Dragoljub Jovanović (političar)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Dragoljub Jovanović (višeznačna odrednica).
Dragoljub Jovanović
Lični podaci
Datum rođenja(1895-04-08)8. april 1895.
Mesto rođenjaGnjilan, Kraljevina Srbija
Datum smrti23. maj 1977.(1977-05-23) (82 god.)
Mesto smrtiBeograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija
Politička karijera
Politička
stranka		Narodna seljačka stranka
Dragoljub Jovanović na Sorboni 1919.
Spomen bista u Pirotu

Dragoljub Jovanović (Pirot, 8. april 1895 — Beograd, 23. maj 1977) bio je srpski naučnik, univerzitetski profesor i političar.

Doktorirao je prava u Parizu. Zbog političkog delovanja više puta je osuđivan u Kraljevini Jugoslaviji, a zbog toga je i izbačen sa Pravnog fakulteta u Beogradu. Jedan je od osnivača Grupe za socijalnu i kulturnu akciju. Bio je član Saveza zemljoradnika, iz koga je 1940. godine izašao i formirao Narodnu seljačku stranku. Bio je član Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ (1946–1947), da bi 1947. bio osuđen na višegodišnju robiju i uklonjen sa Univerziteta.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u selu Gnjilan pored Pirota 1895. godine. Školovao se na Sorboni, gde je odbranio dve doktorske disertacije. Posle studija 1923. godine došao je u Beograd gde je na poziv i po preporuci Slobodana Jovanovića postao je najpre docent, a zatim i vanredni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu.

Bio je jedan od prvih intelektualaca u Jugoslaviji svoga doba koji su od početka uočavali veliku opasnost od fašizma i nacizma. Kao veliki protivnik tih ideologija stalno je upozoravao u svojim delima i govorima na tu opasnost. Inicirao je stvaranje Narodnog fronta Jugoslavije za borbu protiv fašizma.[2] Narodni front je stvoren 1936. godine u njegovoj kući u Profesorskoj koloniji u Beogradu.

Zbog protivljenja šestojanuarskoj diktaturi kralja Aleksandra i tadašnje političke i društvene situacije u Jugoslaviji gubi posao na Univerzitetu i biva hapšen i suđen, a potom boravi u zatvoru sve do 4. maja 1934. godine. Međutim, ubrzo je interniran na godinu dana u Tutin i Sjenicu, pri čemu je uspeo da se upiše u registar Advokatske komore u Beogradu iz želje da brani političke optuženike.

Na poziv predsednika vlade Republike Španije Huana Negrina 1. februara 1938. godine, odlazi u ovu zemlju da bi podržao borbu tamošnjih snaga protiv fašističke najezde. Govorio je u Kortesu (Skupštini) gde je njegov nastup izazvao veliko oduševljenje.

Više puta je biran za narodnog poslanika u Narodnoj skupštini Kraljevine Jugoslavije. Kao poslanik je uhapšen 1. oktobra 1938. godine, najverovatnije da ne bi učestvovao na decembarskim izborima iste godine. Stvarni razlog tog hapšenja i stroge sudske osude, bila je želja Milana Stojadinovića da iz izborne trke ukloni opasnog političkog protivnika. U aprilu 1939. je osuđen na godinu i dva meseca strogog zatvora i 1.200 din. novčane kazne, što mu je oprošteno u amnestiji sledećeg septembra.[3]

Za vreme Aprilskog rata (1941) prijavio se kao dobrovoljac u vojsku, ali nije dobio nikakav vojni raspored. Nakon nemačke okupacije zemlje odbio je da potpiše Nedićev Apel intelektualaca srpskom narodu i opredelio se za saradnju sa partizanskim pokretom, pozvavši članove svoje Narodne seljačke stranke da se priključe Narodnooslobodilačkom pokretu. Rat je proveo krijući se po Beogradu i Srbiji.

Na poziv Aleksandra Rankovića i Milentija Popovića, posle oslobođenja zemlje jedno vreme je sarađivao sa komunistima. Kooptiran je u ASNOS za poslanika u Saveznoj skupštini DFJ. Ali već početkom 1946. godine dolazi u sukob sa komunistima zbog otvorene kritike komunističke diktature i zalaganja za parlamentarnu demokratiju i višepartijski sistem. Tokom svog kratkotrajnog političkog i skupštinskog delovanja u FNRJ, od početka 1945. do sredine 1947. godine u Skupštini je istupao kao oštar opozicionar komunističkom režimu, istakavši se naročito u debatama o Ustavu FNRJ, agrarnoj reformi, zadrugama i o javnom tužilaštvu.

Zbog toga je pao pod udar komunističkog režima. Njegova stranka je delovanjem UDBA-e razbijena, a on je 31. jula 1946. godine izbačen sa fakulteta, zbog njegovog političkog delovanja. Oduzet mu je poslanički imunitet i 13. maja 1947. godine je uhapšen, da bi 8. oktobra 1947. bio osuđen zbog navodne „veleizdaje“ na devet godina teške robije. Robiju je izdržao bez dana pomilovanja. Tokom boravka u zatvoru radio je na edukaciji robijaša i napisao na desetine hiljada stranica svojih političkih uspomena i tzv. medaljona o svojim savremenicima.

Umro je u Beogradu, 23. maja 1977. godine.[4] Posthumno je 2010. godine sudski rehabilitovan, tako da je presuda kojom je osuđen proglašena ništavnom, jer je u postupku dokazano da je bila isključivo rezultat političkog progona.

29. mart 2019. je održan naučni skup u SANU „Društveno-politička i naučna misao Dragoljuba Jovanovića”.[5]

Dela[uredi | uredi izvor]

Sabrana dela u 16 knjiga objavljena 2010. godine sadrže:

  • Zanosi (1906–1927)
  • Saznanja (1927–1933)
  • Propovedi (1933–1936)
  • Iskustva (1936–1938)
  • Iskušenja (1938–1940)
  • Uzlet u buri (1940–1943)
  • Mezza Voce (1943–1945)
  • Otpor i kazna (1945–1946)
  • Opozicija – robija (1946–1948)
  • Robijo, majko! (1948–1952)
  • Uspravno (1952–1956)
  • Registar ličnih imena
  • Medaljoni I
  • Medaljoni II
  • Medaljoni III
  • Medaljoni IV

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Dr Momčilo ISIĆ: Miloš Moskovljević o vođstvu Saveza zemljoradnika 1929–1941. Prvi deo: vreme šestojanuarske diktature 1929–1934.
  2. ^ "Politika", 7. avg. 1936
  3. ^ Vreme, 8. sept. 1939, str. 6. digitalna.nb.rs (pristup. 8.9.2019)
  4. ^ Srpski biografski rečnik, tom 4, pp. 486, Matica srpska, Novi Sad 2009.
  5. ^ Društveno-politička i naučna misao Dragoljuba Jovanovića (SANU), pristupljeno 22. marta 2019.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Драгољуб_Јовановић_(политичар)&oldid=27834124”