Pređi na sadržaj

Grin (puška)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grin model 1867
Trodimenzionalni model srpske vojničke puške Grin model 1867. Model je urađen po fotografiji jedinog poznatog sačuvanog primerka, koji se čuva u muzeju u Veneciji.
Vrstapuška ostraguša
Poreklo UK
Upotreba
Upotreba u Kneževina Srbija
Bojno delovanjePrvi srpsko-turski rat
Drugi srpsko-turski rat
Proizvodnja
ProizvođačVojno-tehnički zavod u Kragujevcu
Proizvedenooko 27.000 komada
Varijantepuška i karabin
Specifikacije
Masa4,5 kg
Kalibar13,8 mm
Vrsta operaciječepni zatvarač sa tabanom na kapislu
Brzina paljbe2-6 met/min
Maks. ef. dometdo 1000 m

Puška sistema Grin (engl. Green brothers' system), poznata među srpskim vojnicima kao grinovača,sporometna puška ostraguša korišćena u Kneževini Srbiji u drugoj polovini 19. veka.[1][2][3]

Karakteristike[uredi | uredi izvor]

Pušku sistema Grin razvili su engleski puškari braća Grin između 1859. i 1860, u cilju prepravljanja postojećih britanskih pušaka sprednjača (kapislara Enfild model 1853) u ostraguše. Dok je većina ranih ostraguša tog vremena koristila sjedinjeni metalni metak i zatvarač u vidu poklopca (Snajder-Enfild, Krnka, Verndl, Springfild model 1873) ili padajućeg masivnog bloka (Pibodi, Martini-Henri), puške sistema Grin imale su primitivnu verziju čepnog zatvarača i punjene su polusjedinjenim metkom (fišekom), koji se opaljivao tabanom na kapislu. Zatvarač cilindričnog oblika sa čepom na prednjem kraju kretao se u četvrtastom sanduku puške duž uzdužne ose povlačenjem kratke vodoravne poluge na zadnjem kraju zatvarača. Prostim povlačenjem zatvarača unazad otvarala se barutna komora, koja je punjena polusjedinjenim papirnim metkom (fišekom sa barutom i kuglom), nakon čega se zatvarala guranjem zatvarača unapred. Opaljivanje je vršeno klasičnim tabanom na kapislu sa orozom, koji se ručno natezao pre svakog pucanja, s tim što se kapisla mogla zaštititi poklopcem vezanim lancem, kako bi ostala na mestu prilikom kretanja. Za razliku od drugih ranih ostraguša sa čepnim zatvaračem (Drajze, Šaspo), koje su punjene sjedinjenim metkom (kapisla, barut i kugla) u papirnoj čahuri, puške sistema Grin bile su samo kapislare punjene otpozadi.[4][5]

Originalna puška sistema Grin bila je adaptacija britanske sprednjače Enfild model 1853 (trodimenzionalni modeli na slici: Enfild je gore). Jedina razlika bilo je prisustvo četvrtastog sanduka na zadnjem kraju cevi, iz koga je virio valjkasti zatvarač sa kratkom vodoravnom polugom na zadnjem kraju. Srpska puška sistema Grin bila je adaptacija austrijske kapislare Lorenc.

Proizvodnja u Srbiji[uredi | uredi izvor]

Trodimenzionalni model karabina sistema Grin.

Puške sistema Grin, u osnovi i dalje kapislare punjene otpozadi, bez sjedinjenog metka, u Velikoj Britaniji su smatrane zastarelim: prilikom prerade vojničkih pušaka sprednjača u ostraguše 1866, usvojene su puške sistema Snajder-Enfild, sa zatvaračem u obliku poklopca i udarnom iglom, punjene sjedinjenim metkom u metalnoj čahuri.[6]

Trodimenzionalni model karabina Grin M1867. Jasno se vidi četvrtasti sanduk sa poklopcem na zadnjem kraju cevi, i cilindrični zatvarač sa horizontalnom polugom na zadnjem kraju sanduka. Povlačenje poluge unazad povlačilo je zatvarač i poklopac sanduka i otvaralo je barutnu komoru za punjenje.

Međutim, jednostavnost i niska cena prerade postojećih sprednjača u ostraguše sistema Grin naveli su vladu kneževine Srbije da prihvati ovaj sistem za modernizaciju pušaka srpske vojske. Godine 1865. Kneževina Srbija je još uvek bila osmanska vazalna država, ali je srpska vlada učinila sve da modernizuje vojsku, koja se sastojala od oko 5.000 profesionalnih vojnika u stajaćoj vojsci i svih vojno sposobnih muškaraca u Srbiji. starosti 20–50 godina, koji su organizovani u Narodnu vojsku i podeljeni u dve klase, prema starosti obveznika (prva klasa su bili muškarci mlađi od 35 godina).[7]

Srbija je 1862. imala 94.000 pušaka (kalibra 13-18 mm), austrijskog i turskog porekla, a iz Rusije je dobijeno 31.000 pušaka kremenjača, koje su u fabrici oružja u Užicu prepravljene u kapislare.[1]

Posle 1866. godine srpska vojska je bila suočena sa brzom modernizacijom svojih moćnih suseda i potencijalnih neprijatelja, koji su usvojili nove vojničke puške ostraguše sa zatvaračem i sjedinjenim metalnim metkom: Austrija je sopstvenu musketu Lorenc prepravila u ostragušu Vencl (posle 1867. zamenjenu ostragušom Verndl), dok su Osmanlije usvojile britansku pušku Snajder-Enfild (posle 1870. zamenjen još boljim Martini-Henri). Pošto nije bilo novca za kupovinu novih pušaka sa zatvaračem, Vlada Srbije je izabrala jeftinije rešenje, da stare sprednjače prepravi u ostraguše, koristeći neke od postojećih sistema za konverziju. Međutim, postojeći sistemi za konverziju (kao u austrijskoj pušci Vencl, britanskoj Snajder-Enfild i američkoj Springfild model 1873) radili su samo sa malokalibarskim (ispod 15 mm) puškama, koje srpska vojska nije imala: većina postojećih vojnih pušaka bile su ruske kapislare i karabini velikog kalibra (15–18 mm).[2]

Međutim, 1867. godine na evropskom tržištu su bile dostupne velike količine veoma jeftinih kapislara, pošto je kraj Američkog građanskog rata (1861-1865) ostavio mnoge puške napravljene za američku vojsku neprodate u Evropi, dok je brzo usvajanje ostraguša od strane svih većih država učinilo kapislare naglo zastarelim. U toj situaciji, srpska vlada je 1867. lako kupila oko 60.000 pušaka: oko 27.000 pušaka Lorenc M1854 (kalibra 13,9 mm, poznatih kao austrijski kalibar) kupljeno je u Austriji, a 33.000 belgijskih pušaka M1850/56 (kalibra 14,9 mm). kupljeno je u Hamburgu (od ovog broja 5.000 je poslato kao vojna pomoć Kneževini Crnoj Gori).[2]

Istovremeno, već 1866. godine srpski vojni stručnjaci su izabrali veoma jeftin sistem britanske braće Grin za konverziju sprednjača u ostraguše. Godine 1867. u Kragujevcu je počela prepravka pušaka Lorenc M1854 u ostraguše sistema Grin. Do 1869. godine svih 27.000 pušaka je prepravljeno, ali je već 1871. ovaj sistem zamenjen modernijom puškom sistema Pibodi, sa sjedinjenim metalnim metkom. Ovim puškama je 1876-1878 vođen rat protiv Turaka. [1][2]

Upotreba u borbi[uredi | uredi izvor]

Trodimenzionalni model karabina Grin M1867 sa zadnje strane: povlačenje poluge na kraju zatvarača povlačilo je poklopac sanduka i omogućavalo punjenje odostrag, iako je opaljivanje vršeno klasičnim tabanom na kapislu sa orozom.

Prva praktična upotreba pušaka sistema Grin u Srbiji, prilikom izvođenja počasnog plotuna na sahrani Uzun-Mirka Apostolovića 1868, pokazala je katastrofalnu nepouzdanost ovih pušaka u praksi - gotovo polovina je zatajila. Na papiru, nove srpske puške Grin model 1867 bile su sposobne da ispaljuju 6 metaka u minutu, otprilike duplo više od najboljih starijih pušaka sprednjača. U praksi, ove puške su bile krajnje nepouzdane, a glavni problem je bila njihova municija: papirni patroni (fišeci) su se lako kidali, bili su neupotrebljivi po vlažnom vremenu i teško su se opaljivali starim sistemom tabana na kapislu, koji je bio namenjen za paljenje rastresitog baruta, a ne perforiranog papira. Stopa zatajenja (neopaljivanja) je bila oko 50%, a često se trošilo po nekoliko kapisli za jedan ispaljeni metak: na taj način je potrošnja kapisli bila najmanje dva puta veća nego kod običnih kapislara. Da stvari budu još gore, barutna komora i sanduk puške su se lako začepljivali ostacima nesagorelog papira i baruta, što je zahtevalo čišćenje nakon svakih 7-8 hitaca. Na taj način stvarna brzina paljbe nije bila veća od 2-3 metka u minuti, što je bila uobičajena brzina paljbe za starije puške kapislare.[2][8]

Puškama sistema Grin bila je naoružana II klasa srpske pešadije, dok su vojnici I klase dobili modernije puške Pibodi.[9] Srpska konjica bila je naoružana karabinima sistema Grin kalibra 13,8 mm i Pibodi kalibra 14,8 mm.[10] Tokom rata, više od 6.000 pušaka sistema Grin prepravljeno je u znatno bolje puške Pibodi model 1870, međutim, 1877. Srpska vojska je još uvek imala u upotrebi oko 12.000 grinovača. Nakon rata sve su prepravljene u mnogo bolje puške sistema Pibodi.[2][11] Jedini poznati sačuvani primerak srpske puške Grin model 1867, naveden pod (pogrešnim) nazivom Pešadijska puška model 1862 (Lorenc) prepravljena u ostragušu sistema Lindner, nalazi se u Pomorskom muzeju u Veneciji.[12][13]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 7, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1974), str. 549-550
  2. ^ a b v g d đ Bogdanović, Branko (1990). Puške : dva veka pušaka na teritoriji Jugoslavije. Ivan Valenčak, Privredni pregled). Beograd: Sportinvest. str. 53—61. ISBN 86-7597-001-3. OCLC 450325798. 
  3. ^ „Green rifle”. 
  4. ^ Westwood, David (2005). Rifles : an illustrated history of their impact. ABC-Clio Information Services. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. str. 191. ISBN 1-85109-406-7. OCLC 60395019. 
  5. ^ „Jednometne puške sistema Green M1867”. https://oruzjeonline.com/ (na jeziku: hrvatski). 2021-01-08. Pristupljeno 2023-02-07.  Spoljašnja veza u |website= (pomoć)
  6. ^ Westwood, David (2005). Rifles : an illustrated history of their impact. ABC-Clio Information Services. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. str. 47—49. ISBN 1-85109-406-7. OCLC 60395019. 
  7. ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 51-55
  8. ^ Glenny, Misha (2012). The Balkans : nationalism, war, and the great powers, 1804-2012 (New and updated izd.). Toronto: Anansi. str. 131–132. ISBN 978-1-77089-273-6. OCLC 795624553. 
  9. ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 116-122
  10. ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 233
  11. ^ „Vintovka Grina v Rossii i Serbii - Guns.ru Talks”. forum.guns.ru. Pristupljeno 2023-02-12. 
  12. ^ Morin, Marco (1981). Le Armi Portatili Dell'impero Austro Ungarico (na jeziku: italijanski). FIRENZE: EDITORIALE OLIMPIA. str. 47—48. 
  13. ^ Morin, Marco F. Le armi portatili dell'impero Austro-Ungarico 1. The small arms of the Austro-Hungarian empire(first half). 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

  • Shooting Podewils Lindner featuring some accessories.avi (na jeziku: engleski), Pristupljeno 2023-03-19 , Youtubevideo.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Грин_(пушка)&oldid=26861001”