Druga krajiška udarna brigada

Druga krajiška udarna brigada
Borci Druge krajiške udarne brigade u Sloveniji 1945.
Postojanje	2. avgust 1942. Mesto formiranja: Bošnjaci, kod Sanskog Mosta
Formacija	tri bataljona
Jačina	1.135 boraca
Deo	NOV i PO Jugoslavije
Angažovanje	Bihaćka operacija Bosanski Novi decembra 1942. Sanski Most decembra 1942. Operacija Vajs I Bitka na Neretvi Prva tuzlanska operacija NOVJ Druga tuzlanska operacija NOVJ Bitka na Kopaoniku avgusta 1944. Kraljevački mostobran Završne operacije
Odlikovanja	Orden narodnog oslobođenja Orden partizanske zvezde Orden bratstva i jedinstva
Komandanti
Komandant	Ratko Martinović
Politički komesar	Niko Jurinić

Druga krajiška narodnooslobodilačka udarna brigada formirana je 2. avgusta 1942. godine u selu Bošnjacima kod Sanskog Mosta, od Udarnog i Četvrtog bataljona Drugog krajiškog partizanskog odreda i Udarnog bataljona Prvog krajiškog partizanskog odreda. Septembra 1942. godine imala je tri bataljona, četu pratećih opužija i protivtenkovski vod, sa ukupno 1.135 boraca.

Za svoje zasluge tokom Narodnooslobodilačkog rata dva puta je pohvaljena od Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita. Odlikovana je Ordenom narodnog oslobođenja, Ordenom partizanske zvezde i Ordenom bratstva i jedinstva.

Borbeni put Druge krajiške brigade

Druga krajiška brigada se na samom početku svog ratnog puta istakla u oslobođenju Jajca, 25. septembra 1942. godine, a za postignute uspehe pri oslobođenju Bihaća, od 2. do 4. novembra, pohvaljena je od Vrhovnog komnadanta NOV i POJ Josipa Broza Tita - 6. novembra 1942. godine. Od 9. novembra se nalazila u sastavu Četvrte krajiške divizije. Istakla se u borbama u rejonu Ljubije, od 18. do 23. novembra i za Novi Grad, 26/27. novembra. Tada je sa Prvom krajiškom udarnom brigadom zarobila bataljon domobrana.

U Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi vodila je teške borbe na planini Grmeču kada je promrzlo oko 250 boraca. Potom je kraće vreme bila u sastavu Pete krajiške divizije, a od juna 1943. godine u Jedanaestoj krajiškoj diviziji. U pokretu prema srednjoj Bosni oko 40% sastava brigade je obolelo od pegavog tifusa.

Zajedno sa Petom krajiškom udarnom brigadom učestvovala je u oslobođenju Prnjavora 10. jula i u borbama oko Teslića, Tešnja, i Novog Šehera, krajem jula. Iz sastava Jedaneste divizije izašla je 12. septembra i severno od Doboja prelazi u istočnu Bosnu, gde je sa Sedamnaestom istočnobosanskom divizijom učestvovala u napadu Gradačac i Šamac, u oslobođenju i odbrani Tuzle, od 29. septembra do 7. oktobra 1943. godine, kada je po drugi put pohvaljena od strane Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita.

Od 10. oktobra 1943. godine brgada se nalazila u sastavu 27. itočnobosanske divizije. Krajem oktobra dejstvovala je na području Romanije i Sokoca; 21. oktobra je u selu Sijercima razbila četničku Azbukovačku brigadu. U novembru 1943. godine borila se na području Jahorine, kada je zauzela Goražde i Foču. Od tada u svom sastavu je imala i jedan italijanski bataljon.

U decembru je bila zahvaćena nemačkom ofanzivom u istočnoj Bosni, a potom je 9. januara 1944. godine zauzela Vareš, vodila borbe oko Rogatice, Srebrenice, Renovice, Foče, Kalinovika i Trnova, ispod Jahorine, Treskavice i Bjelašnice, u gornjem toku reke Neretve i ponovo na Romaniji. Od 6. maja 1944. godine nalazila se ponovo u sastavu 17. istočnobosanske divizije.

U junu je brigada dejstvovala u Sandžaku. Posebno se istakla u borbama na Kacuberu, Turjaku i Smiljevici 22. i 23. jula, potom odlazi u Srbiju i zauzima: Jošanicu, 1. avgusta; Aleksandrovac, 10. avgusta; prešla Ibar 7. septembra, potom i Zapadnu Moravu i izbila u rejon Čačka i Užičke Požege, gde je u oktobru i novembru zajedno s jedinicama Crvene armije, vodila oštre borbe s nemačkim jedinicama.

Posle borbi istočno od Bajine Bašte, kod Kondera, jelovika i Zaglavka od 4. do 6. decembra, u kojima je imala 147 izbačenih iz stroja, brigada je 15. decembra prešla južno od Janje preko Drine u istočnu Bosnu. U Semberiji i Majevici bila je angažovana u neprekidnim borbama sa nemačkim, ustaško-domobranskim i četničkim snagama. Posebno se istakla u borbama kod Janje 18. decembra; Čelića 21. decembra i 2. januara; Bijeljine od 26. do 29. januara; oko Drinjače i Zvornika u februaru; kod sela Trnova i Čengića i dr. U tim borbama imala je oko 500 boraca izbačenih iz stroja.

Krajem marta i početkom aprila 1945. godine dejstvovala je oko Srebrenika, u dolini reke Tinje i na planini Trebavi. 11. aprila prešla je reku Savu kod Brčkog i učestvovala u oslobođenju Županje, 13. aprila; Slavonskog Broda, 20. aprila i gonjenju neprijatelja preko Virovitice, Bilogore, Križevaca, Krapine i Rogaške Slatine do Slovenj-Gradeca, gde je 15. maja 1945. godine zarobila grupu od 830 neprijateljskih vojnika.

Narodni heroji Druge krajiške brigade

Neki od boraca Druge krajiške udarne brigade, proglašeni za narodne heroje Jugoslavije su:

• Petar Borojević, komandir Prve čete Prvog bataljona
• Mihailo Đurić, komandir Treće čete Trećeg bataljona
• Dragoslav Mutapović, politički komesar brigade
• Đurin Predojević, zamenik komandanta brigade
• Dragutin Stanić, komandant brigade
• Ranko Šipka, komandant Prvog bataljona

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga četvrta). Beograd 1972. godina
• Gončin, Milorad (1984). DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački zavod. Arhivirano iz originala 17. 03. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
• DRUGA KRAJIŠKA BRIGADA - RATNA SJEĆANjA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988.