Drivast

Drivast i okolna mjesta u srednjem vijeku

Drivast (lat. Drivastum, Drivastium, alb. Drishti) je drevni utvrđeni grad i arheološki lokalitet, koji se nalazi u Skadarskom okrugu, na sjeveru današnje Albanije. Ostaci srednjovjekovnog grada nalaze se na brdu, na oko 800 metara nadmorske visine. Utvrđenje je bilo četvorougaonog oblika, sa visokim bedemima i kulama.

Najstariji slojevi

Na širem području tvrđave Drivast postoje višeslojni arheološki nalazi iz protoistorijskog i antičkog perioda. Šira okolina grada bila je naseljena već tokom ilirskog, a zatim i tokom rimskog perioda. To područje je prvobitno pripadalo rimskoj provinciji Dalmaciji, a krajem 3. vijeka ušlo je u sastav nove rimske provincije Prevalitane, koja je prilikom podjele Rimskog carstva (395) pripala istočnoj polovini. Početkom 7. vijeka, sva Prevalitana bila je opustošena od strane Avara i Slovena, a mnoga antička mjesta su upravo u to vrijeme zaspustjela.

Vizantijski Drivast

Nakon osnivanja Dračke teme u 9. vijeku, vizantijska vlast se počela širiti prema sjeveru, tako da je do početka 10. vijeka obuhvatila obližnji grad Lješ, a dalje napredovanje zabilježeno je sredinom istog vijeka, u vrijeme nastanka istoriografskog spisa De administrando imperio, kada je Dračka tema pored Lješa već uveliko obuhvatala i gradove Ulcinj i Bar, na granici prema srpskoj kneževini Duklji.

Do kraja 10. vijeka, vizantijska vlast se proširila i na Drivast, kao i na neka druga obližnja mjesta (Skadar i Pulat), u kojima su početkom 11. vijeka već uveliko postojale vizantisjke epsikopije, potčinjene pravoslavnoj Dračkoj mitropoliji, koja je bila pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije. Sama činjenica što je u Drivastu već u to vrijeme bila zasnovana pravoslavna episkopija svjedoči o tadašnjoj ne samo vojnoj, već i političkoj važnosti grada za novu vizantijsku vlast.

Tokom 11. i 12. vijeka, u vrijeme vizantijsko-srpskih ratova na pograničnim prostorima između Dračke teme i Dukljanske kneževine, grad Drivast je zajedno sa svojom širom oblašću bio poprište čestih ratnih dejstava. Tek oko 1185. godine, vizantijska vlast je konačno protjerana od strane srpskog velikog župana Stefana Nemanje, koji je tom prilikom oslobodio mnoga mjesta među kojima je bio i Drivast, čime je otpočelo novo razdoblje u istoriji tog grada.

U državi Nemanjića

Poslije srpsko-ugarskih uspjeha u borbi protiv Vizantije i osvajanja Moravsko-vardarske doline, Stefan Nemanja prenosi akcije u pravcu Duklje i Dalmacije, pa 1184- 1185. godine, između ostalih mjesta u Duklji, osvaja i Drivast, priključujući ga Srbiji. U vrijeme ozvaničenja rimokatoličke Barske nadbiskupije (1199), u njenom sastavu se nalazila i Drivastanska biskupija. U srednjovjekovnoj Kraljevini Srbiji, Drivast dobija značajniju ulogu i intezivnije se razvija. Počevši od 1219. godine, pravoslavno stanovništvo iz drivastanske oblasti nalazilo se pod jurisdikcijom novostvorene Zetske epsikopije. Godine 1242. nakon povratka iz pohoda u Ugarsku i bezuspješne opsade Ulcinja, Drivast su opustošili Mongoli. Tvrđava je u sastavu srpske države do kraja XIV vijeka.

Drivast Balšića i Mlečana

Drivast u sastavu države Balšića

Drivast prelazi u ruke Balšića (1362. ili 1363. godine). Pod osmanskom ucjenom za davanje slobode, 1392. godine, grad je od strane zarobljenog gospodara Zete, Đurđa II Stracimirovića Balšića, predat Osmanlijama. Zahvaljujući malom broju gradske vojne posade, Drivast je oktobra 1395. godine osvojen i vraćen u okvire Zete. Godinu dana kasnije, shvativši da ga ne može dugo držati van domašaja Osmanlija, Đurađ II je (pored Skadra sa okolinom, Svetog Srđa, ostrva Skadarskog jezera, teritorije lijeve strane Bojane do mora, tvrđave Šati i carine u Danju) sporazumom od 14. aprila 1396. i Drivast sa okolinom ustupio Mlečanima, uz godišnju proviziju od 1000 dukata. Godine 1399. u okolini Drivasta je izbila pobuna protiv Venecije, zbog visokih poreza, za koje su nerede Mlečani krivili i Đurđa II. Shvatajući strategijski značaj tvrđave i plodne okoline skadarskog kraja, u maju 1419. godine, novi gospodar Zete Balša III djelimično zauzima Drivast, a mletačka posada (40 ljudi sa načelnikom Đakomom Korerom) zabarikadirala se u glavnom utvrđenju. Poslije duže opsade, krajem avgusta iste godine, tvrđava pada u ruke Balše III. Nakon njegove smrti (28. aprila 1421), opunomoćenici Drivasta su svojevoljno predali grad i tvrđavu Mlečanima (Đakomu Dandolu) 10. maja 1421. godine.

U sastavu Srpske despotovine

Već tokom avgusta 1421. godine, ujak i naslednik Balše III, srpski despot Stefan Lazarević, stiže sa vojskom u Zetu i, između ostalog, zauzima i Drivast. Poznato je da je njegov naslednik, despot Đurađ Branković, u Drivastu imao svog vojvodu, Divka Zaulovića. U nemilosti kod Turaka, srpski despot se sklonio u Ugarsku, a Veliki bosanski vojvoda, Stefan Vukčić Kosača, prodorom u Zetu otpočinje borbu sa Mlečanima i osvaja Bar 1442. U kontraofanzivi, prije napada na Bar (koji su držali ljudi vovjvode Kosače) preko Skadra je u osvajanje Drivasta Đurđa Brankovića krenuo mletački vojvoda, Danilo Đurić. Predstavnici grada su im bez borbe ustupili tvrđavu 5. avgusta 1442. godine. Najzaslužnijim za predaju Drivasta, Mlečani su smatrali uglednog gradskog patricija Belacija Ungara i vojvodu despota, Divka Zulovića (koji im je i predao tvrđavu).

U Otomanskoj imperiji

Mletački Drivast je osvojen od Osmanlija, septembra 1478. godine.

Ostaci utvrđenja

Ostaci ove tvrđave i danas postoje u regionu Posrriba, selo Drišti, šest kilometara od mosta Mesi i 15 km istočno od Skadra. U njemu se sačuvao i trag građevinske djelatnosti iz VIII ili IX vijeka: mala trikonhonalna crkva (kapela) ispod samog grada. Po tipu građevine, porijeklo joj je u sličnim kasnoantičkim crkvicama VI vijeka.

Vidi još

• Prvi skadarski rat
• Drugi skadarski rat

Literatura

• Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd: Istorijski institut. 
• Božić, Ivan (1970). „Doba Balšića (drugi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49—133. 
• Božić, Ivan (1970). „Zeta u Despotovini” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 135—275. 
• Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Božić, Ivan (1982). „Raspad mletačkog sistema u Primorju”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 403—413. 
• Dragojlović, Dragoljub (1990). „Dyrrachium et les Évéchés de Doclea jusqu'a la fondation de l'Archevéche de Bar”. Balcanica. 21: 201—209. 
• Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut. 
• Milutinović, Branislav (1995). „Drivast u vojno-političkoj situaciji XIV-XV veka (do 1478. godine)”. Zbornik radova Filozofskog fakulteta. Priština. 25: 381—416. 
• Spremić, Momčilo (1982). „Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—204. 
• Ćirković, Sima (1970). „Zeta u državi Nemanjića” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (1). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—93. 
• Ćirković, Sima (1970). „Doba Balšića (prvi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—48. 
• Kalić, Jovanka (1981). „Borbe i tekovine velikog župana Stefana Nemanje”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 251—262. 
• Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.