Danica Milosavljević

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Danica Milosavljević (višeznačna odrednica).
danica milosavljević
Danica Milosavljević
Lični podaci
Datum rođenja(1925-08-15)15. avgust 1925.
Mesto rođenjaBioska, kod Užica, Kraljevina SHS
Datum smrti26. februar 2018.(2018-02-26) (92 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija
Delovanje
Član KPJ od10. novembra 1942.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska armija
1941 — 1946.
Činkapetan u rezervi
Heroj
Narodni heroj od6. jula 1953.
Odlikovanja
Orden narodnog heroja
Orden jugoslovenske zastave s lentom Orden Republike sa srebrnim vencem Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima
Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem Orden za hrabrost
Orden za hrabrost Orden partizanske zvezde sa puškama Partizanska spomenica 1941.

Danica Dana Milosavljević Razić (Bioska, kod Užica, 15. avgust 1925 — Beograd, 26. februar 2018) bila je učesnica Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politička radnica Socijalističke Republike Srbije i narodni heroj Jugoslavije.

Godine 1936. sa porodicom se preselila u Užice, gde se kao učenica gimnazije priključila omladinskom revolucionarom pokretu. Godine 1941. postala je članica Saveza komunističke omladine (SKOJ). Pre oslobođenja Užica, radila je u omladinskoj grupi koja je prikupljala pomoć za partizane i završila sanitetski kurs.

Oktobra 1941. kao bolničarka je stupila u Treću užičku četu Užičkog partizanskog odreda, koja se nalazila na položajima u okolini Višegrada. Nakon Prve neprijateljske ofanzive, sa četom se povukla u Sandžak, a potom u Bosnu, gde je 21. decembra 1941. postala borac-bolničarka Petog šumadijskog bataljona Prve proleterske brigade. U toku Treće neprijateljske ofanzive, juna 1942. njena četa premeštena je u Četvrti užički bataljon Druge proleterske brigade.

Kao borac i bombaš, učestvovala je u borbama tokom pohoda u Bosansku krajinu. Kao primeran i hrabar borac primljena je novembra 1942. u Komunističku partiju (KPJ). U borbama protiv ustaša, kod Livna, decembra 1942. bila je teško ranjena, nakon čega se lečila u bolnici u Glamoču. U proleće 1943. vratila se u jedinicu, a maja 1943. prilikom uvođenja činova u NOVJ među prvim ženama u brigadi je dobila čin potporučnika.

Tokom rata nalazila se na dužnostima desetara u Drugoj četi Prvog bataljona i omladinskog rukovodioca Prvog bataljona Druge proleterske brigade, sa kojom je nakon bitke na Sutjesci, učestvovala u borbama u istočnoj Bosni, Crnoj Gori, Sandžaku i Srbiji, kao i Beogradskoj operaciji i Sremskom frontu.

Nakon rata, nalazila se na dužnostima u Jugoslovenskoj armiji, ali je demobilisana 1946. godine. Posle demobilizacije, bavila se društveno-političkim radom delujući u organizacijama Saveza udruženja boraca (SUBNOR), Socijalističkog saveza radnog naroda (SSRN) i Konferencije za društvenu aktivnost žena i dr. Sahranjena je u Aleji narodnih heroja na Novom groblju.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih odlikovanja, među kojima je Orden narodnog heroja.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođena je 15. avgusta 1925. u selu Bioski, na Tari, u blizini Užica.[1] Poticala je iz siromašne zemljoradničke porodice. Bila je najstarije dete u porodici Miloša Milosavljevića. Imala je još tri sestre — Draginju, Mariju i Emu i jedanaest godina mlađeg brata Aleksandra zvanog Lala. Njen stric Nikola Milosavljević, čija je žena mlada umrla, poginuo je u Cerskoj bici, pa je brigu o njegova tri sina Dušanu, Pavlu i Miljku, preuzeo Danima otac Miloš. Odrastanje u mnogočlanoj siromašnoj porodici bilo je teško.[2]

Nakon završene osnovne škole, porodica se 1936. preselila u Užice, gde je njen otac na periferiji grada kupio kuću. Miloš Milosavljević bio je šnajder i uspeo je da za vojnu organizaciju Vojna odeća šije vojne uniforme i da pristojno zarađuje. Danica se upisala u Užičku gimnaziju, gde se u višim razredima, priključila revolucionarnom omladinskom pokretu, koji u to vreme u Užicu bio veoma rasprostranjen među učenicima gimnazije i učiteljske škole, kao i radničke omladine, koja je radila u fabrici oružja i tekstilnoj fabrici (tkačnica), kao i u brojnim zanatskim radionicama. Godine 1941. u šesnaestoj godini postala je član tada ilegalnog Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Kao veoma poverljiva, često je dobijala kurirske zadatke, pa je raznosila pisane letke i proglase Sindikata, SKOJ-a i Komunističke partije.[3][4]

Odlazak u partizane 1941.[uredi | uredi izvor]

Nakon Aprilskog rata i okupacije Jugoslavije, 1941. zajedno sa drugaricom Olgom Kojadinović, pohađala je sanitetski kurs, koji je u okviru priprema ustanka, organizovala mesna organizacija Komunističke partija. Kurseve, kojima je rukovodilo nekoliko žena lekara i medicinskih sestara, pohađale su omladinke iz Užica, koje su pripremane za ukazivanje prve pomoći, previjanje rana, i lečenje ranjenika. Nekoliko devojaka, među kojima i Dana, naučile su i da daju injekcije.[5][3] Nakon početka ustanka u Srbiji, jula 1941. Dana je kao skojevka politički radila sa grupom omladinki i učestvovala u radu omladinske grupe, čiji je zadatak bio prikupljanje hrane i odeće za partizane i održavanje veze sa partizanskim četama „Miloš Marković“ i „Radoje Marić“, koje su dejstvovale u sastavu Užičkog partizanskog odreda.[1]

Plakat Srbija se umirit' ne može iz 1941.

Užički partizanski odred je tokom leta 1941. uspeo da oslobodi čitavu teritoriju užičkog sreza, izuzev Užica i Kosjerića, pa su Nemci 21. septembra 1941. napustili Užice i prepustili ga žandarmima i četnicima vojvode zlatiborskog Radomira Đekića. Nakon saznanja da su se Nemci povukli, Štab Užičkog odreda počeo je pregovore sa četnicima oko podele vlasti, ali kako pregovori nisu uspeli partizani su 24. septembra 1941. ušli u grad, nakon čega su se četnici povukli.[6] Uoči oslobođenja Užica, Dana se nalazila u grupi ilegalnih bolničarki, koje su imale zadatak da, ukoliko bude uličnih borbi, pruže pomoć ranjenicima. Oslobođeno Užice ubrzo je postalo centar prostrane slobodne teritorije, poznate kao Užička republika.[1]

Nakon petnaestodnevne prakse, koju je odradila u partizanskoj bolnici u Užicu, 10. oktobra 1941. sa drugaricom Olgom Kojadinović stupila je u Treću užičku četu, koja je formirana početkom oktobra od novopridošlih boraca, nakon oslobođenja Užica. Prilikom odlaska u partizane, otac joj je sašio partizansko odelo, radujući se što njegova ćerka kao „pravi sin” (koga dugo nije imao) otići u vojsku. Sa rancima punim zavoja i lekova, Olga i Dana otišle su u Vardište, kod Višegrada, gde se nalazio Štab Treće užičke čete, kojom je od početka novembra komandovao Nikola Ljubičić, dok je politički komesar bio Radoje Ljubičić. Četa se tada nalazila na položajima kod Bijelih brda, gde je uspešno odbijala italijanske napade. Među borcima u četi, bilo je najviše seoskih mladića iz zlatiborskih sela, koji su negativno reagovali na pojavu žena u jedinici, ali su ih vremenom prihvatili.[7]

Pored Danice, iz kuće Milosavljevića u leto 1941. u Užički partizanski odred pošla su i njena braća, sinovi pokojnog strica Nikole, sa kojima je odrasla — Dušan, Pavle i Miljko. U toku Prve neprijateljske ofanzive, u jesen 1941. poginuli su Pavle i Miljko. Puškarski radnik Pavle Milosavljević (1912—1941) zarobljen je od četnika, u borbi kod Kosjerića, a potom sa grupom partizana predat Nemcima u Valjevu, gde je 27. novembra 1941. streljan na Krušiku. Trgovački pomoćnik Miljko Milosavljević (1914—1941) zarobljen je od Nemaca, kao nepokretni ranjenik na Zlatiboru, nakon pada Užica i ubijen 1. decembra 1941. godine. Obućarski radnik Dušan Milosavljević (1908—1941) poginuo je kao borac Prve čete Četvrtog užičkog bataljona Druge proleterske brigade 11. juna 1943, u borbi protiv Nemaca na Košuru, kod Tjentišta, u toku bitke na Sutjesci.[8][9][10]

Boravak u Sandžaku i formiranje Prve proleterske[uredi | uredi izvor]

Neposredno pre pada Užičke republike, Dana se dobrovoljno prijavila da u Užice, u Štab Užičkog odreda odnese pismo sa izveštajem komandira njene čete. Odlazak u centar slobodne teritorije, iskoristila je da poseti porodicu — oca, majku, sestre i brata, koje neće videti pune tri godine.[11] Ubrzo nakon njenog povratka u četu, Prva neprijateljska ofanziva, koju su nemačke okupacione snage pokrenule radi uništenja slobodne teritorije, ušla je u svoju poslednju fazu. Potisnuta jačim nemačkim snagama, glavnina partizanskih snaga povukla se u Sandžak, koji se nalazio u italijanskoj okupacionoj zoni. Sa položaja kod Višegrada, Treća užička četa povlačila se prema Semegnjevu, odakle je pokušala da se između nemačkih jedinica probije na Taru, ali u tome nije uspela. U Šljivovici se susrela sa Zlatiborskom četom, pa su zajedno nastavile put vodeći borbe sa četnicima. U Dobroselici ih je sačekao Ljubodrag Đurić, zamenik komandanta Užičkog odreda. Posle par dana odmora, Treća užička četa je zajedno sa Slobodanom Penezićem Krcunom, nastavila put i kod Sjeništa prešla Uvac i došla u Radoinju, gde su se nalazili članovi Vrhovnog štaba NOPOJ.[12]

Partizanska spomenica 1941.

Zajedno sa svojom drugaricom Olgom i drugim borcima iz čete, tada je preživljavala veoma teške trenutke zbog pogibije i zarobljavanja boraca, osipanja jedinica i skoro bezizlazne situacije. U Radoinji je srela svoje drugarice Maru Kusurić, Nadu Vuković i Nadu Matić, članice Gradskog komiteta SKOJ-a u Užicu i od njih saznala više detalja o evakuaciji Užica i pogibiji Radničkog bataljona na Kadinjači. Tokom boravka Vrhovnog štaba u Drenovi, 14. decembra 1941. jedna italijanska jedinica, nastupajući iz pravca Prijepolja, uspela je da se privuče kući u kojoj se nalazio Vrhovni štab. Akcijom Straže Vrhovnog štaba izbegnuto je uništenje Vrhovnog štaba, a Tito je uputio kurira u komandu Treće užičke čete, koja se nalazila udaljena par kilometara. Po dolasku čete, Tito se uključio među borce u streljački stroj, davao uputstva i opominjao borce da se ne izlažu vatri. Iako je italijanski napad bio dosta silovit, borci Užičke čete uspeli su da ga odbiju. Nakon borbe, komandant Vrhovnog štaba pohvalio je borce Užičke čete i naredio da se povuče u Draževiće.[13][12]

Shvatajući težinu položaja u kome su se nalazili, kao i teških uslova usred jake zime, komandir Treće užičke čete Nikola Ljubičić ponudio je Dani i Olgi Kojadinović da napuste četu i odu kućama, što su one odlučno odbile. Polovinom decembra 1941. Vrhovni štab napustio je Novu Varoš i prešao u Rudo. Na ovom putu u pratnji Vrhovni štab pratio je Kraljevački bataljon i Treća užička četa. Po dolasku u Rudo, borci Užičke čete dobili su vest da će stupiti u prvu partizansku brigadu. Prilikom formiranja Prve proleterske udarne brigade, 21. decembra 1941. Treća užička četa stupila je u sastav njenog Petog šumadijskog bataljona, čiji je komandant bio Milan Ilić Čiča, a politički komesar Dragan Pavlović Šilja. Tog dana na trgu u Rudom bili su postrojeni borci novoformirane brigade, a sa balkona zgrade na trgu obratio im se komandant Vrhovnog štaba. Nakon formiranja brigade, 22. decembra 1941. čete Petog šumadijskog bataljona upućene su na položaje prema Bijelom Brdu. Prilikom kretanja, u blizini Oskoruše, došlo je do sukoba sa italijanskom kolonom, tokom koje je zarobljeno sedam italijanskih vojnika i zaplenjena veća količina naoružanja. Sutradan nakon borbe, Vrhovni štab poslao je pismo Štabu bataljona u kome je izneo pohvalu borcima zbog prve uspešne borbe.[14]

Nakon oslobođenja Foče, krajem januara 1942. Treća užička četa povučena je iz Petog šumadijskog bataljona i upućena u Foču, radi obezbeđenja Vrhovnog štaba. Izdvajanjem iz brigade, četa je izbegla dva teška događaja — borbu u Pjenovcu, 21. januara u kojoj su stradali komandant i komesar Petog bataljona i marš brigade preko Igmana, 27. januara 1942. godine. Tokom dvonedeljnog boravka u Foči, borci Užičke čete, koji su gotovo svi bili omladinci, pored poslova obezbeđenja, priredili su priredbu u hali Duvanske stanice, kojoj su prisustvovali članovi Vrhovnog štaba i Vrhovni komandant Josip Broz Tito. Od dolaska u partizane, Dana je ispoljavala želju da bude borac, a kako je komandir njene čete Nikola Ljubičić izbegavao da je rasporedi na borbenu dužnost, odlučila je da se požali Vrhovnom štabu. Jednom prilikom srela je Sretena Žujovića i požalila mu se, a kako se u blizini našao i Koča Popović, komandant Prve proleterske brigade, lično je odobrio njen prelazak u borbeni sastav.[15]

Pohod u Bosansku krajinu 1942.[uredi | uredi izvor]

Kako bi sprečile dalji razvoj Narodnooslobodilačke borbe u istočnoj Bosni, Hercegovini i Crnoj Gori, združene nemačko-italijanske okupacione snage pokrenule su u proleće 1942. Treću neprijateljsku ofanzivu. Tokom aprila i maja 1942. nemačko-ustaške snage nadale su partizane u istočnoj Bosni, a italijansko-četničke snage u Crnoj Gori i Hercegovini. Izložena neprekidnim napadima, posebno avijacije i artiljerije, glavnina partizanskih snaga povukla se u rejon Tjentišta, gde su juna 1942. od sandžačkih i crnogorskih bataljona formirane Treća, Četvrta i Peta proleterska brigada. Pokušavajući da spreče prodor italijansko-četničkih snaga iz Hercegovine i time zaštite ranjenike Centralne partizanske bolnice, Prva proleterska brigada i delovi Druge proleterske brigade vodili su teške borbe kod Gackog. Posebno teške borbe pretrpeli su Prvi i Četvrti užički bataljon Druge proleterske brigade na brdima Živanj i Gat, gde su imali više desetina poginulih i ranjenih boraca.[a][16][17]

U blizini Vrbnice, kod Foče, gde je 19. juna 1942. Vrhovni štab NOP i DVJ doneo odluku o pohodu proleterskih brigada u Bosansku krajinu, izvršena je reorganizacija i kadrovska izmena u Drugoj proleterskoj brigadi. Borci rasformiranog Petog šumadijskog bataljona Prve proleterske brigade, raspoređeni su tada u Treći šumadijski i Četvrti užički bataljon Druge proleterske brigade. Danina Treća užička četa ušla je tada u sastav Četvrtog užičkog bataljona, a njen komandir Nikola Ljubičić imenovan je tada za komandanta bataljona, pošto je prethodni komandant Lune Milovanović postavljen za zamenika komandanta brigade. Prelazak u Drugu proletersku brigadu, bio je veoma radostan za Danu i njene drugove, jer su se ovde našli među svojim Užičanima.[b] Ubrzo po dolasku u četu, sprijateljila se sa bolničarkom Milenom Sitaricom, sa kojom je postala dobra drugarica.[16][18]

Nakon prelaska Treskavice, i snežne Bjelašnice, Druga proleterska je početkom jula 1942. prešla preko komunikacije Sarajevo—Mostar i krajem istog meseca stigla u Kupreško polje, usput su vodeći borbe protiv ustaša. Od 28. jula do 15. avgusta 1942, Druga proleterska je zajedno sa Četvrtom crnogorskom, Prvom krajiškom i delovima Trećeg krajiškog odreda i Prve proleterske, Treće sandžačke i Desete hercegovačke brigade, vodila teške borbe protiv snažnog ustaško-domobranskog uporišta u Kupresu. Tokom borbi za Kupres, koji su partizani napadali šest puta, manji sastavi Druge proleterske i Četvrte crnogorske brigade uspevali su da prodru u delove Kupresa i osvoje utvrđene zgrade, ali su se u zoru morali povlačiti. U napadima na ustaše, utvrđene u bunkerima, pored boraca, izvanredne primere junaštava iskazale su i mnoge bolničarke, iznoseći ranjene borce kroz kišu kuršuma i previjajući ih na samom bojištu.[19]

Učestvovala je u bitkama na Kupresu, Jajcu, Donjem Vakufu, Bugojnu, Sutjesci i mnogim drugim, sve poznatija po hrabrosti, ne samo kao borac s puškom i bombaš, već i puškomitraljezac. Kada je postavljena za desetara, pojedini borci su s podozrenjem gledali na to što će im komandovati neiskusna mlada devojka. U prvom jurišu na bunkere, ona je pokazala izvanrednu hrabrost i umešnost komandovanja, što joj je donelo poštovanje svih boraca.

Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]

U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljena je 10. novembra 1942. godine.

Decembra 1942. godine, Četvrti (užički) bataljon Druge proleterske udarne brigade nalazio se u selu Ljubunčiću, i pripremao se za napad na Livno. Ustaše su iznenadile bataljon i izvršile prepad na njega. Među 17 ranjenih boraca, nalazila se i Danica Milosavljević. Tri druga su joj pritekla u pomoć. Teško ranjena, molila je drugove da je ostave, da oko nje ne gube vreme i ne izlažu živote opasnosti, već da nastave da se bore i tuku ustaše. Drugovi je nisu ostavili, izneli su je iz borbe, previli, odneli do sela, odakle su sve ranjene borce preneli u partizansku bolnicu u Glamoču. Kad je ozdravila, vratila se ponovo u Drugu proletersku brigadu. U čin potporučnika proizvedena je 1943. godine, kad su uvedeni prvi činovi.

Od avgusta 1944. godine, Danica je bila omladinski rukovodilac Prvog bataljona Druge proleterske brigade. Na putu za Srbiju, jula-avgusta 1944. godine, Prvi bataljon imao je zadatak da pređe reku Ibar i da zauzme važne neprijateljske položaje, kako bi ostali bataljoni Druge proleterske brigade nesmetano mogli da zauzmu svoje položaje. Nabujali Ibar otežavao je prebacivanje, tako da je četa, koja je bila na začelju, izgubila vezu s bataljonom. U ovoj četi je bila i Danica. Ona se u toj situaciji brzo snašla, i, videći da nema nikoga iz štaba čete, pozvala borce u juriš. Kako je u četi bilo dosta novih i neiskusnih boraca koji su se kolebali, jer ih nije pozivala komanda čete, Danica je, znajući da kolebanje u ovakvoj situaciji može da utiče na ishod borbe, sama pošla na neprijateljski bunker, koji je s još jednim drugom uništila i zarobila mitraljez.

Posleratna karijera[uredi | uredi izvor]

Boris Tadić i Dmitrij Medvedev sa ratnim veteranima tokom obeležavanja 65. godina od oslobođenja (Dana se rukuje s Tadićem)
Grob u Aleji narodnih heroja na Novom groblju

Godine 1945. postala je član Glavnog odbora Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Srbije, zatim rukovodilac SKOJ-a Druge protivavionske brigade i Treće protivavionske zone. Demobilisana je juna 1946. godine, i prešla na politički rad u Užice, gde je bila sekretar Gradskog komiteta SKOJ-a i član Opštinskog komiteta SKOJ-a za Užice.

Početkom 1948. godine, prešla je u Beograd, na rad u Centralni komitet Narodne omladine Srbije. Mlada i hrabra partizanka, nekoliko godina posle rata, setila se svojih školskih knjiga koje je ostavila 1941. godine pred polazak u Užički odred i nastavila je studije na Beogradskom univerzitetu.

Nalazila se na raznim odgovornim funkcijama:

  • član Glavnog odbora SUBNOR-a Srbije i član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije,
  • član Glavnog odbora AFŽ Srbije i Saveza ženskih društava Srbije,
  • član Izvršnog komiteta SSRN Srbije,
  • predsednik Konferencije za društvenu aktivnost žene Srbije,
  • član Kontrolne komisije SK Srbije
  • član Predsedništva Konferencije za pitanja društvenog položaja žena Jugoslavije,
  • član Komisije za statutarna pitanja SKJ i član Saveta SR Srbije.

Preminula je 26. februara 2018. godine u Beogradu.[20] Sahranjena je u Aleji narodnih heroja na Novom groblju.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovana je 6. jula 1953. godine.

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ U borbi na Gatu 11. juna poginulo su 32, a ranjena 23 boraca, dok je u borbama na Živnju, od 12. do 14. juna poginuo šestoro boraca.[16]
  2. ^ Među Užičanima borcima Četvrtog bataljona, između ostalih bili su narodni heroji — Aleksa Dejović, Savo Jovanović Sirogojno, Nada Matić, Radoje Ljubičić i Jevrem Popović. Takođe, borci u Četvrtom bataljonu bili su i Boško Buha, Vojin Đurašinović i dr.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Narodni heroji 1 1982, str. 547.
  2. ^ Radovanović 2014, str. 5–7.
  3. ^ a b Radovanović 2014, str. 7–9.
  4. ^ Žene Srbije 1975, str. 486.
  5. ^ Žene Srbije 1975, str. 463.
  6. ^ Ljubičić 1981, str. 114–120.
  7. ^ Radovanović 2014, str. 9–14.
  8. ^ Radovanović 2014, str. 108.
  9. ^ Kučan 1996, str. 265.
  10. ^ Ljubičić 1981, str. 390.
  11. ^ Radovanović 2014, str. 16–19.
  12. ^ a b Radovanović 2014, str. 20–28.
  13. ^ Tito 1981, str. 289.
  14. ^ Radovanović 2014, str. 28–30.
  15. ^ Radovanović 2014, str. 31–33.
  16. ^ a b v Avramović 1992, str. 52–53.
  17. ^ Radovanović 2014, str. 33–36.
  18. ^ Radovanović 2014, str. 38–40.
  19. ^ Radovanović 2014, str. 43–45.
  20. ^ „In memoriam Narodni heroj partizanka Dana”. www.subnor.org.rs. 27. 2. 2018. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Даница_Милосављевић&oldid=27554477”