Dinastički sukobi u Srbiji (1402—1412)

Dinastički sukobi u Srbiji (1402—1412) bili su unutrašnji dinastički sukobi između srpskih oblasnih gospodara, članova vladarskih dinastija Lazarevića i Brankovića. Sukobi su izbili 1402. godine, neposredno nakon Angorske bitke, a okončan je 1412. godine, konačnim izmirenjem između despota Stefana Lazarevića i njegovog sestrića Đurđa Brankovića.

Uvod

Osmanski sultan Bajazit zarobljen je u bici kod Angore 1402. godine. U zarobljeništvu je umro 8. marta 1403. godine. Nasledio ga je sin Sulejman koji nije ni izbliza bio dobar vladar koliko i njegov otac. Knez Stefan Lazarević, vraćajući se iz bitke u kojoj je učestvovao na strani Turaka prolazi kroz Carigrad. U Carigradu mu car Jovan, u želji da pridobije srpskog vladara za borbu protiv Osmanlija dodeljuje titulu despota, najvišu po rangu posle carske.

Stefan je još u Carigradu dobio dojave kako njegov sestrić, Đurađ Branković uz pomoć Sulejmana namerava da osvoji neke njegove teritorije. Zbog toga je naredio da ga zatvore još u Carigradu. Đurađ ubrzo beži iz tamnice.

Bitka kod Gračanice

Bitka između Stefana i Đurđa odigrala se 21. novembra 1402. godine. Na strani Đurđa Brankovića borio se turski odred, a Stefanu su u pomoć pristigle čete Vuka Lazarevića i Uglješe Vlatkovića, vranjskog gospodara. Stefan se u bici borio protiv turskih odreda dok se Vuk borio protiv Brankovića. Stefan je pobedio, a Vuk je bio pobeđen. Posle bitke u kojoj su Lazarevići odneli pobedu, Stefan je na Novom Brdu prekorio brata zbog lošeg vođenja bitke. Ovaj razgovor je na kraju doveo do sukoba dva brata.

Sukob Lazarevića

Kneginja Milica je umrla 11. novembra 1405. godine. Do svoje smrti ona je smirivala sukobe između Stefana i Vuka. Vuk se ponovo razišao sa bratom tražeći polovinu zemlje. Njega su pripomagali Turci kojima je smetala Stefanova ugarofilska politika. Sulejman je Vuku poverio vojsku i svoj najboljeg vojskovođu, Evrenos-bega koji je Srbe pobedio na Marici. Stefan nije mogao da se suprotstavi mnogo jačoj turskoj vojsci. Turci su prodrli skoro do prestonice, Beograda. Mir je sklopljen 1409. godine, a Stefan je bio prinuđen da Vuku dodeli južnu polovinu Srbije. Vuk i Brankovići priznali su vrhovnu vlast Turaka, a Stefan je ostao veran ugarskoj kruni.

Smrt Vuka Lazarevića

građanski rat u Osmanskom carstvu počinje 1410. godine i vodi se između Sulejmana i njegovog brata Muse. Stefan Lazarević je stao na stranu Muse, a Musini uspesi nateraše i Vuka i Đurđa te i oni pređoše na njegovu stranu. Stefanu je Musa obećao povratak izgubljenih teritorija, a Vuku garanciju da će njegove teritorije ostati njemu. Još pre bitke Vuk ponovo menja stranu i prilazi Sulejmanu. Bitka kod Kosmidiona se odigrala na Vidovdan 1410. godine i Sulejman je odlučno pobedio Musu. Duboko uvređen Musa označava Vuka kao izdajnika. Posle ove velike pobede, Sulejman šalje Vuka u Srbiju da preuzme vlast nad celom zemljom. U blizini Filipolja 4. jula 1410. godine ga zarobljava Musina vojska u zasedi. Sulejman šalje vojsku u pomoć zajedno sa Đurađom Brankovićem, ali prekasno. Vuk i Lazar Branković već su bili mrtvi. Đurađ je uspeo jedino da potuče novu Musinu vojsku. Iz osvete Đurađ je spalio ceo Filipolj.

Sulejmanove snage su potučene u bici kod Serdike. Sulejman je, prilikom bekstva u Carigrad uhvaćen i zadavljen (17. februara 1411).

Kraj sukoba

Sulejmanovom smrću, Musa postaje vladar njegove teritorije. Kada se dokopao prestola promenio je držanje prema Stefanu Lazareviću i odrekao se svih ranijih obećanja. U isto vreme ulazi u sukob sa Vizantijom. Vizantijski car Manojlo sklapa savez sa Mehmedom, Musinim bratom iz Male Azije.

Ne mogavši da se bori sa svima, Musa ulazi u pregovore sa Stefanom. Bojeći se da kao cena tih pregovora ne padne njegova glava, Đurađ je 1411. godine odlučio da se izmiri sa ujakom, sa kojim se i lično sreo 1412. godine, čime je okončan desetogodišnji dinastički sukob između Brankovića i Lazarevića.

Izmirenje je olakšalo borbu protiv Turaka. Musa prodire u Srbiju 1413. godine. Povod za napad bio je to što se od njega odmetnuo Hamza, gospodar gradova Svrljiga i Sokolca. Hamza je brzo pogubljen, ali Musa se ne vraća u Tursku nego nastavlja sa osvajanjem srpskih gradova. Osvojio je čitav niz gradova - Bolvan, Lipovac, Koprijan i Stalać. Stefan u pomoć poziva sve Musine neprijatelje, pre svega njegovog brata Mehmeda. Pridružili su mu se i vojvoda Sandalj Hranić, mačvanski ban Ivan Morović, kao i Đurađ Branković.

Bitka se odigrala 5. jula 1413. godine pod Vitošem, kod sela Čamorlu. Čete Đurđa Brankovića odnele su pobedu. Poraženi Musa pokuša da pobegne, ali je uhvaćen i zadavljen.

Nakon okončanja dinastičkog sukoba izmešu Lazarevića i Brankovića (1412) i zajedničkog otklanjanja neposredne turske opasnosti (1413) za Srbiju nastupa period mira. Izmiren sa Đurađom Brankovićem, siguran od Ugara i u prijateljstvu sa Mehmedom koji mu je bio zahvalan za pomoć oko osvajanja prestola i čak poklonio Znepolje i Koprijan, Stefan Lazarević je mogao da se posveti obnovi Srbije.

Vidi još

• Srpska despotovina
• Dinastički rat u Srbiji (1331)

Literatura

• Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Kalić, Jovanka (1982a). „Veliki preokret”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 64—74. 
• Kalić, Jovanka (1982b). „Nemirno doba”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 75—87. 
• Kalić, Jovanka (1994). Srbi u poznom srednjem veku (1. izd.). Beograd: Balkanološki institut. 
• Spremić, Momčilo (2008). „Despot Stefan Lazarević i gospodin Đurađ Branković” (PDF). Istorijski časopis. 56: 49—68. 
• Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.