Pređi na sadržaj

Grigorije Samojlov

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grigorije Ivanovič Samojlov
Grigorije Ivanovič Samojlov - Griša
Lični podaci
Datum rođenja(1904-09-08)8. septembar 1904.
Mesto rođenjaTaganrog, Ruska Imperija
Datum smrti15. oktobar 1989.(1989-10-15) (85 god.)
Mesto smrtiBeograd, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Umetnički rad
Poljeslikarstvo i arhitektura
Pravacakademizam
srpsko-vizantijski stil
modernizam
art deko
Uticaji odSerafima Blonska
Aleksandar Đorđević
Najvažnija dela

Grigorije Ivanovič Samojlov (rus. Григорий Иванович Самойлов; Taganrog, 8. septembar 1904 — Beograd, 15. oktobar 1989) bio je arhitekta i slikar. Spada u red ruskih emigranata koji su se formirali u Kraljevini SHS. Gradio je u duhu akademizma, srpsko-vizantijskog stila, modernizma[1] i art dekoa[2]. Istakao se ne samo svojim visokim umećem u projektovanju različitih tipova građevina, od monumentalnih javnih zdanja do porodičnih kuća, već i kao autor nekih od najlepših enterijera beogradskih palata ovog perioda.[3] Autor je brojnih dela kao što su kapela Jovana Savića na Novom groblju, ikonostas i enterijer nekada Crkva Svete Trojice (sada Saborni hram Hrista Spasitelja u Banjoj Luci),[4] crkva Svetog Arhangela Gavrila na Topčiderskom groblju (1939),[5] fabrike i vile porodice Teokarović, kao i Crkve Rođenja Svetog Jovana u Vučju,[6] Palata penzionog fonda činovnika i služitelja Narodne banke Kraljevine Jugoslavije (1938[2]) na Terazijama, sa bioskopom „Beograd“, od 1975. preuređen u Pozorište na Terazijama, zgrada Mašinskog[7] i Tehnološkog fakulteta.[8]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 8. septembra 1904. godine u Tangarogu, gradiću na obali Azovskog mora, u imućnoj ruskoj, kozačkoj porodici. Srednju slikarsku školu, kod poznate slikarke Serafime Blonske (rus. Серафима Блонская) učio je uporedo sa gimnazijom. Krajem Građanskog rata u Rusiji 1921. godine, kada mu je bilo 17 godina, emigrirao je zajedno sa ocem u Kraljevinu SRS. Po dolasku, otac mu je umro, a on je zatim školovanje nastavio u Donskoj vojnoj školi u Bileći,[9] gde je maturirao, posle čega je u Beogradu upisao studije na Arhitektonskom odseku Tehničkog fakulteta. Diplomirao je 1930. godine.[2][10] Za diplomski rad je projektovao „Jugoslovenski Panteon“, zamišljen kao nacionalni spomenik, na dominirajućem mestu u gradu, čija bi se silueta nazirala iz daljine. Rad je predstavljao primer uloge neovizantijskog stila u formiranju identiteta jugoslovenske nacije, transponovanjem srpskog nacionalnog stila, na sve Južne Slovene, pri čemu je krst na visokom središnjem kubetu, zamenio skulpturom pobede, koja u rukama drži lovorove vence, a čija krila čine znak krsta. Mada projekat po programu zapravo nije bio zamišljen kao hrišćanski hram, u njegovoj unutrašnjosti je projekotvan polijelej i zidani ikonostas. Rad se našao na godišnjoj izložbi, na kojoj je izlagalo oko četrdeset studenata arhitekture i smatrao se za jedan od najboljih.[11]

Među prve javne projekte u kojima je primenio elemente neovizantijske arhitekture ubraja se konkursni projekat za zgradu Železničke stanice u Skoplju, 1931. godine.[12]

Karijera u međuratnom periodu[uredi | uredi izvor]

Enterijer Hotela Moskva, 1972. godina

Na početku je radio kao saradnik arhitekte Milutina Borisavljevića, a kasnije je postao docent kod profesora Aleksandra Deroka na predmetu Vizantijska arhitektura.[13] Istovremeno je radio i u birou Aleksandra Đorđevića, tada priznatog arhitekte i predstavnika francuskog akademizma.[2] Đorđević je Samojlova uposlio kao saradnika u razradi nekoliko velikih projekata, kao što su Beogradska berza i Beli dvor. Osim toga, zbližili su se toliko da je Đorđević kumovao na venčanju Samojlova i Danice Ljujić.[9][14][15]

Državni ispit je položio 1933. godine, kada je stekao dozvolu za samostalan rad.[13] Prvo samostalno ostvarenje iste godine bila je zgrada na uglu Skenderbegove i Dositejeve ulice u duhu modernizma, a jedno od najboljih ostvarenja bila je vila u Puškinovoj ulici (tada Gledstonova ulica) na Senjaku (nekada u vlasništvu Ljubice Radenković, a sada jedna od rezidencija američke ambasade[2]) u kombinaciji srednjovekovnih srpsko-vizantijskih i romanskih elemenata, za koju je dobio nagradu grada Beograda, kao najbolje arhitektonsko rešenje.[16]

Polovinom 1936. godine, kada je raspisan konkurs za idejno rešenje ikonostasa za banjolučki hram Svete Trojice, kao asistent na Arhitektonskom, odseku Tehničkog fakulteta Beogradskog univerziteta, „smatrao je svojom dužnošću da se javi na konkurs“. U septembru iste godine dodeljena mu je prva nagrada, a osim ikonostasa dao je rešenje za polijelej i stolariju. Radovi su završeni 1939. godine, kada je Saborni hram osvećen.[17]

Na kilometar od Vučja, uz kanjon reke Vučjanke, na mestu gde se ranije nalazila srednjovekovna crkva, zadužbina Nikole Skobaljića, koju su Turci uništili prilikom osvajanja ovih krajeva i oko čijih se ruševina narod vekovima okupljao, po ideji viđenijih ljudi iz kraja, na čelu sa Vanom Teokarević, udovicom prvog iz loze Teokarević projektovao je crkvu Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (1935—1936[18] ). Crkva sagrađena 1938. godine, po mišljenju mnogih predstavlja jedno od najznačajnijih i najoriginalnijih ostvarenja novijeg srpskog crkvenog graditeljstva.[19] Osvećenju crkve prisustvovalo je 20.000 ljudi, a među prisutnima su bili: ministar pravde i izaslanik Vardarske banovine.[20]U Leskovcu je projektovao kuću industrijalca Vojvodića, jedan od njegovih najznačajnijih radova van Beograda.[21]

U Leskovcu je za Miku Maznića projektovao i stambenu zgradu sa apotekom u prizemlju.

Crkvu Svetog Arhangela Gavrila u Humskoj ulici, zadužbinu bračnog para Radmile i Milana S. Vukičevića, tadašnjeg narodnog poslanika, u spomen stradalima u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu[16], na zemljištu koju je poklonila opština, projektovao je u periodu 1937—1939. Za ovaj moderan hram je koristio znanje iz srednjevekovne Srbije i Rusije, sa velikom dozom individualnosti.[22]

Kapitalno delo iz ovog perioda, koje se dosta razlikuje od svih njegovih dotadašnjih radova je palata bivšeg penzionog fonda Narodne banke na uglu Trga Nikole Pašića i Terazijam, poznatija kao Palata bioskopa „Beograd“, projektovana 1938, a građena 1938—1941. Objekat predstavlja sintezu novih i tradicionalnih oblika, a njegova monumentalnost je naglašena u razmeri objekta i obradi fasade.[23] Građen je kao monumentalni ugaoni stambeno-poslovni objekat i objedinjuje dva stila: akademizam i modernizam.[24] Najprivlačniji deo zgrade je bioskop, čiji je prostor zakupio Ilija Đorđević od Narodne banke. Za bioskop je autor dobio i najveće pohvale. Mada nije dugo radila, u to vreme je bila interesantna i elektronska tabla iznad blagajni, na kojoj su se označavala prodata mesta.[9] Na kraju života, kao poslednji rad, napravio je projekat preuređenja bioskopa u Pozorište na Terazijama, koje se tu već nalazilo.[2] Ovaj spomenik kulture ima značajnu arhitektonsku i kulturno-istorijsku vrednost, iako je novom rekonstrukcijom Samojlovljevo rešenje i detalji izmenjeno do neprepoznatljivosti, čime je uništen jedan od značajnih javnih prostora međuratnog Beograda.[24]

Jedan od njegovih neizvedenih projekata iz 1940. godine je preteča današnje Beograđanke, Palata Teokarović, dvanaestospratni oblakoder, čiju je izgradnju sprečilo Šestoaprilske bombardovanje.[25] Početkom 1940. je završena jedna zadužbina Luke Ćelovića, petospratnica na uglu tadašnjih Krunske i Ferdinandove[26], današnja adresa Kneza Miloša 2.

Jedno od njegovih dela je Vila glumice Marice Popović u Beogradu.

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

U Drugom svetskom ratu, Nemci su ga zarobili kod Srebrenice, kao oficira Kraljevine Jugoslavije. Proveo je četiri godine u zarobljeništvu, najpre u logoru Bad Sulci, a zatim je, pošto je slomio nogu i bio nesposoban za rad prebačen je u koncentracioni logor Stalag IX-C u Buhenvaldu.[13] Za potrebe pravoslavne kapele u logoru je 1943. jedna od baraka preuređena u kapelu za koju je odradio slikarski i duborezački deo posla. Za drvenu konstrukciju poslužili su hrastovi pragovi od starog železničkog koloseka.[27] Pomagali su mu logoraši koji su se odricali paketa i sledovanja u zamenu za alat koji je napravljen od čeličnih otpadaka i konjskih potkovica.[28] Na ikonostasu je naslikao Svetog Savu i Hrista, kome su ruke vezane užadima, ali su i razdvojene, što predstavlja težnju ka oslovođenju.[2] Posle rata, 1945. godine ikonostas je prenet i postavljen u kapelu Učiteljske škole „Kraljica Natalija“, kasnije je prenet u Patrijaršiju, a 1953. godine je prebačen u Hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja, na Centralnom groblju. Mada ikonostas nema veću umetničku vrednost, zbog svoje istorije se nalazi pod zaštitom države i Uneska.[27]

Posleratni period[uredi | uredi izvor]

Iz zarobljeništva se vratio u Beograd, gde je posle rata postao profesor i predavao Osnove grafike i slikarstva.[13]

Po oslobađanju Beograda, pošto je sovjetska vojska zauzela prostorije nekadašnjeg Ruskog doma imperatora Nikolaja II i pretvorila ga u Dom sovjetske kulture, odlučeno je da se iza portala središnjeg hola postavi masivni grb SSSR–a, uokviren pobedničkim zastavama, a projektant je bio Grigorije Samojlov.[29] U to vreme, od enterijera je projektovao i salu za sednice Ministarskog saveta FNRJ (1947) u stilu akademizma.[29]

Tokom 1946—1947 više puta ga je angažovalo Ministarstvo pošta, kako na enterijerskim radovima, tako i na konkursima za poštanske zgrade. Tako su nastali projekat zgrade Pošte u Ohridu (1946), u Novom Sadu (1947)[29] i Pošte II za Skoplje.[30]

Projekat za radove na unutrašnjoj rekonstrukciji i preradi zgrade SANU, posle ratnih razaranja u Drugom svetskom ratu izvedeni su 1950,[31] a 1967. izveden je i projekat Galerije SANU.[32] Preradio je unutrašnjost stare zgrade Generalštaba u ulici Kneza Miloša (1951), dvorane i holove Doma JNA u Nišu (1953).[31]

Autor je likovnog rešenja Ordena ratne zastave, prema konkursu iz 1953.

Jedan od najznačijnijih projekata u posleratnom periodu je bio Mašinski fakultet u Beogradu. Idejni projekat (1955) uključivao je jedno od prvih rešenja sa velikim fasadnim stalkenim površinama.[33] Zaniljmivo je i rešenje enterijera, a posebno preglednost i osvetljenost hola koji daju utisak kao da stepenište lebdi nad tankim betonskim stubovima.[2] Zgrada je useljena 1960. godine. Zgrada Jugobanke u ulici Kralja Petra (nekada Ulica 7. jula) izgrađena je 1960. godine je prva staklena zgrada u Beogradu, u kojoj se ogledaju fasade zgrada iz 19. veka.[2]

Učestvovao je u rekonstrukciji Hotela Moskva. Autor je vitraža na srpskom staklu, u hodnicima, po motivima ruskih bajki, malih priča o putovanjima brodovima, nimfama, cveću, ruskoj crkvi, Moskvi i Kremlju, kao i kamenih mozaika na spratovima, na kojima je odslikao obrise Rusije i Moskve, velikih izbegličkih putovanja i svoju novu otadžbinu Srbiju.[34][35]

Za šest decenija uradio je oko 180 projekata.[2] Penzionisao se 1974. godine.[36]

Umro je 1989. godine u Beogradu. Sahranjen je na ruskom nekropolju u okviru Novog groblja u Beogradu.[37]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Marta Vukotić-Lazar 2006, str. 232.
  2. ^ a b v g d đ e ž z i Ćirić, Sonja (15. 6. 2006). Marija Vidić, Milan Milošević, ur. „Iz lepog Beograda”. Vreme. Beograd: NP ”Vreme” d.o.o. 806 (internet). ISSN 0353-8028. Pristupljeno 30. 11. 2013. 
  3. ^ Saša Mihajlov, Biljana Mišić 2008, str. 263.
  4. ^ Radmila Kulundžija, Radmila Kulundžija. „Saborni hram Svete Trojice (1925—1941) - Istorijat gradnje hrama”. hhsbl.org. Banja Luka: Saborni hram Hrista Spasitelja. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  5. ^ „Crkva Sv. Arhanđela Gavrila”. beogradskonasledje.rs. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  6. ^ „Stvaranje u senci - Grigorije Samojlov”. rts.rs. RTS. 30. 7. 2012. Pristupljeno 1. 12. 2013. [mrtva veza]
  7. ^ „Grigorije Samojlov”. beogradskagroblja.rs. JKP ”Pogrebne usluge” - Beograd. Arhivirano iz originala 14. 05. 2017. g. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  8. ^ Dijana Milašinović Marić 2011, str. 10.
  9. ^ a b v Ćirić, Sonja (14. 7. 2006). „Arhitekta za kuće od srca”. Politikin Zabavnik. Politika a.d. 2840. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 30. 11. 2013. 
  10. ^ Milan Prosen 2001, str. 89.
  11. ^ Milan Prosen 2006, str. 452.
  12. ^ Milan Prosen 2006, str. 454.
  13. ^ a b v g Milan Prosen 2001, str. 90.
  14. ^ Milan Prosen 2006, str. 198.
  15. ^ Milan Prosen 2006, str. 180.
  16. ^ a b Milan Prosen 2001, str. 93.
  17. ^ Kulundžija, Radmila; Radujković, Ratko. „Saborni hram Hrista spasitelja - Hramovi u Banjoj Luci”. hhsbl.org. Banja Luka: Srpska pravoslavna crkva - Eparhija Banjalučka. str. 4—. Pristupljeno 1. 12. 2013. 
  18. ^ Milan Prosen 2006, str. 445.
  19. ^ „Znamenitosti”. vucje.com. Vučje. Arhivirano iz originala 08. 12. 2013. g. Pristupljeno 2. 12. 2013. 
  20. ^ „Dimitrije - Mita Teokarević”. vucje.com. Vučje. 2004. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 2. 12. 2013. 
  21. ^ Graditeljstvo Leskovca i okoline između dva svetska rata, Aleksandar Kadijević ,Srđan Marković -Narodni muzej Leskovca. 1996. str. 71.
  22. ^ Milan Prosen 2001, str. 95.
  23. ^ Milan Prosen 2001, str. 96.
  24. ^ a b Grozdanić, Milica (2010). „Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda - Spomenik kulture Palata Penzionog fonda, Trg Nikole Pašića 3 i Terazije 29”. beogradskonasledje.rs (na jeziku: (jezik: srpski)(jezik: engleski)). Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 1. 12. 2013. 
  25. ^ „Arhitekta Grigorije Samojlov (1904—1989)”. nadlanu.com. Beograd. 17. 5. 2006. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 30. 11. 2013. 
  26. ^ Nova zadužbina Luke Ćelovića na uglu Krunske i Ferdinandove ulice. "Vreme", 6. feb. 1940, str. 10 digitalna.nb.rs
  27. ^ a b „Turistički potencijal - Ikonostas nastao u logoru”. glassrbije.org. Međunarodna radio Srbija. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  28. ^ Vasiljević, Branka (7. 1. 2012). „Ikonostas izrađen u logoru”. politika.rs. Politika. Pristupljeno 30. 11. 2013. 
  29. ^ a b v Milan Prosen 2007, str. 108.
  30. ^ Milan Prosen 2007, str. 109.
  31. ^ a b Milan Prosen 2001, str. 91.
  32. ^ „Osnivanje Galerije SANU”. sanu.ac.rs. SANU. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 1. 12. 2013. 
  33. ^ „Iz istorije mašinskog fakulteta”. mas.bg.ac.rs. Univerzitet u Beogradu, Mašinski fakultet. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 30. 11. 2013. 
  34. ^ Lopusina, Marko (14. 1. 2008). Hotel Moskva - prvih 100 godina (PDF). Beograd: Hotelsko-ugostiteljsko preduzeće "Moskva". Arhivirano iz originala (PDF) 28. 09. 2013. g. Pristupljeno 1. 12. 2013. 
  35. ^ Milan Prosen 2011, str. 91.
  36. ^ Milan Prosen 2011, str. 90.
  37. ^ „O Ruskom Nekropolju u Beogradu”. ambasadarusije.rs. Ambasada Rusije u Republici Srbiji. Pristupljeno 2. 12. 2013. 
  38. ^ „Crkva Rođenja Svetog Jovana Krstitelja u Vučju”. Arhivirano iz originala 13. 04. 2014. g. Pristupljeno 13. 04. 2014. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Григорије_Самојлов&oldid=27751941”