Damdin Suhbator

U mongolskoj tradiciji patronimik (Damdin) prethodi imenu.
Osobi se obraća korišćenjem ličnog imena u svim situacijama.

Damdin Suhbator
Damdin Suhbator 1921. godine
Lični podaci
Datum rođenja	(1893-02-02)2. februar 1893.
Mesto rođenja	Ulan Bator, Kina
Datum smrti	20. februar 1923.(1923-02-20) (30 god.)
Mesto smrti	Mongolija,
Profesija	vojskovođa
Politička karijera
Politička stranka	Mongolska narodna partija
Mandati 1. zapovednik Mongolske narodne armije 9. februar 1921 — 20. februar 1923. Prethodnik funkcija ustanovljena Naslednik Horlogin Čojbalsan

Damdin Suhbator (mong. Дамдины Сүхбаатар; Ulan Bator, 2. februar 1893 — Mongolija, 20. februar 1923) bio je vojskovođa, vođa Mongolske revolucije i osnivač moderne mongolske države. U julu 1921. je proglasio konačnu nezavisnost Mongolije od Kine.

Biografija

Rođen je 1893. godine u Hureu (današnji Ulan Bator), tadašnjoj kineskoj trgovačkoj stanici. Kada mu je bilo 6 godina, porodica se preselila severnije, u blizinu ruskog konzulata. Tamo je Suhbator kroz igru sa decom ruskih diplomata naučio da govori ruski jezik. Sa 14 godina je krenuo na školovanje, a kada je Mongolija proglasila nezavisnost od Kine 1911. godine, priključio se novoformiranoj mongolskoj vojsci.

Služenje u Bogd Kanovoj vojsci

Ruski savetnici su 1912. osnovali vojnu školu u Hudžirbulanu, te je Suhbator iz redova vojske prebačen na vojno obrazovanje. Tamo se istakao kao vrstan mitraljezac zbog čega je zaradio poštovanje od strane svojih kolega. Oženio se 1913. sa Jandžmom.

Kineska okupacija

Oktobarska revolucija 1917. i izbijanje građanskog rata udaljili su interes Rusa od Mongolije, što su Kinezi iskoristili i 1918—1919. pokrenuli kampanju vraćanja Mongolije pod kinesku vlast. Kinezi su zauzeli glavni grad i naterali mongolskog suverena Bogd Kana da potpiše sporazum kojim priznaje kinesku vlast nad Mongolijom. Suhbator je tada bio član jedne od dve političke grupacije koje će kasnije da prerastu u Mongolsku narodnu revolucionarnu partiju juna 1920. godine. Kontakt s njima su uspostavili agenti Kominterne nakon čega su mongolski komunisti počeli da primaju pomoć od ruskih komunista. Komunisti su nagovorili Bogd Kana da zatraži pomoć u odbrani mongolske nezavisnosti od sovjetske Rusije, što je on i učinio.

Narodna revolucija

Mongolski delegati, predvođeni Suhbatorom, stigli su do Sovjeta u Irkutsku 19. avgusta 1920, nakon čega su ovi potvrdili da Rusija želi da im pomogne. Suhbator i nekoliko njegovih drugova ostali su u Irkutsku kako bi se vojno obrazovali.

Krajem 1920. godine, u Mongoliju su ušle beloarmejske snage pod zapovedništvom barona Romana Ungerna fon Šternberga i početkom 1921. zauzele glavni grad. Suhbator se u februaru 1921. vratio u Mongoliju i bio postavljen za vrhovnog zapovednika mongolskih partizana čije su jedinice kasnije prerasle u Mongolsku narodnu armiju. Mongolske snage su se sukobile s kineskom vojskom 20. februara, i do kraja ih porazile kod grada Hijagta 18. marta (ovaj dan se u Mongoliji slavio kao Dan branilaca otadžbine). Nakon toga je Hijagt postao središte privremene vlade.

Maja 1921, Hijagt su napale Ungernove snage, ali je ofanziva odbijena u junu uz pomoć snaga iz Dalekoistočne Republike. Nakon toga je mongolska vojska uz pomoć jedinica Crvene armije oslobodila i Hure 6. jula, pritom uništivši Ungernove snage.

Dana 11. juna proglašena je prva mongolska vlada, a Suhbator postavljen za ministra vojske.

Smrt

Mlada mongolska vlada još uvek nije bila bezbedna od raznih antikomunističkih zavera. Nekoliko zavereničkih grupa bilo je otkriveno i eliminisano, a početkom 1923. su se pojavile sumnje da se planira državni udar. Sva ova napetost bila je previše za psihičko zdravlje Suhbatora. Slomio se u noći 14/15. februara i umro 20. februara.

Tokom Čojbalsanove vladavine 1940-ih, pojavile su se glasine da je Suhbator bio otrovan, ali se o tome nije posebno raspravljalo među političkim i intelektualnim krugovima.

Nasleđe

Nedugo nakon Suhbatorove smrti, glavni grad je preimenovan u njegovu čast: Ulan Bator (Crveni borac). Njegovo telo je 1954. ekshumirano sa Nacionalnog groblja i pohranjeno u novoizgrađeni mauzolej na centralnom ulanbatorskom trgu. Kada je mauzolej rastavljen 2005, njegovo telo je kremisano i ponovno pohranjeno na Nacionalno groblje.

Njegovo ime nosi i jedna mongolska provincija, glavni grad provincije Selenge i gradska četvrt Ulan Batora.

Literatura

• Planet, Lonely; Holden, Trent; Karlin, Adam (01. 07. 2018). Lonely Planet Mongolia. Lonely Planet. str. 105—. ISBN 978-1-78701-903-4. 
• Urgunge Onon, Mongolian Heroes of the 20th Century, New York 1976, pp. 143-192 (mainly a translation of L. Bat-Ochir and D. Dashjamts, The Life of Sükhbaatar, Ulaanbaatar 1965)

Spoljašnje veze

• Biography
• Article Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. jun 2009) about the 1921 revolution