Dela apostolska

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Knjige Novog zaveta
Jevanđelja
Istorijska knjiga
Poslanice Svetog Pavla
Saborne poslanice
Proročka knjiga
Knjige Starog zaveta

Dela Apostolska (grč. Πράξεις των `Αποστόλων) je knjiga iz kanona Novog zaveta koja pripoveda o tome kako je Isusova poruka počela da se pronosi Rimskim carstvom.[1]

Koristi se u svim pravoslavnim crkvama, u rimokatoličkoj crkvi, kao i u skoro svim tzv. reformatorskim crkvama (protestanti, jehovini svedoci, adventisti, mormoni...).

Naučna istraživanja sa veoma velikom sigurnošću pripisuju ovu knjigu autoru Jevanđelja po Luki, koje se tradicionalno pripisuje Svetom Luki. Kao i jevanđelje kojeg je Luka autor, tako i Dela Apostolska nastaju kao pismo izvesnom Teofilu, za kojeg postoji nekoliko pretpostavki o tome ko je on u stvari. Pa tako, neki smatraju da je Teofil bio rimski velikodostojnik, neki čak i da je bio jedan od rimskih sudija na sudu koji je trebalo da osudi sv. Apostola Pavla.[2]

U originalu, Dela Apostolska nemaju nikakav naslov, već je on knjizi dodeljen u skladu sa njenim sadržajem, odnosno suštinom.[3] Naslov knjige doduše nije stopostotno adekvatan, budući da se ona pretežno bavi životom i delom svetih apostola Petra i Pavla, dok su ostali apostoli tek jedva ponegde pomenuti; on je, pak, opravdan zbog toga što se „sve do oko sredine knjige apostoli spominju mnogo puta kao grupa (2, 14; 5, 18; 6, 2; 8, 11; 9, 27; 11, 1; 15, 2-22)“.[4] Međutim, neki učenjaci smatraju da bi adekvatniji naslov za knjigu bio „Dela Duha Svetog“ budući da Duh Božiji nadahnjuje i vodi većinu dela koja se pominju u Delima apostolskim,[5] odnosno da je izuzetno osetan naglasak koji Luka stavlja na prisustvo i udeo Svetog Duha u Crkvi.[6]

Cilj pisanja knjige[uredi | uredi izvor]

„Cilj kome pisac teži, jeste da pokaže kako svetlost jevanđelja zajedno sa Delima apostolskim, osvetljava gradove jedan za drugim i tako iz majke crkve u Jerusalimu kroz mnogobožački svet prolazi celim carstvom, da bi napokon dospeo do samog srca carstva, do Rima. To širenje hrišćanskog jevanđelja izvršio je Sveti Duh, koji je kroz celokupna Dela apostolska snažno i delotvorno prisutan.“.[7]

Iako se Dela apostolska bave na veoma dostojan način i istorijom prve Crkve, pravilnije je smatrati ih nastavkom trećeg jevanđelja, odnosno drugim delom iste knjige od istog pisca, nego ih smatrati istorijom prve Crkve.[8] Rečima Haringtona, temu Lukine knjige možemo ovako izraziti: „Dela apostolska prikazuju sveopšte širenje hrišćanske religije, kako je otpočelo i uznapredovalo uz pomoć Duha Svetoga.“ Božje vođstvo i promisao se može veoma lepo uočiti i u samoj knjizi, pogotovu u tome kako je sv. apostol Pavle sa očiglednom namenom bio od strane samog Gospoda pozvan da bude apostol i da propoveda Reč Njegovu, da je to mesto apostolu Pavlu Gospod sam namenio (13, 2) i da ga je neprestano vodio na tom zadatku (16, 6-10). Kako, opet Harington, kaže u svojoj knjizi, knjiga Dela apostolska „nije ni svetovna ni crkvena istorija. Ona donosi jednu stranicu istorije spasenja“.[9]

Knjiga se i završava pokazujući da je cilj koji je pisac sebi postavio ispunjen. Reč Božija prošla je od Jerusalima do kraja zemlje.[10]

Sadržaj[uredi | uredi izvor]

deo teksta iz Dela apostolskih na knjizi iz VII veka; isti tekst levo je na latinskom, a desno na grčkom jeziku

Sama knjiga se može razdeliti na više poglavlja zavisno od teme koja na tom mestu preovladava. Postoji nekoliko međusobno veoma sličnih podela, a ovde je navedena najdetaljnija:

  1. Lukin prolog: Kratak prikaz završetka Jevanđelja po Luki (1:1-14)
  2. Rani dani zajednice vernih u Jerusalimu (1:15-8:3)
  3. Širenje hrišćanstva po Judeji i Samariji (8:4-12:25)
  4. Poslanje Pavla i Varnave od strane Crkve u Antiohiji (13:1-14:28)
  5. Sabor (skup) u Jerusalimu: zahtevi za preobraćene pagane (15:1-35)
  6. Misija Pavla i njegovih pratilaca u Grčkoj i Maloj Aziji (15:36-20:38)
  7. Pavlov povratak u Jerusalim i zatvaranje u Cezareji (21:1-26:32)
  8. Pavlovo zarobljeništvo u Rimu (27:1-28:16)
  9. Pavlov život u Rimu i nastavak propovedanja o Hristu (28:17-31)[11]

Može se reći za Dela apostolska da imaju dva dela:

  1. deo u kojem je Petar glavno lice i koji se odvija uglavnom oko Jerusalima, i
  2. deo u kojem je Pavle glavni lik i u ovom deli propoved izlazi iz dotadašnjih okvira širenja hrišćanstva i misionarenje dolazi čak i do Rima.[12]

Izvori[uredi | uredi izvor]

Sve ono što piše Luka u uvodu svoga jevanđelja, podrazumeva se svakako i za Dela apostolska: uzima informacije od svedoka očevidaca, izlaže događaje od početka, u potpunosti, sa tačnošću i hronološkim redom. U svakom slučaju, pitanje Lukinih izvora, kako u njegovom jevanđelju, tako i u delima apostolskim, danas je još uvek u naučnim istraživanjima veoma zamršeno i još uvek se o njemu mnogo raspravlja.[13]

Vreme i mesto nastanka[uredi | uredi izvor]

Tibingenska škola (u 19. veku) nastanak Dela apostolskih hronološki je smeštala u 2. vek po hristu zbog idealizovane predstave o crkvi na koju nailazimo u ovoj knjizi i zbog potpune usklađenosti odnosa između hrišćana judejskog porekla i hrišćana mnogobožačkog porekla. Gledišta ove škole danas su u potpunosti napuštena“[14]. Kako je danas kod najvećeg broja naučnika prihvaćena kao tačna teorija da je autor Dela apostolskih sv. Luka, to se onda u njihovim učenjima vreme nastanka ove knjige mora smestiti negde u vreme dok je Luka živeo. „Antimarconski prolog i Muratorijev kanon izričito kažu da je ova knjiga nastala nakon Pavlove smrti“.[15] Kako se veruje da je knjiga nastala kao drugi deo, odnosno nastavak Lukinog jevanđelja za koje se pretpostavlja da je napisano nešto pre 70. godine, to se onda za vreme nastanka Dela apostolskih veruje da je negde između 70. i 80 godine, po nekima čak i između 63. i 70. godine po Hristu[16].

Hronologija događaja u delima apostolskim[uredi | uredi izvor]

Sam pisac ne daje neku jasnu hronologiju izloženih događaja, ali po raznim istorijskim ličnostima, koje spominje, moguće je da izvedemo zaključke o sledećoj hronologiji:

  • začeci prve Crkve – 30-36;
  • misionarenje u judejskom rasejanju – 36-46;
  • prvo misionarsko putovanje apostola Pavla – 46-48;
  • Apostolski Sabor – 48/49;
  • drugo i treće Pavlovo misionarsko putovanje – 49-57;
  • dvogodišnje sužanjstvo apostola Pavla u Kesariji – 58-60;
  • putovanje u Rim i sužanjstvo – 61-63“[17]

Problem teksta[uredi | uredi izvor]

Dela apostolska sačuvana su u dva tekstualna oblika: aleksandrijskom ili neutralnom (grčki tekst koji stoji u kritičkim izdanjima Novog zaveta) i tzv. „zapadnom“ tipu, koji je sačuvan u starolatinskom i sirijskom prevodu i kod latinskih otaca.[18]

Značaj koji Dela apostolska imaju na današnju Crkvu[uredi | uredi izvor]

Dela apostolska su od ogromnog značaja za današnju Crkvu, kako u istorijskom smislu, tako i u smislu što kako istorijsku, tako i današnju Crkvu postavljaju na „svoje mesto“ pokazajući u vjek i vjekov postavljen put kojim je Crkvi Hristos odredio da hodi – putem misionarenja. Takođe, u Delima apostolskim se nalaze koreni mnogih činioca savremene Crkvene prakse, počev od hirotonije, preko saborovanja pa nadalje, do svetotajinstva. Kako ranoj Crkvi i apostolima, tako i današnjoj Crkvi, episkopima, sveštenstvu i vernicima Dela apostolska ostaju kao neugasiv instrument koji stalno poziva na sabranje, na krštenje i na propovedanje. Zahvaljujući blagodelju sv. apostola Petra i Pavla i izuzetnoj literarnoj i bogoslovskoj sposobnosti Svetog Luke Crkva je, kao živi organizam koji diše i koji se kreće, ostala nepromenjena u svojoj osnovnoj suštini i nameni sve do današnjeg dana.

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

  1. W. J. Harrington, UVOD U NOVI ZAVJET – SPOMEN ISPUNJENJA, Zagreb 1975.
  2. Joanis D. Karavidopulos, UVOD U NOVI ZAVET, Beograd-Šibenik 2005.
  3. http://catholic-resources.com/Bible/Acts.htm[mrtva veza]
  4. http://mb-soft.com/believe/txs/acts.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. novembar 2006)
  5. https://web.archive.org/web/20061210142059/http://www.nccbuscc.org/nab/bible/acts/intro.htm
  6. THE ORTHODOX STUDY BIBLE, New Testament and Psalms, Thomas Nelson Publishers, Nashville, Tennessee, 1997.

Референце[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kembridžova ilustrovana istorija religije (pp. 232-236), Stylos. . Novi Sad. 2006. ISBN 978-86-7473-281-6. 
  2. ^ Sr. J. Karavidopulos, 154.
  3. ^ Uporedi: Mb-soft.com
  4. ^ J. Karavidopulos, 153.
  5. ^ Catholic-resources.org, uporedi : J. Kravidopulos, 154.
  6. ^ „Projekat Rastko: prevod Emilijan Čarnić : Dela apostolska”. www.rastko.rs. 
  7. ^ J. Karavidopulos, 154.
  8. ^ Sr. W. J. Harrington, 222.
  9. ^ Harington, str. 236.
  10. ^ Harington, str. 224. Takođe, uporedi J. Karavidopulos, 154.
  11. ^ Vidi detaljnije: Catholic-resources.org; J. Karavidopulos, 155-156.
  12. ^ „TUMAČENJA DELA APOSTOLSKIH – Svetosavlje”. svetosavlje.org. 
  13. ^ J. Karavidopulos, 157; uporedi Harington, 229-233
  14. ^ J. Karavidopulos, 160.
  15. ^ Harington, str. 222.
  16. ^ Vidi opširnije. J Karavidopulos, 160; Harington, 222; Mb-soft.com
  17. ^ J. Karavidopulos. 160-161.
  18. ^ Sr. Harington, 225; uporedi: J Karavidopulos, 161-162.


Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дела_апостолска&oldid=27708766”