jezik, a čitav društveno-politički i tehnički rječnik pozajmljen je iz ruskog jezika. Nije bilo posebnih istraživanja o godoberinskom jeziku i kulturi, iako je neke zabilješke napravio gruzijski istraživač T. Gudava.

Godoberinci žive u planinama na sjeverozapadu južnog Dagestana. Zvanična imena dva sela u kojima žive su Godoberi (na njihovom jeziku Gjudu) i Zibirhali (Šalu), koji se nalaze na lijevoj obali rijeke Andi-Kojsu, i porijeklom su iz avarskog jezika. Svi susjedi Godoberinaca su govornici Ando-didojske grupe jezika: Botlihci na sjeveru, Andijci na istoku, i Bagulali i Čamalali na jugu. Zapadno od staništa Godoberinaca je teritorija Čečenije, gde se govore Nahski jezici.

Ne postoji pisani jezik, već se koristi avarsko pismo. Avarski jezik se koristi u većini situacija u redovnoj komunikaciji, dok se maternjim jezikom služe samo u kućama.

Stanovništvo

Prvi zvanični podaci o brojnosti Godoberinaca zabilježeni su tek 1926. godine, kao i većina manjih susjednih naroda u svim narednim popisima Godoberinci su popisivani kao Avari. Svi sledeći približni podaci skupljeni su tokom pedesetih i šezdesetih godina.

Antropološki, Godoberinci su najbliži kavkaskom tipu balkansko-kavkaske rase, mada kao i ostali manji narodi imaju i osobine karakteristične za kaspijsku rasu (relativno jaka pigmentacija, mala lobanja).

Godina	Broj stanovništva
1926.	1 425
1958.	2 000 (J. Dešerijev)
1967.	2 500 (T. Gudava)

Religija

Godoberici su muslimani (suniti). Islam je došao na ove prostore kroz arapska osvajanja u 8. i 9. vijeku. U isto vrijeme, hrišćanstvo je napredovalo iz Gruzije. U konkurenciji između dvije vjere pobjedio je islam i bio je potpuno konsolidovan na području sliva rijeke Andi-Kojsu u 16. - 17. vijeku. Paganske tradicije Godoberinaca nikada nisu bile potpuno napuštene, već su prilagođene muslimanskim običajima i praktikuju ih sve do današnjeg dana.

Kultura

Materijalna i intelektualna kultura Godoberinaca podsjeća na kulturu Avara, jedine razlike se ogledaju u tradicionalnoj nošnji, običajima i kućama. Glavna posebnost Godoberinaca je njihov jezik. Ne postoji zvanična teorija koja bi objasnila kada i zašto su se Godoberinci razvili u poseban narod. Porijeklo Godoberinaca se ne može objasniti teorijom teritorijalne izolacije, jer su među sobom Ando-didojski narodi imali bliske veze i ekonomski su sarađivali vijekovima. Teorija koja je postala popularna u poslednje vrijeme upućuje na to da je jezička raznolikost sliva rijeke Andi-Kojsu nastala kao posledica tradicionalne endogamije i/ili polistrukturnog političkog sistema.

Istorija

Godoberinci su, kao i drugi narodi iz sliva rijeke Andi-Kojsu, povezani sa Avarima, pa se iz tog razloga može smatrati da dijele zajedničku istoriju. Drevni Grci i Rimljani bili su prvi koji su spomenuli Avariju i njene autohtone narode. Počevši od 8. vijeka, Avarija je privukla pažnju brojnim stranim osvajačima (Arapima, Mongolima i Tatarima, Irancima, Turcima, Rusima). Brojni ratovi i borbe ekonomski su oslabili Avariju i omeli njen napredak. U 16. vijeku Godoberinci su formirali zasebnu političku zajednicu pod nazivom „slobodna zajednica”, čiji stanovnici su samo nominalno zavisili od Avara. Ova slobodna zajednica je organizovana u skladu sa feudalno-patrijarhalnim sistemom. Tom zajednicom je upravljala skupština zajednice („džamat”), koja je birala vijeće zajednice („čuhbi”) i seoske sudije („karte”). Te institucije postale su u 18. vijeku nasljedne. Vjerske probleme je rješavao „kadi” (muslimanski klerik), koga je imenovao avarski Han. Kadi je takođe imao pravo da sudi ljudima prema pravilima šerijata (islamski zakon o pravu). Drugi Ando-didojski narodi su imali slične slobodne zajednice. Godine 1806. godine Avarija i Dagestan bili su inkorporirani u Rusko carstvo, ali je nova centralna vlast svoj uticaj uspostavila tek 1860. godina. Sa novom upravom došlo je do razvoja novih komercijalnih i monetarnih odnosa.

Period od 1917. do 1920. godine je predstavljao veoma komplikovan period u Dagestanu za sve narode koji su živjeli na ovim prostorima. U to vrijeme nekoliko novih pokreta nastalo je na osnovu tri glavna ideološka kretanja: nacionalizam, religioznost i boljševizam. Prve dvije ideološke grupe su udružile snage sa ciljem nacionalnog oslobođenja, i kao svoj cilj isticali slobodu od sovjetske vlasti. Uprkos oslobodilačkom ratu u trajanju od četiri godine, 1920. godine u Dagestanu je uspostavljena sovjetska vlast, a Autonomna Republika Dagestan je inkorporirana u Sovjetsku Rusiju. Ipak, politička napetost je opstala. U septembru 1920. godine bilo je organizovano još nekoliko ustanka i jedan od centara nezadovoljstva bio je na teritoriji Ando-didojskih naroda. Međutim, kao i prošli ustanci i ratovi, ovi pokušaji su zaustavljeni. Naredni pokreti otpora su organizovani sa pojavom kolektivizacije. Stabilnost na ovim prostorima je postignuta je tek nakon Drugog svjetskog rata.

Ekonomija

Privreda Godoberinaca bila je određena njihovim okruženjem. Planinska klima i pašnjaci bili su povoljni za sezonsko stočarstvo. Najviše su uzgajali ovce, ali su pored ovaca uzgajali, ali u manjoj mjeri, i konje i goveda (kao radnu stoku). Obrađivanje zemlje nije bilo od velike važnosti za Godoberince, jer je obradive zemlje bilo malo i bila je teška za obradu. Godoberinci su, slično svojim susedima, uzgajali za svoje potrebe pšenicu i raž. U 19. vijeku su počeli da uzgajaju i krompir. Godoberinci su uspostavili bliske trgovinske odnose sa drugim Ando-didojskim narodima koji žive u slivu rijeke Andi-Kojsu.

Školstvo

U periodu od 1920. do 1930. godina Godoberinci su bili pod velikom pritiskom centralnih vlasti. Kasnije su korišćena suptilnija i indirektnija sredstva, ali jednako efikasna. Značajnu ulogu u ovom procesu odigrao je sovjetski obrazovni i školski sistem, koji je kao sekundarni cilj imao širenje sovjetske ideologije. Godoberinci nemaju nacionalne škole u kojima bi učili svoj jezik. U nedostatku škola, sovjetima je bilo lako da nametnu sovjetski režim. Za prvih pet godina školovanja koristi se avarski jezik, nakon koga se ta nastava nastavljala na ruskom jeziku. Naravno, ovo je imalo negativan uticaj na upotrebu maternjeg jezika. Danas Godoberinci maternji jezik govore samo u svojim domovima. Mlađe generacije su izgubile sve veze sa svojim običajima, koji se smatraju obaveznom rutinom, a ne sastavnim delom nacionalnog identiteta. Kako nestaje godoberinska tradicija, to se sve više šire sovjetski običaji i evropske navike života (odjeća, kućni aparati, arhitektura, hrana). Porodični odnosi prolaze kroz duboke promjene, uz raspad bivše zajednice i zamjenu velikih porodica malim. Napuštanje endogamije dovelo je do porasta broja mješovitih brakova, a migracija u gradove takođe je u porastu.

Vidi još

• Kavkaski Avari
• Godeberinski jezik