Pređi na sadržaj

Dvorac Loket

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Dvorac Loket
Dvorac Loket
Opšte informacije
MestoLoket, Karlovarski kraj, Okrug Sokolov, Češka
Vrsta spomenikadvorac, muzej
Vreme nastanka1230.
Dvorište dvorca

Dvorac Loket (češ. Hrad Loket, nem. Burg Elbogen) je dvorac u gotičkom stilu iz 12. veka, oko 12 km od Karlovih Vari na masivnoj steni u gradu Loket, Karlovarski kraj, Češka. Sa tri strane je okružen rekom Ohre. Nekada poznat kao „Neosvojivi dvorac Češke“, zbog svojih debelih zidova, jedan je od najstarijih i najvrednijih istorijskih kamenih dvoraca u Češkoj. Njime upravlja Fondacija zamka Loket od 1993. godine, i danas je muzej i nacionalni spomenik.

Svake godine grad je domaćin festivala opere, sa nastupima Češke nacionalne opere u amfiteatru na otvorenom sa dvorcem kao kulisom,[1] a takođe je domaćin velike nagrade Češke za motokros.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Loket, koji se prvobitno zvao Štajn-Elbogen[2] zbog svog stenovitog položaja, navodno su osnovali 870. godine markgrofovi Fohburga koji su tada bili u srodstvu sa vojvodama Bavarske kojima je čitav okrug Elbogen pripadao do 12. veka.

Razglednica iz 1899. godine

Prvo pismeno pominjanje Loketa kao grada potiče iz dokumenta iz 1234. godine kada je zabeležen prvi poznati kraljevski burggrof Loket.[3] Prema arheološkim istraživanjima, datum osnivanja zamka datira iz trećeg kvartala 12. veka, tokom vladavine Otakara I,[4] ili češkog kneza Vladistava I, kasnije češkog kralja Vladislava II od Bohemije, ili ministarskih zvaničnika cara Fridriha I Barbarose. Stari romanski zamak sastojao se od dve kule, crkve i zgrade koja je stajala na mestu današnje markgrofove kuće. Crkva je stajala ispod današnjeg zamka u kome je danas crkva Svetog Vaclava. Druga kula, koja više ne postoji, stajala je severoistočno od zamka. Pre svega, dvorac je služio kao zaštita trgovačke staze koja je vodila od Praga preko Heba i dalje do Plauena i Erfurta, ali je nakon ponovne aneksije od strane češke države počeo da funkcioniše kao granična tvrđava. Od tada je postao novo administrativno središte regiona.[5]

U 13. veku oko zidina zamka sagrađeno je naselje koje je kasnije podignuto u kraljevski grad. Od 1250-ih dvorac se postepeno uvećavao i nekadašnja romanska zgrada pretvorila se u gotsko uporište koje su često posećivali članovi kraljevske porodice.

Tokom vladavine Otokara II od Češke[uredi | uredi izvor]

Pod vladavinom Otakara II izgrađen je novi zid utvrđenja sa polucilindričnim kulama. Kraljica Elizabeta od Češke se sakrivala u zamku sa svojom decom tokom pobuna protiv Jovana Luksemburškog, kao i da bi se zaštitila od njegovog besa. Poslednji put tamo se morala sakriti rano u proleće 1319. godine,[4] kada je kralj Jovan trikom osvojio dvorac kada je nagovorio stražara da otvori kapiju pretvarajući se da je došao u prijateljsku posetu svojoj ženi. Kraljica Elizabeta je zarobljena i prevezena u Mjelnjik, zamak miraz čeških kraljica. Njihov trogodišnji sin princ Vaclav, kasnije car i kralj Karlo IV , ovde je bio držan dva meseca u podzemnom zatvoru[6], tokom perioda koji je kasnije opisao kao stravičan zatvor u podrumu sa jednim malim prozorčićem.[7] Kao odrastao i važan evropski vladar, Karlo IV nije mrzeo Loket i često je tamo boravio. U svom neimplementiranom zakoniku Maiestas Carolina, Loket je svrstao u mesta koja su trebala ostati u trajnom vlasništvu češke krune.

Ulazna ulica dvorca Loket

Husitski ratovi nisu zaobišli Loket kada se našao u rukama pristalice Katoličke crkve burggrofa Puta iz Ilburka.[traži se izvor] Husitske trupe su dva puta pokušale da osvoje dvorac pod vođstvom Krušine iz Švamberka i kasnije pod vođstvom Jakoubeka iz Vresovice, ali oba krstaška rata su se završila bez uspeha. Sveobuhvatna restauracija zamka pod Vaclavom IV bila je presudna za njegov današnji oblik. Od originalnih romanskih zgrada, sačuvana je uglavnom izuzetno retka rotonda, temelji kule zamka i severne palate. Kuća markgrofa takođe je nastala u doba vladavine Vaclava IV.

Za vreme vladavine Žigmunda Luksemburškog[uredi | uredi izvor]

Dvorac je nastavio da se povećava do 1420-ih, a 1434. ga je Žigmund Luksemburški[8] stavio pod hipoteku kancelara Kašpara Slika kao nagradu za njegovu novčanu pomoć. Dalja rekonstrukcija dogodila se u drugoj polovini 15. veka, kada je zamak pretvoren u reprezentativno sedište predaka pod upravom Kuće Slik, koje je trajalo više od 100 godina. Služio je ovoj svrsi i nakon što se Kuća Slika podelila na nekoliko ogranaka - Sokolov, Jahimov i Ostrov. Njegova arhitektura je pratila duh kasne gotike i nove nadolazeće renesanse. Slikovi su južnu palatu pretvorili u veliku dvoranu, a istočnu u „Slik arhivu“. Dvorac je pretrpeo pretvaranje u zatvor u 19. veku.

Tokom 16. veka Kuća Slik postala je jedna od najbogatijih porodica u zemlji i najmoćnija u regionu. Njihova era u dvorcu Loket bila je jedan od sporova sa lokalnim meštanima, što je često dovodilo do nasilja i otvorenih sukoba. Zbog njihovog učešća u pobuni čeških država protiv kralja, kasnije cara Ferdinanda I Habzburga, oduzeta je imovina Kući Slik i na kraju su izgubili zamak. Od 1551. do 1562. dvorcem je upravljalo plemstvo Plauen, ali im je oduzet zbog loše uprave i dodeljen lokalnim meštanima. 1598. godine postao je nasledstvo građanstva, služeći samo u administrativne svrhe. Svaki put kad se gradska skupština suočila sa nepovoljnim stanjem, gradske starešine su tamo održavali svoje sednice.

Za vreme vladavine Jiržija Popela iz Lobkovica[uredi | uredi izvor]

Akvarel dvorca Loket Karela Libšera - kraj 19. veka

1607. godine plemić Jirži Popel od Lobkovica, koji je bio najviši kontrolor češkog kraljevstva, umro je od apoplektičnog moždanog udara u zatvoru zamka Loket.[traži se izvor] Optužen je za izdaju i zatvoren u Klodskom dugi niz godina. Kasnije je sahranjen na mestu nekadašnje crkvene kule. Tokom Tridesetogodišnjeg rata grad su pogodile brojne katastrofe.[9] Na svom početku, protestantski Loket je podržavao opoziciju protiv cara. Posle bitke na Beloj gori, građani Loketa dozvolili su odredima Ernsta Mansfelda da uđu u grad.[10] 1621. grad su opseli Bavarci predvođeni Tilijem, a nakon velikog bombardovanja grad je bio primoran da se preda, a Sasi su morali da odu. Tada je grad kažnjen zbog neposlušnosti opsežnim represivnim merama. Ova situacija se ponovila 1631. godine kada su meštani dozvolili Sasima da uđu i osvoje grad. Švedske trupe koje su delovale u susedstvu Loketa isključile su grad iz svojih napada, ali Tridesetogodišnji rat i represivne mere carskih zvaničnika doneli su gradu Loket velike ekonomske gubitke.

Od 18. veka do modernih vremena[uredi | uredi izvor]

Dvorac je 1725. godine spaljen, a od dvorca je ostalo samo prizemlje i podzemlje. Početkom 19. veka kuća markgrofa je obnovljena i osnovan je muzej porcelana.[11] 1788. iznesen je predlog za rekonstrukciju zamka u gradski zatvor, a radovi su završeni 1822.[12] Za to vreme je palata zvana Kamena komora u blizini kule srušena, a ostale zgrade spuštene na jedan sprat. Zatvor je ukinut 1948. Od 1968. godine zamkom su upravljala Odeljenja za stare spomenike u Plzenju. Prekretnica za unapređenje i otvaranje zamka dogodila se 1992. godine kada je ponovo vraćen gradu Loketu. Grad je osnovao fondaciju zamka Loket koja je kasnije transformisana u zajedničku korporaciju.

Muzej: nameštaj iz dvorca

Delovi dvorca[uredi | uredi izvor]

Dvorac je danas podeljen na devet različitih delova koji sadrže mnoge srednjovekovne artefakte od istorijskog interesa. Pored kuće markgrofa u kojoj je izložba porcelana i ostaci romanske rotonde, najmanje takve vrste u Češkoj, u zamku se nalaze i zatvorske ćelije i komora za mučenje, sala za venčanja i svečana sala, istorijsko oružje i arheološka sala, u kojoj je izložena maketa takozvanog meteorita Elbogen „začaranog burggrofa“, romanska prizmatična kula, kuća burggrofa iz 15. veka i kapetanova kuća, palata sa dva krila iz 16. veka i utvrđenja koja uključuju uporišta.

Ulazna vrata kuće markgrofa i nadgrobni spomenici sa nekadašnjeg groblja Loket

Kuća markgrofa[uredi | uredi izvor]

Izgrađena u romanskom stilu, konačno je poprimila današnji izgled da bi 1907. služila kao gradski muzej. Posle nedavnih rekonstrukcija, muzej lokalnog porcelana ponovo je otvoren za javnost na prvom spratu. Kasnije su se izložbe održavale i u drugim prostorijama zamka. Nekoliko nadgrobnih spomenika raspoređeno je u nizu pored ulaza u zgradu. Jedan od njih dolazi iz renesansne grobnice rabina Benjamina sa ugašenog jevrejskog groblja, koje se nalazilo u predgrađu Robičske, sa pohvalnom pesmom iz približno 1700. godine,[13] dok drugi potiču sa nekadašnjeg groblja Loket pri crkvi Svetog Jovana.

Arheološka sala[uredi | uredi izvor]

Tokom arheoloških istraživanja u proleće 1993. godine pronađeno je mnogo fragmenata kao i drugih materijala iz vremena mnogih perioda obnove dvorca Loket. Tada je otkriven zid originalnog romanskog bedema od pre 1230. godine, kada je zamak izgrađen. Zidovi su debeli od 2,2 do 2,5 m. Postavljeni su direktno na steni i izgrađeni u potpunosti od kamena. U gornjem delu iskopa, ispod glavnog prozora, pronađeni su i zidovi palate iz vremena obnove zamka za vreme kralja Vaclava i ostaci renesansne kuhinje iz 1528–1536. U uglu je takođe uočljiv pravougaoni temelj za grejni element pored istrošenog kamenog praga.

Rotonda[uredi | uredi izvor]

Rotonda, prvobitno sakrivena u telu spiralnih stepeništa u severnom delu zamka, ukazuje na slovensko porekloSloveni. Ima unutrašnji prečnik od 3,6 m sa perifernim zidom od oko 75 do 80 sm debljine i otkrivena je 1966.[traži se izvor] Verovatno je nastala krajem 12. veka, jer je kompletan koncept gradnje romanskog zamka izuzetak u konceptu zamkova Premislovića iz 12. veka. Treba dodati da se čak ni istoričari ne slažu da li je zamak delo arhitekture Štaufa ili Premislovića.

Katedrala[uredi | uredi izvor]

Barokna katedrala podignuta je na mestu prvobitne gotske crkve koja je spaljena 1725. godine. Nova crkva je dovršena 1734. godine, prema nacrtu Volfganga Brauboka. Oltarske slike pripisuju se Petru Brandlu,[14] a oba vredna bočna oltara verovatno su delo loketskog vajara Jana Vilda. Kada je crkva rekonstruisana, obnovljeno je staro crkveno dvorište iza prezviterijuma. Ovde je podignut spomenik lordu Vaclavu Popelu od Lobkovica, zatvorenom u Loketu i sahranjenom u crkvenoj kripti.

U medijima[uredi | uredi izvor]

Centar grada i dvorac korišćeni su kao lokacije u filmu Kazino Rojal iz 2006. godine, predstavljajući grad u Crnoj Gori.

Napomene[uredi | uredi izvor]

  • Richard Šmíd, Historic Town and Castle – Polypress (1999)
  • M'Plan, "Panoramic City Maps" – M'Plan sro. (2005)
  • Loket "City Map" – SKHZ (2009)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Lisa Dunford (2009). Central Europe. Lonely Planet. str. 129. ISBN 978-1-74104-999-2. 
  2. ^ J.G. Sommer (1847). „Kingdom of Bohemia”. vol. 15, pp. 1–16. Publisher unknown. Arhivirano iz originala 24. 7. 2011. g. Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  3. ^ Die urgenstrasse. „Burg Elbogen”. Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  4. ^ a b Tourist Portal of Karlovy Vary Region. „Loket – Castel, Urban Monument Reserve”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2011. g. Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  5. ^ Tomáš Ehrenberger; Jan Berger (2003). The Most Beautiful 88 Castles. str. 89. ISBN 978-80-7011-745-3. 
  6. ^ Tomáš Ehrenberger; Jan Berger (2003). The Most Beautiful 88 Castles. str. 89. ISBN 978-80-7011-745-3. 
  7. ^ Jan Royt (2003-04-15). Medieval Painting in Bohemia. Karolinum Press, Charles University. str. 53. ISBN 80-246-0266-0. 
  8. ^ Czech. TV. „Attractions. Castles – Loket”. Arhivirano iz originala 02. 06. 2021. g. Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  9. ^ Tobias George Smollett (1769). The Present State of All Nations: Containing a Geographical, Natural, Commercial, and Political History of All the Countries in the Known World. R. Baldwin ... W. Johnston ... S. Crowder ... and Robertson and Roberts. str. 289. 
  10. ^ Steve Murdoch (2001). Scotland and the Thirty Years' War: 1618-1648. BRILL. str. 112. ISBN 978-90-04-12086-0. 
  11. ^ Roman Casado (10. 12. 2005). „El espectro del castellano encantado era en realidad un meteorito” (na jeziku: španski). Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  12. ^ Moonis Raza (1990-01-01). Geographical Dictionary Of The World In The Early 20th Century With Pronouncing Gazetteer (in 2 Vos.). Concept Publishing Company. str. 588. ISBN 978-81-7268-011-4. 
  13. ^ Roman Casado (10. 12. 2005). „El espectro del castellano encantado era en realidad un meteorito” (na jeziku: španski). Pristupljeno 29. 8. 2010. 
  14. ^ Anthony Richard Ewart Rhodes (1972). Art Treasures of Eastern Europe. Putnam. str. 114. ISBN 9780297004370. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дворац_Локет&oldid=27820916”