Grožđe
| Nutritivna vrednost na 100 g (3,5 oz) | |
|---|---|
| Energija | 288 kJ (69 kcal) |
18,1 g | |
| Šećeri | 15,48 g |
| Prehrambena vlakna | 0,9 g |
0,16 g | |
0,72 g | |
| Vitamini | |
| Tiamin (B1) | (6%) 0,069 mg |
| Riboflavin (B2) | (6%) 0,07 mg |
| Niacin (B3) | (1%) 0,188 mg |
| Vitamin B5 | (1%) 0,05 mg |
| Vitamin B6 | (7%) 0,086 mg |
| Folat (B9) | (1%) 2 μg |
| Holin | (1%) 5,6 mg |
| Vitamin C | (4%) 3,2 mg |
| Vitamin E | (1%) 0,19 mg |
| Vitamin K | (14%) 14,6 μg |
| Minerali | |
| Kalcijum | (1%) 10 mg |
| Gvožđe | (3%) 0,36 mg |
| Magnezijum | (2%) 7 mg |
| Mangan | (3%) 0,071 mg |
| Fosfor | (3%) 20 mg |
| Kalijum | (4%) 191 mg |
| Natrijum | (0%) 2 mg |
| Cink | (1%) 0,07 mg |
| Ostali konstituenti | |
| Fluoride | 7.8 µg |
| |
| Procenti su grube procene zasnovane na američkim preporukama za odrasle. Izvor: NDb USDA | |
Grožđe je naziv za plod biljaka iz roda Vitis (vinove loze), kojim se često naziva i 12 osnovnih i najpoznatijih vrsta vinove loze, od kojih se pravi većina svetskih vina. Ranije su se vina označavala prema području na kome se grožđe gaji, ali kasnije je broj proizvođača i područja sa vinogradima toliko porastao da je uvedeno označavanje prema varijetetu grožđa.
Grožđe je tip voća koji raste u grupama od 15 do 300, i može da bude crveno, crno, tamnoplave, žuto, zeleno, narandžasto i ružičasto. „Belo“ grožđe je u stvari zelene boje, i evoluciono je izvedeno iz purpurnog grožđa. Mutacije u dva regulatorna gena belog grožđa isključuju produkciju antocijanina, koji je odgovoran za boju purpurnog grožđa.[1] Antocijanini i druge pigmentne hemikalije iz velike familije polifenola u purpurnom grožđu su odgovorni za varirajuće nijanse purpurne boje u crvenim vinima.[2][3] Zrna grožđa tipično imaju elipsoidni oblik, koji podseća na prošireni sferoid.
Crno grožđe[uredi | uredi izvor]
- Kaberne Sovinjon (franc. Cabernet Sauvignon) - Ovo je najpopularnije grožđe na svetu kad je proizvodnja crnog vina u pitanju. Gaji se u Bugarskoj, Čileu, Australiji, Kaliforniji, južnoj Francuskoj. Ima mala plavo-crna zrna sa debelom kožom, kasno olista i kasno sazreva.
- Merlot ili Merlo (franc. Merlot) - Od ovog grožđa se pravi najskuplje crno vino na svetu - Chateay Petrus. Gaji se u Bordou, ima velika zrna sa tankom kožom, ukus ima tragove borovnice i mente.
- Nebiolo (ital. Nebbiolo) - Daje vrlo kompleksna crna vina, uspeva na krečnjačkom zemljištu, na većim visinama, najviše u severozapadnoj Italiji. Vrlo tamne boje, kasno sazreva. Nebbiolo na italijanskom znači mala magla.
- Pino noar (franc. Pinot noir) - Od ovog grožđa se pravi čuveni burgundac. Uspeva na krečnjačkom zemljištu istočne Francuske. Ovo je „sveti gral“ proizvođača u mnogim zemljama. Ima tanku kožu crne boje i guste, guste grozdove. Pored Francuske, gaji se i u Australiji, na Novom Zelandu, u Južnoj Africi, Italiji, Rumuniji, SAD.
- Sira ili Širaz (franc. Syrah или Shiraz) - Drevno crno grožđe sa Srednjeg istoka. Gaji se na granitu, krečnjaku i pesku u dolini Rone (Francuska), u Kaliforniji i Australiji. Plavo-crne boje, ima mala zrna i debelu kožu. Relativno rano sazreva. Daje visoke prinose, pa proizvođači, ako žele viši kvalitet, moraju da ga kontrolišu i smanjuju.
- Sanđoveze (ital. Sangiovese) - Ovo grožđe se gaji po celoj Italiji, kao i u Argentini i Kaliforniji. Raste na krečnjaku, ali i na glini, sporo i kasno sazreva, podložno je oksidaciji. Najbolje je Sanđoveze pikolo (ital. Sangiovese piccolo).
Belo grožđe[uredi | uredi izvor]
- Šardone (franc. Chardonnay) - Beli šardone je verovatno najtraženije grožđe na svetu. Bolje uspeva na siromašnijem zemljištu, ali se prilagođava i drugim tipovima. Daje male grozdove tanke kože. Rano cveta i zri. Danas se gaji u svakoj zemlji u kojoj se pravi vino.
- Šenin blan (franc. Chenin blanc) - Belo grožđe, koristi se za najraznovrsnija vina, daje obična i penušava, suva i slatka vina. Gaji se najviše u dolini Loare - jugozapadna Francuska, sve do Atlantika. Ima tanku kožu, kasno sazreva. Raste i u Južnoj Africi, Kaliforniji, Australiji i Novom Zelandu. Daje dugotrajna vina, ali i vina koja se odmah piju.
- Crveni traminer ili Klevner (nem. Gewurztraminer или Traminer) - Nije baš belo grožđe, roze je, daje suva i slatka bela vina, karakterističnog aromatičnog, nekako začinjenog ukusa. Gewurtz znači začin. Poreklom je iz italijanske pokrajine Aldo Adiga (ital. Aldo Adiga) u kojoj se govori nemački. Ružičasta koža, nekada žuta. Gaji se i u Alzasu (Francuska, deo prema Nemačkoj), Austriji, Nemačkoj, Sloveniji, Mađarskoj, Češkoj i Slovačkoj, Rumuniji, u Australiji i na Novom Zelandu.
- Rizling (nem. Riesling) - Odlično vino, mada postoje slabija kao što je Olas i Laški rizling. Voli hladniju klimu. Bleda zrna sa mrljama, u malim grozdovima. Kasno cveta i zri. Daje vrhunska suva, poluslatka i slatka vina. Gaji se u Nemačkoj, Alzasu, Italiji, Australiji, SAD.
- Sovinjon blan (franc. Sauvignon blanc) - Grožđe doline Loare, raste na krečnjaku, pesku, šljunku. Kompaktni mali grozdovi tanke kože. Rano zri. Gaji se i u Italiji, Južnoj Africi, na Novom Zelandu, u Australiji i SAD.
- Semilon (franc. Semillon) - Daje sjajna slatka vina i visokokvalitetna suva vina. Ima velika zrna i tanku kožu. Traži specifične klimatske uslove. Raste u Bordou u Francuskoj, Čileu, Australiji, SAD, Južnoj Africi.
Područja gajenja grožđa u Srbiji[uredi | uredi izvor]
- Banatsko vinogorje
- Vlasotinačko vinogorje (Vlasotince)
- Vršačko vinogorje (Vršac)
- Zapadnomoravsko područje (Aleksandrovac)
- Sremsko-fruškogorsko vinogorje (Sremski Karlovci)
- Subotičko-horgoška peščara (Palić)
- Nišavsko-južnomoravsko područje (Prokuplje)
- Timočko područje (Negotin, Knjaževac)
- Šumadijsko-velikomoravsko vinogorje (Smederevo)
- Levačko vinogorje (Rekovac)
Distribucija i produkcija[uredi | uredi izvor]
Prema podacima Organizacije za hranu i poljoprivredu (FAO), 75.866 km² je namenjeno uzgoju vinove loze u svetu. Približno 71% svetske produkcije grožđa se koristi za pravljenje vina, 27% kao sveže voće, i 2% kao sušeno voće. Deo roda grožđa se koristi za produkciju soka od grožđa, koji se rekonstituira sa konzerviranim voćem „bez dodatog šećera” i „100% prirodno”. Oblast namenjena vinogradima se povećava za oko 2% godišnje.
Nisu dostupne pouzdane statistike koje razlažu produkciju grožđa po varijetetu. Smatra se da je najviše kultivirana sorta Sultana, takođe poznata kao Tompsonovo besemeno grožđe, na bar 3.600 km². Druga najčešća sorta je Airen. Druge popularne sorte su Kaberne sovinjon, Sovinjon blan, Kaberne fran, Merlot, Grenaš, Tempranilo, Rizling, i Šardone.[5]
| Zemlja | Površina (km²) |
|---|---|
 Španija
|
11.750 |
 Francuska
|
8.640 |
 Italija
|
8.270 |
 Turska
|
8.120 |
 SAD
|
4.150 |
 Iran
|
2.860 |
 Rumunija
|
2.480 |
 Portugalija
|
2.160 |
 Argentina
|
2.080 |
 Čile
|
1.840 |
 Australija
|
1.642 |
 Jermenija
|
1.459 |
| Rang | Zemlja | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Kina |
8.038.703 | 8.651.831 | 9.174.280 | 9.600.000 F |
| 2 | SAD |
6.629.198 | 6.777.731 | 6.756.449 | 6.661.820 |
| 3 | Italija |
8.242.500 | 7.787.800 | 7.115.500 | 5.819.010 |
| 4 | Francuska |
6.101.525 | 5.794.433 | 6.588.904 | 5.338.512 |
| 5 | Španija |
5.535.333 | 6.107.617 | 5.809.315 | 5.238.300 |
| 6 | Turska |
4.264.720 | 4.255.000 | 4.296.351 | 4.275.659 |
| 7 | Čile |
2.600.000 | 2.903.000 | 3.149.380 | 3.200.000 F |
| 8 | Argentina |
2.181.567 | 2.616.613 | 2.750.000 | 2.800.000 F |
| 9 | Iran |
2.305.000 | 2.225.000 | 2.240.000 | 2.150.000 F |
| 10 |  Južna Afrika |
1.748.590 | 1.743.496 | 1.683.927 | 1.839.030 |
| — | Svet | 58.521.410 | 58.292.101 | 58.500.118 | 67.067.128 |
| Izvor: Organizacija za hranu i poljoprivredu (FAO)[6] (F=FAO estimate) | |||||
Zdravstvene tvrdnje[uredi | uredi izvor]
Francuski paradoks[uredi | uredi izvor]
Upoređivanjem ishrane među zapadnim zemljama, istraživači su otkrili da iako Francuzi imaju tendenciju da jedu viši nivo životinjske masti, zastupljenost bolesti srca ostaje niska u Francuskoj. Ovaj fenomen je bio nazvan francuskim paradoksom, i smatra se da nastaje zbog zaštitnih prednosti redovnog konzumiranja crnog vina. Osim potencijalnih koristi od samog alkohola, uključujući redukovanu agregaciju trombocita i vazodilataciju,[7] polifenoli, npr. resveratrol, koji su uglavnom prisutni u grožđanoj ljusci, pružaju druge moguće zdravstvene koristi, kao što su:[8]
- Promena molekularnih mehanizama u krvnim sudovima, smanjivanje podložnosti vaskularnim oštećenjima
- Umanjena aktivnost angiotenzina, sistematskog hormona koji uzrokuje konstrikciju krvnih sudova, što može da uzrokuje povišeni krvni pritisak
- Povišena produkcija vazodilatacijskog hormona, azot-monoksida (relaksirajućeg faktora iz endotela)
Iako se neke zdravstvene vlasti ne preporučuju adaptaciju potrošnje vina,[9] znatna količina istraživačkih rezultata indicira da umerena konzumacija, kao što je jedna čaša crnog vina dnevno za žene i dve za muškarce, mogu da imaju korisne zdravstvene efekte.[10][11][12] Novi dokazi sugerišu da vinski polifenoli kao što je resveratrol[13] pružaju fiziološku korist, dok sam alkohol može imati zaštitne učinke na kardiovaskularni sistem.[14]
Resveratrol[uredi | uredi izvor]
Resveratrol je prisutan u široko varirajućim količinama među sortama grožđa, prvenstveno u njihovoj ljusci i semenu, pri čemu muskadinsko grožđe, ima oko sto puta višu koncentraciju od većine drugih.[15] Sveža ljuska sadrži oko 50 do 100 mikrograma resveratrola po gramu.[16]
Antocijanini i druga fenolna jedinjenja[uredi | uredi izvor]
Antocijanini imaju tendenciju da budu glavni polifenoli u roze grožđu dok su flavan-3-oli (npr. katehini) zastupljeniji fenoli u belim varijetetima.[17] Ukupni fenolni sadržaj, laboratorijski indeks antioksidantske jačine, je veći u rozim varijetetima prevashodno usled antocijaninske gustine u ljusci crnog grožđa, u poređenju sa odsustvom antocijanina u ljusci belog grožđa.[17] Ovi antocijanini privlače napore naučnika da definišu njihove osobine u pogledu ljudskog zdravlja.[18] Fenolni sadržaj ljuske grožđa varira sa kultivarom, kompozicijom zemljišta, klimom, geografskim poreklom, i praksom kultivacije ili izloženosti bolestima, kao što su gljivične infekcije.
Crno vina mogu da ponude zdravstvene beneficije koje su veće od belog vina, zbog potencijalno korisnih jedinjenja koja su prisutna u ljusci grožđa, a samo crveno vino se fermentira sa ljuskom. Dužina fermentacionog perioda koje vino provede u kontaktu sa ljuskom grožđa je važna odrednica njegovog resveratrolnog sadržaja.[19] Obična nemuskadinska crna vina sadrže između 0,2 i 5,8 mg/L,[20] u zavisnosti od sorte grožđa, pošto je fermentisano sa ljuskom, čime je omogućena apsorpcija resveratrola u vino. U kontrastu s tim, belo vino ima niži fenolni sadržaj, jer se fermentiše nakon uklanjanja ljuske.
Vina proizvedena iz maskadinskog grožđa mogu da imaju više od 40 mg/L, izuzetno visok fenolni sadržaj.[15][21] U maskadinskoj ljusci, elaginska kiselina, miricetin, kvercetin, kempferol, i transresveratrol su glavna fenolna jedinjenja.[22] Suprotno prethodnim rezultatima, elaginska kiselina, a ne resveratrol, je glavni fenol u muskadinskom grožđu. Flavonoli siringetin, siringetin 3-O-galaktozid, laricitrin i laricitrin 3-O-galaktozid su takođe prisutni u rozom grožđu, ali su odsutni u belom grožđu.[23]
Konstituenti semena[uredi | uredi izvor]
Biohemijske i preliminarne kliničke studije su demonstrirale potencijalna biološka svojstva oligomernih procijanidina grožđa i semena grožđa.[24] Na primer, laboratorijski testovi indiciraju potencijalne antikancerne efekte ekstrakta grožđanog semena.[25] Prema Američkom društvu za kancer, „trenutno postoji vrlo malo pouzdanih naučnih dokaza da konzumacija crvenog vina, grožđa ili sleđenje grožđane ishrane može da spreči ili leči rak kod ljudi”.[26]
Ulje grožđanog semena iz zdrobljenog semena se koristi u kozmeceutskim i proizvodima za negu kože zbog uočene zdravstvene koristi. Ulje grožđanog semena sadrži tokoferole (vitamin E) i visoke sadržaje fitosterola i polinezasićenih masnih kiselina kao što su linolna kiselina, oleinska kiselina, i alfa-linoleinska kiselina.[27][28][29]
Toksičnost grožđa i suvog grožđa kod pasa[uredi | uredi izvor]
Konzumacija grožđa i suvog grožđa predstavlja potencijalnu zdravstvenu opasnost za pse. Njihova toksičnost za pse može da uzrokuje da životinja razvije akutnu bubrežnu insuficijenciju (iznenadan razvoj zatajenja bubrega) sa anurijom (nedostatkom proizvodnje urina) i to može da ima fatalni ishod.[30]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Walker, A. R.; Lee, E.; Bogs, J.; McDavid, D. A. J.; Thomas, M. R.; Robinson, S. P. (2007). „White grapes arose through the mutation of two similar and adjacent regulatory genes”. The Plant Journal. 49 (5): 772—785. PMID 17316172. doi:10.1111/j.1365-313X.2006.02997.x.
- ^ Waterhouse, A. L. (2002). „Wine phenolics”. Annals of the New York Academy of Sciences. 957: 21—36. PMID 12074959. doi:10.1111/j.1749-6632.2002.tb02903.x.
- ^ Brouillard, R.; Chassaing, S.; Fougerousse, A. (2003). „Why are grape/fresh wine anthocyanins so simple and why is it that red wine color lasts so long?”. Phytochemistry. 64 (7): 1179—1186. PMID 14599515. doi:10.1016/S0031-9422(03)00518-1.
- ^ Top 20 grape producing countries in 2012 Arhivirano 2011-07-13 na sajtu Wayback Machine faostat.fao.org
- ^ „The most widely planted grape in the world”. freshplaza.com. Arhivirano iz originala 28. 04. 2013. g. Pristupljeno 07. 02. 2018.
- ^ „Production of Grape by countries”. UN Food & Agriculture Organization. 2011. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 12. 02. 2014.
- ^ Providência, R. (2006). „Cardiovascular protection from alcoholic drinks: Scientific basis of the French Paradox”. Revista portuguesa de cardiologia : orgao oficial da Sociedade Portuguesa de Cardiologia = Portuguese journal of cardiology : an official journal of the Portuguese Society of Cardiology. 25 (11): 1043—1058. PMID 17274460.
- ^ Opie, L. H.; Lecour, S. (2007). „The red wine hypothesis: From concepts to protective signalling molecules”. European Heart Journal. 28 (14): 1683—1693. PMID 17561496. doi:10.1093/eurheartj/ehm149.
- ^ Alcohol, wine and cardiovascular disease. American Heart Association
- ^ Alcohol. Harvard School of Public Health
- ^ Mukamal, K. J.; Kennedy, M.; Cushman, M.; Kuller, L. H.; Newman, A. B.; Polak, J.; Criqui, M. H.; Siscovick, D. S. (2007). „Alcohol Consumption and Lower Extremity Arterial Disease among Older Adults: The Cardiovascular Health Study”. American Journal of Epidemiology. 167 (1): 34—41. PMID 17971339. doi:10.1093/aje/kwm274.
- ^ De Lange, D. W.; Van De Wiel, A. (2004). „Drink to Prevent: Review on the Cardioprotective Mechanisms of Alcohol and Red Wine Polyphenols”. Seminars in Vascular Medicine. 4 (2): 173—186. PMID 15478039. doi:10.1055/s-2004-835376.
- ^ Das, S.; Das, D. K. (2007). „Resveratrol: A therapeutic promise for cardiovascular diseases”. Recent patents on cardiovascular drug discovery. 2 (2): 133—138. PMID 18221111. doi:10.2174/157489007780832560.
- ^ Sato, M.; Maulik, N.; Das, D. K. (2002). „Cardioprotection with alcohol: Role of both alcohol and polyphenolic antioxidants”. Annals of the New York Academy of Sciences. 957: 122—135. Bibcode:2002NYASA.957..122S. PMID 12074967. doi:10.1111/j.1749-6632.2002.tb02911.x.
- ^ a b LeBlanc, MR (2005). „Cultivar, Juice Extraction, Ultra Violet Irradiation and Storage Influence the Stilbene Content of Muscadine Grapes (Vitis Rotundifolia Michx”. PhD Dissertation. Louisiana State University. Arhivirano iz originala 12. 10. 2007. g.
- ^ Li, X.; Wu, B.; Wang, L.; Li, S. (2006). „Extractable Amounts oftrans-Resveratrol in Seed and Berry Skin inVitisEvaluated at the Germplasm Level”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 54 (23): 8804—8811. PMID 17090126. doi:10.1021/jf061722y.
- ^ a b Cantos, E.; Espín, J. C.; Tomás-Barberán, F. A. (2002). „Varietal differences among the polyphenol profiles of seven table grape cultivars studied by LC-DAD-MS-MS”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 50 (20): 5691—5696. PMID 12236700. doi:10.1021/jf0204102.
- ^ Berry Health Berry Symposium Abstracts & Research from the 2007 International Berry Health Benefits Symposium Arhivirano 2014-12-19 na sajtu Wayback Machine, Berry Health Berry Symposium, June 2007
- ^ Resveratrol. Pennington Nutrition Series 2005 No. 7. pbrc.edu
- ^ Gu, X.; Creasy, L.; Kester, A.; Zeece, M. (1999). „Capillary electrophoretic determination of resveratrol in wines”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 47 (8): 3223—3227. PMID 10552635. doi:10.1021/jf981211e.
- ^ Ector BJ, Magee JB, Hegwood CP, Coign MJ (1996). „Resveratrol Concentration in Muscadine Berries, Juice, Pomace, Purees, Seeds, and Wines”. Am. J. Enol. Vitic. 47 (1): 57—62. Arhivirano iz originala 19. 11. 2006. g.
- ^ Pastrana-Bonilla, E.; Akoh, C. C.; Sellappan, S.; Krewer, G. (2003). „Phenolic Content and Antioxidant Capacity of Muscadine Grapes”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51 (18): 5497—5503. PMID 12926904. doi:10.1021/jf030113c.
- ^ Mattivi, F.; Guzzon, R.; Vrhovsek, U.; Stefanini, M.; Velasco, R. (2006). „Metabolite Profiling of Grape: Flavonols and Anthocyanins”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 54 (20): 7692—7702. PMID 17002441. doi:10.1021/jf061538c.
- ^ Bagchi, D.; Bagchi, M.; Stohs, S. J.; Das, D. K.; Ray, S. D.; Kuszynski, C. A.; Joshi, S. S.; Pruess, H. G. (2000). „Free radicals and grape seed proanthocyanidin extract: Importance in human health and disease prevention”. Toxicology. 148 (2–3): 187—197. PMID 10962138. doi:10.1016/S0300-483X(00)00210-9.
- ^ Agarwal, C.; Singh, R. P.; Agarwal, R. (2002). „Grape seed extract induces apoptotic death of human prostate carcinoma DU145 cells via caspases activation accompanied by dissipation of mitochondrial membrane potential and cytochrome c release”. Carcinogenesis. 23 (11): 1869—1876. PMID 12419835. doi:10.1093/carcin/23.11.1869.
- ^ „Grapes”. American Cancer Society. 01. 11. 2011. Arhivirano iz originala 09. 08. 2013. g. Pristupljeno 07. 02. 2018.
- ^ Beveridge, T. H. J.; Girard, B.; Kopp, T.; Drover, J. C. G. (2005). „Yield and Composition of Grape Seed Oils Extracted by Supercritical Carbon Dioxide and Petroleum Ether: Varietal Effects”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 53 (5): 1799—1804. PMID 15740076. doi:10.1021/jf040295q.
- ^ Crews, C.; Hough, P.; Godward, J.; Brereton, P.; Lees, M.; Guiet, S.; Winkelmann, W. (2006). „Quantitation of the Main Constituents of Some Authentic Grape-Seed Oils of Different Origin”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 54 (17): 6261—6265. PMID 16910717. doi:10.1021/jf060338y.
- ^ Tangolar, S. G. K.; Özoğul, Y. I.; Tangolar, >S.; Torun, A. (2009). „Evaluation of fatty acid profiles and mineral content of grape seed oil of some grape genotypes”. International Journal of Food Sciences and Nutrition. 60 (1): 32—39. PMID 17886077. doi:10.1080/09637480701581551.
- ^ Raisins/Grapes Arhivirano 2007-09-29 na sajtu Wayback Machine. The Merck Veterinary Manual
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Creasy, G. L. and L. L. Creasy (2009). Grapes. (Crop Production Science in Horticulture). CABI. ISBN 978-1-84593-401-9.-
