Dogmatika

Dogmatika je bogoslovska nauka koja sistematski izlaže dogmate hrišćanske vere.

Naziv dogmatika upotrebljen je najpre u XVII veku, ali tada nije označavao posebnu bogoslovsku disciplinu. Ona to postaje u drugoj polovini XVIII veka.

Predmet dogmatike je dogma (grč. δόγμα), odnosno dogmati, a osobine dogme su:

• Bogootkrivenost — osnovna osobina, potvrđuje božansko poreklo dogme,
• Crkvenost — s obzirom na to da je dogma delo Otkrivenja, onda je i delo Crkve, jer je Crkva telo Otkrivenja,
• Opšteobaveznost — neophodnost za spasenje svakog člana Crkve, i
• Neizmenljivost — osobina koja ističe iz bogootkrivenosti, crkvenosti i opšteobaveznosti.

Drugim rečima, dogmatika ima bogootkrivene dogmate kao glavni predmet svog naučnog rada; oni izviru iz Božijeg Otkrivenja a formuliše ih saborni um Crkve (1 Kor 2,16). Oko ovog predmeta dogmatike, koncentriše se sav dogmatski materijal, koji se može podeliti na dva dela:

1. Deo, koji govori ο unutrašnjem životu Boga i osobinama njegove suštine. Sastoji se iz dogmata ο suštini i jedinstvu Boga i dogmata ο trojičnosti Božanskih Lica, i
2. Deo, koji govori ο odnosu Boga prema svetu i čoveku. Sastoji se iz nekoliko opštih dogmata, od kojih jedan razmatra Boga kao Tvorca i Promislitelja, drugi kao Spasitelja, treći kao Osvetitelja i četvrti kao Sudiju.

Izvor i istorijat

Jedini izvor dogmatike jeste Božije Otkrivenje, koje je tokom vremena od strane Crkve izlagano kratkim obrascima vere — simvolima, u odredbama Vaseljenskih i pomesnih sabora i u veroispovedanjima Svetih Otaca i učitelja Crkve. Istorija Crkvene dogmatike deli se na dva perioda:

• Prvi period obuhvata vreme od apostolskog doba do Sv. Jovana Damaskina (780), a njega karakteriše više ili manje sistemsko izlaganje dogmatskih istina. Ovaj period počinje Origenovim spisom Ο načelima, a završava se epohalnim delom u istoriji dogmatike Tačno izloženje Pravoslavne vere, Sv. Jovana Damaskina.
• Drugi period obuhvata vreme od Sv. Jovana Damaskina do danas, a u tom periodu dogmatika se kreće u okviru nenadmašnog dela Sv. Damaskina, mada se ističu i druga dela, naročito u Ruskoj Pravoslavnoj crkvi, Mitropolita Makarija i Arhimandrita Filareta.

Zadatak dogmatike je da u sistemu izloži svete dogmate otkrivenja, onako kako ih ima, čuva, predaje i objašnjava Jedna, Sveta, Saborna i Apostolska Crkva.

Literatura

• Batrelos, Dimitrios (2008). Vizantijski Hristos: Ličnost, priroda i volja u hristologiji svetog Maksima Ispovednika. Kragujevac: Kalenić. 
• Jakšić, Dušan N. (1931). Lično svojstvo Svetog Duha po učenju Pravoslavne crkve, s obzirom na rimski dogmat Filioque. Sremski Karlovci: Srpska manastirska štamparija. 
• Jevtić, Atanasije (1973). „Uvod u teologiju kapadokidijskih otaca o Svetome Duhu” (PDF). Teološki pogledi. 6 (1): 22—36. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 03. 2018. g. Pristupljeno 16. 02. 2019. 
• Lurje, Vadim (2010). Istorija vizantijske filosofije: Formativni period. Sremski Karlovci-Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.