Dan nezavisnosti (Federacija Bosne i Hercegovine)
Dan nezavisnosti, zvanično Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine, praznik je u Federaciji Bosne i Hercegovine — entitetu Bosne i Hercegovine sa bošnjačko-hrvatskom većinom — koji se obilježava 1. marta povodom proglašenja nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije 1992. godine.
U Republici Srpskoj — entitetu sa srpskom većinom — 1. mart se povezuje sa ubistvom srpskog svata u Sarajevu i početkom rata.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi demokratski izbori u Bosni i Hercegovini održani su 18. novembra 1990. godine. Najviše glasova su dobile upravo tri nacionalne stranke — Stranka demokratske akcije (SDA), Srpska demokratska stranka (SDS), a Hrvatska demokratska zajednica (HDZ). Socijalističke stranke bez određene nacionalne grupacije, naročito Savez komunista Bosne i Hercegovine, nisu uspjele dobiti značajan broj glasova.[1] SDA i HDZ, stranke koje su predstavljale interese većine Muslimana i Hrvata, zalagale su se za nezavisnost Bosne i Hercegovine, čemu se oštro protivio SDS i velika većina Srba.[2]
Arbitražna komisija koju je u postavila Evropska ekonomska zajednica (EEZ) proglasila je da bi pravno obavezujući državni referendum o nezavisnosti bio preduslov za konačno priznanje Bosne i Hercegovine od strane EEZ.[2] Prema tome, Skupština SR Bosne i Hercegovine donijela je odluku o održavanju referenduma o nezavisnosti 29. februara i 1. marta.[3] SDS je takav referendum odbacio kao neustavan.[2] Shodno tome, na nagovor stranke većina Srba je bojkotovala referendum.[4]
Po skupštinskoj odlucu, referendumsko pitanje je glasilo: „Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda BiH — Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?” [5] Referendum je održan 29. februara i 1. marta 1992. Na referendumu je glasalo 63,73% stanovnika, od kojih se 99,71% izjasnila za nezavisnost.[6] Predsjednik Predsjedništva Alija Izetbegović proglasio je nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine 3. marta.[7]
Evropska ekonomska zajednica i Sjedinjene Američke Države priznale su Bosnu i Hercegovinu kao nezavisnu državu 6. i 7. aprila 1992. godine.[8] Parlament Federacije Bosne i Hercegovine donio je odluku 28. februara 1995. po kojoj se 1. mart proslavlja Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine kao državni praznik.[9]
Obilježavanje[uredi | uredi izvor]
Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine proslavlja se samo u Federaciji Bosne i Hercegovine.[10] U Republici Srpskoj se 1. mart ne proslavlja i povezuje se sa ubistvom srpskog svata u Sarajevu i početkom rata.[11][12] Milorad Dodik, političar iz Republike Srpske i srpski član Predsjedništva Bosne i Hercegovine, izjavio je da je Dan nezavisnosti BiH praznik bošnjačkog naroda i „mi to njima ne sporimo”, ali to nije praznik koji se slavi u Republici Srpskoj.[13]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Burg & Shoup 1999, str. 46–48. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFBurgShoup1999 (help)
- ^ a b v Pavković 2000, str. 161.
- ^ Donia 2014, str. 151.
- ^ Morrison 2016, str. 87.
- ^ Vukoja, Sitarski, 2016. str. 25.
- ^ Nohlen, Dieter; Stöver, Philip (2010). Elections in Europe: A Data Handbook (na jeziku: engleski). Nomos. ISBN 978-3-8329-5609-7. Pristupljeno 10. 1. 2022.
- ^ Burg, Steven L.; Shoup, Paul S. (1999). The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention (na jeziku: engleski). M.E. Sharpe. str. 118. ISBN 978-0-7656-3189-3. Pristupljeno 10. 1. 2022.
- ^ BBC News 20 March 2019.
- ^ „Danas je Dan nezavisnosti BiH | Radio Sarajevo”. Radio Sarajevo. 1. 3. 2012. Arhivirano iz originala 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 10. 1. 2022.
- ^ Brunn et al. 2000, str. 1641.
- ^ Latal 2 March 2015.
- ^ Kovacevic 1 March 2017.
- ^ „Beta: Milorad Dodik: Dan nezavisnosti BiH je praznik bošnjačkog naroda”. Nova srpska politička misao (na jeziku: srpski). 1. 3. 2012. Pristupljeno 10. 1. 2022.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Burg, Steven L.; Shoup, Paul S. (1999). The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention. Armonk, New York: M. E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-3189-3.
- Pavković, Aleksandar (2000). The Fragmentation of Yugoslavia: Nationalism and War in the Balkans. New York City: Springer. ISBN 978-0-23028-584-2.
- Donia, Robert J. (2014). Radovan Karadžić: Architect of the Bosnian Genocide. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-1-10707-335-7.
- Morrison, Kenneth (2016). Sarajevo's Holiday Inn on the Frontline of Politics and War. New York City: Springer. ISBN 978-1-13757-718-4.
- „Radovan Karadzic sentence increased to life at UN tribunal”. BBC News. 20. 3. 2019. Pristupljeno 21. 11. 2019.
- Brunn, Stefano; Felton, Michelle; Haywood, John; Kerrigan, Michael Thomas; Lund-Lack, Simon; Plowright, John; Swift, John (2000). World And Its People: Western Balkans. Marshall Cavendish Corporation. ISBN 978-0-7614-7883-6.
- Latal, Srecko (2. 3. 2015). „Disputes Simmer Over Bosnian Independence Day”. Balkan Insight. Pristupljeno 12. 11. 2019.
- Kovacevic, Danijel (1. 3. 2017). „Independence Day Events Expose Bosnia's Deep Divide”. Balkan Insight. Pristupljeno 12. 11. 2019.