Drugi atinski pomorski savez

Drugi atinski pomorski savez

Drugi atinski pomorski savez naziv je za konfederaciju starogrčkih polisa na čelu sa Atinom osnovanu u prvoj polovini 4. veka p. n. e. sa ciljem odbrane od Sparte i, kasnije, Persijskog carstva. Nastao je 378. godine p. n. e., tačno jedan vek nakon obrazovanja Delskog saveza (Prvog atinskog pomorskog saveza). Činile su ga: Vizantion, Mitilena, Hios, Metimna i Rodos koji sa Atinom sklapaju trajni vojni savez i priključuju se Beotijskom i Halkidičkom savezu u borbi protiv hegemonije Sparte. Savez je formalno postojao do 355. p. n. e. kada su članice pokrenule Saveznički rat koji je završen njihovim proglašenjem nezavisnosti.

Uvod

Prvi atinski pomorski (Delski) savez raspušten je 404. p. n. e. Bio je to jedan od osnovnih uslova Spartanaca, pobednika u Peloponeskom ratu. Lisandar je nakon pobede kod Egospotama započeo sa ukidanjem demokratije u Joniji. Članice saveza, nezadovoljne težnjom Atine da svoju politiku nametne i njima, dočekale su Spartance kao oslobodioce. Međutim, uspostavivši hegemoniju nad Heladom, Spartanci su uveli plaćanje danka i u bivše članice atinskog arhe-a postavili svoje upravnike - harmoste. Položaj atinskih saveznika koje su Spartanci „oslobodili“ tiranije Atine stvarno je ostao isti. Danak koga su plaćali Sparti bio je jednak forosu koga su plaćali kao članarinu; oko 1000 talanata godinje. Demokratske skupštine zamenjene su oligarhijskim dekarhijama, a atinski episkopi i kleruhije spartanskim harmostima i garnizonima. Sve to uz parolu „Sloboda Helade“. Sprovođenje isplate dažbina bilo je grublje i primitivnije. Svaki pokušaj otpora surovo je kažnjavan.

Sukob Sparte i Persije dovodi do izbijanja Korintskog rata. Rat je pokazao slabost spartanske vlasti. Peloponeski savez poražen je na svim frontovima, a hegemonija Sparte održala se samo zahvaljujući promeni politike persijskog cara koji je svoju podršku u odsudnom trenutku pružio Antalkidi. Jedina država, sem Sparte, koja je nešto dobila Antalkidinim (Carskim) mirom jeste Atina. Sporazum iz 404. p. n. e. bio je poništen, Dugi bedemi obnovljeni, a ponovo je stvorena i atinska flota koju je činilo 100 trijera. Lemnos, Skiros i Imbros ostale su atinske teritorije. Tako osnažena Atina postala je centar nezadovoljstva politikom Sparte.

Nastanak saveza

U leto 379. p. n. e. izbi ustanak u Tebi. Manja grupa odvažnih pod vođstvom Pelopide pobila je rukovodioce oligarhije i oslobodila demokrate iz tamnica. Tebanci su otpočeli napad na Kadmeju koja se ubrzo predaje. Na predlog Epaminonda, još jednog od učesnika, u Tebi je uspostavljeno demokratsko državno uređenje. Pohod spartanskog kralja Kleombrota koji je pritekao oligarsima u pomoć završen je neuspehom.

Nakon neuspešnog pohoda na Tebu, vojskovođe Sfordija i Febida prelaze granicu Atike. Namera im je bila da se osvajanjem Atine iskupe za neuspeh u Beotiji. Međutim, na prvi znak opasnosti Atinjani se okupiše u Pireju i organizovaše odbranu. Sfordija je morao da odustane. Ovaj neuspešan pohod na Atinu doveo je do raskida mira između Sparte i Atine. Atina osniva Drugi atinski pomorski savez i pridružuje se Beotiji u ratu protiv Sparte. Iste godine saveznicima se pridružuje i Halkidički savez.

Beotijski rat

Glavni članak: Beotijski rat

Našavši se ponovo na čelu pomorske države, Atina naglo jača. Brojne unutrašnje reforme podigle su borbenu sposobnost zemlje. Pomorska diverzija Sparte imala je žalosne posledice. U krvavoj bici kod Naksosa spartanska flota potpuno je potučena. Atinjani ponovo postaju gospodari Egejskog mora. U savez 375. p. n. e. ulaze Kikladi, Halkidiki, Abdera, Korkira, Kefalonija i niz manjih polisa. Sparta je primorana na pregovore. Mirovnim sporazumom iz 374. p. n. e. Sparta je priznala Atinski pomorski i Beotijski savez.

Ugovor je, međutim, ostao mrtvo slovo na papiru. Rat je nastavljen, uglavnom na štetu Sparte, sve do 371. p. n. e. kada Sparta ponovo saziva mirovni kongres. Rat sa Atinom je završen, ali rat sa Beotijom i Tesalijom je nastavljen.

Hegemonija Tebe

Glavni članak: Tebanska hegemonija

Spartanski kralj Kleombrot dobija naređenje da napadne centar ustanka - Tebu. Epaminonda mu polazi u susret. Bitka koja je odlučila ishod rata odigrala se kod Leuktre 371. p. n. e. Zahvaljujući taktici kosog stroja Tebanci odnose sjajnu pobedu. Spartanci se povlače na Peloponez. Bitka kod Leuktre zvanično je označila kraj spartanske hegemonije. Hegemoniju sada formira Teba. Fokida, Lokrida, Etolija, Akarnanija i Eubeja ulaze u Beotijski savez. U tu svrhu, Akarnanija i Eubeja istupile su iz Atinskog pomorskog saveza. Prirodno, to će dovesti do neprijateljstva dotadašnjih saveznika, Atine i Tebe.

Godinu dana nakon bitke kod Leuktre Arkadija, članica Peloponeskog saveza, odmeće se od Sparte i traži pomoć od Tebe za uvođenje demokratskog uređenja. Epaminonda smesta prihvata poziv u pomoć i organizuje pohod na Peloponez. Sam grad Sparta bio je u opasnosti od osvajanja, ali su Pelopida i Epaminonda odustali od opsade kako bi izbegli nepotrebno prolivanje krvi. Suočena sa velikom opasnošću, Sparta je prinuđena na dotada neprihvatljiv korak. Atini je upućen ponizni poziv u pomoć. Atina se odaziva i izvršava vojnu demonstraciju na Korintskoj prevlaci i Argolidi čime primorava Tebance da se povuku u Beotiju. Sledeće, 369. p. n. e. sklopljen je odbrambeni savez između Sparte i Atine uperen protiv Tebe. Novi saveznici utvrđuju Korintsku prevlaku kako bi sprečili nove pohode Tebanaca.

Situacija se još više komplikuje uplitanjem Persije u unutrašnja zbivanja Grčke. Godine 367. p. n. e. u Suzi je održan kongres pred persijskim carem. Pelopida je najviše imponovao caru te je Persija naredila Atinjanima da "izvuku svoje brodove na kopno". Sem Beotije, niko nije bio zadovoljan kongresom i svi su odbili da potpišu svoj pristanak. Atina šalje flotu od 30 trijera na obale Male Azije gde se umešala u borbu među satrapima. Istovremeno, Atina preuzima kontrolu nad Amfipoljem, a na Samosu naseljava kleruhe.

Zahvaljujući persijskoj pomoći, Tebanci opremaju flotu od 100 trijera i prolaze kroz Bosfor prouzrokovavši izlazak Vizantiona, Hiosa i Rodosa iz saveza. Oni se vraćaju nekoliko godina kasnije jer Teba svoje vojne demonstracije nije obnavljala. Konačno, 362. p. n. e. udružene snage Sparte i Atine vode bitku protiv Tebe kod Mantineje. Ona se završila neodlučno, ali je u njoj poginuo Epaminonda što je dovelo do kraha tebanske hegemonije. Atina ponovo postaje hegemon.

Saveznički rat

Glavni članak: Saveznički rat (357—355. p. n. e.)

Atinsko zauzimanje Amfipolja izazvalo je rat sa Makedonijom. Istovremeno se pogoršavaju odnosi Atine i saveznika. Proces raspadanja saveza koji je započeo šezdesetih godina doveo je 357. p. n. e. do Savezničkog rata. Saveznici se odmeću od Atine i organizuju samostalan savez. U njega ulaze Rodos, Hios, Kos, Vizantion, Kalhedon i Semberija. Udružena flota od preko 100 trijera pustošila je Atini verna ostrva Lezbos, Imbros, Samos. Atinske veze sa Pontom su prekinute. Bitka kod Embatona završena je porazom Atine. Dvogodišnji rat ispraznio je atinsku blagajnu. Sem toga, Atini je pretila glad zbog presecanja veza sa Crnim Morem. Sve to su bili razlozi zbog kojih je Atina primorana da 355. p. n. e. prizna potpunu autonomiju saveznika. Drugi atinski pomorski savez prestao je da postoji. u tesnoj vezi sa Atinom ostali su samo Kikladi, Lezbos, Imbros, Samos, ostrva duž obale Trakije, Skiros i nekoliko gradova Heronesa Tračkog.

Uprava

Na čelu Drugog atinskog pomorskog saveza stajala su dva organa: atinska narodna skupština i sinedrion - predstavničko telo saveznika sa sedištem u Atini. Svaka država članica imala je pravo na jedan glas, a odluke su donošene većinom glasova. Foros je zamenjen sintaksisom koji je bio znatno manji.

Vidi još

• Prvi atinski pomorski savez
• Pentekontaetija
• Spartanska hegemonija
• Tebanska hegemonija
• Saveznički rat
• Beotijski rat

Izvori

• Stara Grčka - V. V. Struve i D. P. Kalistov, Book&Marso, 2006