Dubrovačka republika (1991)

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Dubrovačka republika (višeznačna odrednica).
Dubrovačka republika
Republika Dubrovnik
Grb Dubrovnika
Grb
Dubrovačka republika (pretenzije)
Teritorija Dubrovačke republike (tamnozelena)
sa pretenzijama (svetlozelena)
Geografija
Kontinent Evropa
Regija Balkan
Prestonica Dubrovnik (dejure), Cavtat (defakto)
Politika
Oblik države republika
 — Predsednik vlade Aleksandar Apolonio
Istorija
Istorijsko doba savremeno doba
 — Osnivanje 24. novembar 1991.
 — Ukidanje 4. maj 1992. (defakto)
 — Status bivša nepriznata država
Geografske i druge karakteristike
Površina  
 — ukupno 979 km² km²
Stanovništvo 71.419
Zemlje prethodnice i naslednice
Dubrovnika
Prethodnice: Naslednice:
SFR Jugoslavija Republika Hrvatska

Dubrovačka republika ili zvanično Republika Dubrovnik, bila je kratkotrajna samoproglašena država koju je krajem 1991. godine u Cavtatu proglasila grupa dubrovačkih separatista okupljena oko Pokreta za Dubrovačku republiku na čelu sa javnim tužiocem iz ovog grada, Aleksandarom Acom Apoloniom.

Ova samoproglašena država je istakla pretenzije na teritoriju nekadašnje Dubrovačke republike koja se protezala od Neuma do Prevlake, a bila bi u sastavu neke nove Jugoslavije.[1][2][3] Država je faktički prestala da postoji posle povlačenja JNA sa dubrovačkog ratišta 4. maja 1992. godine.

Srednjovekovna Dubrovačka republika

Glavni članak: Istorija Dubrovnika

Nakon razaranja Epidaura (antičkog Cavtata), početkom 7. veka u uže jezgro današnjeg Dubrovnika stižu romanske izbeglice koje osnivaju naselje Raguza. U njihovom zaleđu, ali i uz samu obalu naseljavaju se srpska plemena koja uz ovo naselje osnivaju svoje nazvano po dubokoj hrastovoj šumi Dubrava. Uski močvarni kanal koji je delio dva naselja, nasut je tokom 10. veka, a ceo grad je opasan zidinama, tako je grad ujedinjen, a kasnije će prevagnuti ime Dubrovnik. Od svog osnivanja, pa sve do 12. veka, Dubrovnik je ulazio u sastav vizantijskih tema. Nakon pada Carigrada 1204, Dubrovčani priznaju vlast Venecije, ali uspevaju zadržavati široku autonomiju.

Dolazak cara Dušana u Dubrovnik (Rad Marka Murata)

Usponom srpskih kneževina Zahumlja, Travunije, Raške, te Duklje i Bosne, Dubrovnik postaje grad-republika i najznačajniji trgovački centar na istočnom Jadranu. Nakon poraza Mlečana od strane Ugarske 1358. grad se razvija u samostalnu republiku, koja će postojati sve do 1806. kada će je zauzeti Napoleonove snage i 1808. pripojiti novostvorenim Ilirskim provincijama.

Porazom Napoleonove Francuske, shodno odluci Bečkog kongresa 1815. godine, teritorija nekadašnje Dubrovačke republike je pripojena Austrijskom carstvu. U sastavu ove carevine Dubrovnik sa okolinom ostaje sve do njenog raspada 1918. godine. Italijanski jezik postaje službeni jezik Dubrovnika, pa delovanje ilirskog pokreta, a kasnije i pokreta katoličkih Srba nailazi na jak odjek u dubrovačkom građanstvu.

Moderna istorija Dubrovnika

Dubrovnik u Jugoslaviji

Pred kraj Prvog svetskog rata, u grad su stigli prvi odredi srpske vojske, nakon čega je Dubrovnik priključen novoformiranoj Jugoslaviji u kojoj će ostati sve do njenog raspada 1991-1992. godine. Za sve ovo vreme, Dubrovnik je važio kao najpoznatije turističko odredište Jugoslavije.

Osim srpskih nacionalista u gradu značajnije počinju delovati i hrvatski, što dovodi do prvih sukoba unutar katoličkog klira,[4][5] pa se tokom perioda između dva svetska rata, zabranjuje nacionalno izjašnjavanje Dubrovčana, a 1939, Dubrovnik iz okrilja Zetske banovine, prelazi pod upravu novoformirane Hrvatske banovine.

Tokom Drugog svetskog rata, za upravu nad gradom se borilo čak pet armija: nemačka, italijanska, ustaška, četnička i napokon s kraja 1944. i partizanska. U tom periodu su počinjeni mnogi zločini, najpre ustaški zločini nad Srbima i Jevrejima, a zatim i komunistički zločini nad „sumnjivim elementima“,[6] dok ustaški komandant Ivo Rojnica beži u Argentinu.

Panorama novijeg dela Dubrovnika

U socijalističkoj Jugoslaviji Dubrovnik postaje deo Narodne/Socijalističke Republike Hrvatske, a nove vlasti nakon 1945. doseljavaju nekoliko hiljada kolonista iz ruralnih delova zapadne Hercegovine kako bi „proletizirale grad“, jer je grad važio za „buržujsko leglo“. Nakon Hrvatskog proljeća, ovo doseljavanje postaje organizovanije i masovnije, što značajno menja demografsku sliku opštine. To izaziva sukob starosedelaca i kolonista, koji postaje znatno vidljiviji početkom 90ih. Konačno, nakon rata, popisne komisije i zvanično dobijaju zadatak da svi katolici srpsko-hrvatskog porekla, bez obzira na njihov nacionalni stav, budu popisani kao Hrvati. Ovim represijama se praktično završava nacionalna prekompozicija katoličkih Srba u korist Hrvata.

Godine 1990. Republika Hrvatska se proglašava naslednicom SR Hrvatske, a sledeće godine proglašava nezavisnost od Jugoslavije. Federalne vlasti ne priznaju ovu odluku i zadržavaju jedinice Jugoslovenske narodne armije (JNA) na delu njene teritorije, uključujući i jedan deo Dubrovačke opštine.

Militarizacija Hrvatske i početak rata

Početkom 1990ih godina sa uvođenjem višestranačkog parlamentarizma na prostoru Jugoslavije, u Dubrovniku se formiraju nove političke partije. Njihova ideologija je bila raznolika, od ultranacionalističkog HDZ-a Franje Tuđmana, koji sa simpatijama gleda na ustaški pokret i NDH (1941-1945), do autonomaških i separatističkih ideja Pokreta za Dubrovačku republiku koji oživljavaju ideje o Dubrovačkoj republici, nalik na savremeni Monako, San Marino ili Hongkong, odbacujući nametnutu hrvatsku nacionalnu ideologiju.

Paravojne jedinice HOS-a u tradicionalnoj ustaškoj uniformi u okolini Dubrovnika (1991)

Na prvim održanim izborima u aprilu 1990. godine, stranka HDZ, osvaja 39% glasova u Dubrovniku, ali zbog komplikovane i sumnjive izborne procedure, u Sabor Republike Hrvatske šalje 3 od 4 moguća zastupnika iz ovog grada. Zbog ovih izbornih manjkavosti, javlja se nezadovoljstvo kod opozicije. Na sličan način, ova stranka osvaja vlast u celoj Hrvatskoj.

Nove vlasti do decembra 1990. menjaju ustav, ime i simbole države, a do januara 1991. uspevaju nezakonito naoružati i deo svoga članstva (slučaj Špegelj). U aprilu 1991. vlasti su nezakonito formirale glavninu, a do maja i kompletnu nezakonitu armiju[7][8] od 90.000 naoružanih pripadnika[9] nazvanu Zbor narodne garde.

Dubrovačko ratište

Glavni članak: Blokada Dubrovnika

Kako Dubrovnik pre rata nije imao vojnih objekata (kasarne), ZNG za ove potrebe koristi neke dubrovačke hotele. Od 12. septembra 1991. hrvatske snage pokreću organizovane napade na JNA na prostoru cele Hrvatske. Snage ZNG napadaju JNA i u Bosni i Hercegovini (Posušje, Livno i konačno Trebinje).

Nakon ovih napada JNA pokreće protivofanzivu iz Trebinja i Crne Gore. Za nekoliko sledećih dana JNA zauzima Čilipe i Cavtat, a 24. oktobra izvršen je pomorski desant na Kupare. Mesec dana nakon toga, zauzima i Mokošicu, predgrađe Dubrovnika. Polovinom novembra, JRM se povlači sa obala srednje ka južnoj Dalmaciji i tu u okolini Dubrovnika će ostati sve do početka maja 1992. godine. Za to vreme JRM ograničava svu plovidbu prema gradu, što će kasnije biti nazvano blokada Dubrovnika.

Mapa delovanja jedinica JNA na području Dubrovačkog ratišta

Nakon ove ofanzive, Sabor Hrvatske i vlada Slovenije, proglašavaju nezavisnost 8. oktobra 1991. i traže međunarodno priznanje, kao i povlačenje JNA iz ovih republika. Neke vlade zemalja zapadne Evrope najavljuju priznanja, a mediji ovih zemalja, izveštavaju o „varvarskom razaranju grada od strane JNA“,[10] izostavljajući zapažanjima posmatrača UN-a, da su meta napada Jugoslovenske vojske uglavnom oni hoteli i objekti koje hrvatska paravojska koristi kao vojne (krovovi hotela, bolnica i drugih javnih ustanova, čak i onih u starom jezgu grada).

Zbog ovakve medijske slike, vlade mnogih zemalja optužuju Srbiju i Crnu Goru za rat u Hrvatskoj i zahtevaju hitan prekid borbi oko Dubrovnika. Jugoslovenska strana 23. novembra u Ženevi, prihvata povlačenje vojske iz kasarni Hrvatske, a vojsku severno od Dubrovnika premešta u trebinjsku opštinu. Četiri dana kasnije, Savet bezbednosti UN-a donosi odluku o upućivanju snaga Unprofora u Hrvatsku. Borbe se obnavljaju 6. decembra, kada u gradu strada 14 lica, nakon čega se ponovo uspostavlja primirje sve do konačnog povlačenja JNA sa ovog područja.

Obnavljanje Dubrovačke republike

Ideja o obnavljanju Dubrovačke republike, od njenog gašenja, praktično nikad nije zamrla. Ona je vremenom samo menjala formu svog delovanja kroz kulturne, političke, autonomaške i na kraju separatističke ideje. Tako se tokom austrijske vladavine, u znak otpora tuđinskoj vlasti, javljaju kulturološki pokreti Dubrovčana, vidljivi kroz delovanje najpre ilirskog, a onda i srpskog katoličkog pokreta. Iz ovih pokreta se rađa i prva narodna partija — Srpska narodna stranka, koja će dugo vladati gradom.

Tokom jugoslovenskog perioda, Dubrovnik je važio kao najpoznatije turističko odredište ove države, ali tokom ovog perioda gradu i opštini je promenjena demografska slika. Dva ključna razloga ovog procesa su bila: masovna kolonizacija Dubrovnika od strane katoličkih Hrvata i pogrešna politika, najpre Kraljevine (o zabrani nacionalnog izjašnjavanja), a zatim komunista (o kroatizaciji svih dubrovačkih katolika).

Zločini koje su počinile ustaške, a zatim i partizanske snage, Dubrovčani nisu tako brzo zaboravili iako se zbog represivnog komunističkog sistema o ovome dugo ćutalo. Krajem 1980ih u celoj Jugoslaviji, pa i u Dubrovniku, javljaju se izraženiji pokreti za slobodom govora. Ova sloboda će doprinijeti da se konačno javno počne raspravljati o svim zataškanim zločinima, demografskim i nacionalnim promenama, o sukobu starosedelaca i kolonista, o naciolanoj i etničkoj pripadnosti Dubrovčana, o položaju Dubrovnika unutar Hrvatske i Jugoslavije.

Proglašenje Republike

Osnivačka skupština Dubrovačke republike

Početkom 1990ih godina sa uvođenjem višestranačkog parlamentarizma na prostoru Jugoslavije, u Dubrovniku ponovo oživljavaju autonomaške, pa i separatističke ideje o Dubrovačkoj republici, nalik na savremeni Monako, San Marino ili Hongkong. Pripadnici ovih ideja odbacuju nametnutu hrvatsku nacionalnu ideologiju i sebe vide kao jugoslovenski (Stranka Jugoslovena) ili dubrovački rodoljubi, a neretko svoju ideologiju naslanjaju i na tzv. velikosrpsku hegemoniju. Nekoliko ovakvih udruženja, političkih ili kulturnih pokreta građana se početkom 1991. okuplja oko Pokreta za Dubrovačku republiku, koji sve jasnije iznosi svoj zahtev za političkom autonomijom Dubrovnika.

Aleksandar Aco Apolonio prvi premijer samoproglašene Republike

Sukob hrvatskih separatista i jugoslovenskih federalista, autonomaši su shvatili kao dobru priliku da obnove svoju republiku, koja bi kasnije mogla pristupiti nekoj novoj Jugoslaviji.

Dubrovačka republika proglašena je 24. novembra 1991. u Cavtatu, na skupu u hotelu „Kroacija“. Na ovom skupu uspostavljeno je Malo vijeće Dubrovačke republike kao organ vlasti Republike. Vijeće je imalo 12 članova, među kojima su bili Aleksandar Apolonio, Ivo Lang, Miro Bratoš, Mirko Vujačić, Blažo Zlopaša i Uglješa Jović.[11] Skupu je prisustvovao veći broj građana iz Dubrovnika, Cavtata, Konavala, Mlina i Kupara.[1] Tom prilikom, učesnicima skupa, kao i okupljenim građanima obratio se novoizabrani premjer samoproglašene republike Aleksandar Aco Apolonio:

Mi uživamo ovdje slobodu. A Jugoslovenska narodna armija nikada nije bila okupatorska sila, kako fašističke i ustaške vlasti pokušavaju da je ocrne. Ona nam ovdje garantuje slobodan život i uslove da vlastitim naporima opravljamo ono što je ratom porušeno. Ideja za formiranje Republike Dubrovnik, živi odavno, ali nije smjela da se slobodno izražava. Ona traži jedno sasvim drugo uređenje i od onoga koje su Dubrovčani imali od 1944. a pogotovo od ovoga u posljednjim godinama. Više se nećemo naći u situaciji, da nam uvoze ratove, da nam uvoze horde, da nam uvoze mržnju. Došlo je vrijeme da podignemo glave, da kažemo da dubrovački kraj i grad pripadaju Dubrovniku.

[12]

Delovanje i propast Republike

Vest o proglašenju Dubrovačke republike u jednim novinama u Srbiji

Ideja autonomaškog pokreta bila je odvajanje bivše Opštine Dubrovnik, a sada Dubrovačke republike od Hrvatske, međunarodna zaštita i međunarodno priznanje države,[13] te kasnije, njen ulazak u sastav neke nove, buduće jugoslovenske federacije sa drugim republikama bivše SFRJ koje to žele. Bilo je i ideja o formiranju prve bescarinske zone u južnoj Evropi.

Nakon formiranja novih vlasti, očekivana podrška drugih federalnih jedinica bivše Jugoslavije, pa čak i Srbije je izostala. Srpska vlada nikad nije davala nikakve izjave u prilog vlasti samoproglašene republike, niti je uključivala Dubrovačku republiku u svoje političke diskusije.[14] Jedina otvorena podrška vlastima republike stigla je od Srpske radikalne stranke i njenog lidera Vojislava Šešelja,[15] kao i od lidera bosanskohercegovačkih Srba Radovana Karadžića.

Delovanje Malog vijeća na prostoru teritorija pod kontrolom JNA bilo je simbolično, jer je stvarna policijska i sudska vlast bila u rukama jugoslovenske vojske.[16] Ipak, značaj delovanja ovih vlasti leži u njihovom pokušaju normalizacije civilnog života na ovim teritorijama.

Jedna od zastava Dubrovačke republike iz 1991. godine

U januaru 1992. godine predsednik Srpske radikalne stranke Vojislav Šešelj izrazio je nameru za osnivanjem Velike Srbije, umesto „treće Jugoslavije“, koja bi se sastojala od tadašnje Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Republike Srpske Krajine i Dubrovačke republike.[15] Iako je uticaj ove stranke i njenog lidera na prostoru Dubrovnika bio neznatan, kritičari autonomaškog pokreta u Dubrovniku, najčešće zlonamjerno povezuju ova dva pokreta, kao i ulogu JNA na Malo vijeće Republike.

Na inicijativu Nemačke, evropske zemlje priznaju Hrvatsku i Sloveniju 15. januara 1992. godine, a početkom aprila, JNA kreće sa povlačenjem svih svojih jedinica sa Dubrovačkog ratišta.

Povlačenjem jugoslovenske vojske sa ovog područja, u strahu od hrvatskog revanšizma, autonomaši odlučuju da raspuste Malo vijeće i da zajedno sa vojskom privremeno napuste Dubrovačku regiju. Ovim činom, samoproglašena Republika se faktički ugasila. Zajedno sa vojskom iz ovog područja se povlači i nekoliko hiljada civila (neke procene govore o preko 10.000 izbeglica),[17][18][19] mahom simpatizera Republike, dok unutar opštine i ostatku Hrvatske biva rasejano dodatnih 25.000 Dubrovčana.[20]

Autonomaški pokret nakon kraha Republike

Nakon kraha republike, plašeći se odmazde, veći deo njenih simpatizera je izbegao sa područja Hrvatske. Vođa autonomaškog pokreta i prvi premijer Republike, Aleksandar Aco Apolonio izbegao je u Beograd, gde je živeo sve do svoje smrti. Zbog svojih političkih stavova o autonomiji Apolonio je u Hrvatskoj već početkom 1990ih osuđen na čak 12 godina zatvora, što je očigledno trebalo da bude primer za druge sledbenike sličnih ideja. Zbog proglašenja republike, Apolonio, Ivo Lang i drugi su dodatno proganjani i osuđivanji, a njihovo blaćene čak i u javnim medijima je nastavljeno i kasnije.[13][21]

Nakon propasti Republike, hrvatski šovinizam jača na ovom području, a na meti su mu često bivši simpatizeri Republike. Hrvatske vlasti 1990ih rehabilituju ustaški pokret, a vođu dubrovačkih ustaša Ivu Rojnicu, koji se nakon 1945, iako na smrt osuđen zbog ratnih zločina, skrasio u Argentini, najpre imenuju za ambasadora u ovoj zemlji, a zatim ga i nagrađuju ordenom kneza Branimira.[22] Takođe, u maju 2002. godine na periferiji Dubrovnika otvoren je most koji nosi naziv po kontroverznom predsedniku Hrvatske — Most Franje Tuđmana.

Zbog narastajućeg hrvatskog šovinizma, kao i zbog ekonomskog nazadovanja grada,[23] tokom 2000ih u Dubrovniku ponovo oživljavaju autonomaške ideje. U gradu i županiji (koja pokriva predratnu dubrovačku opštinu) deluje nekoliko stranaka koje se zalažu za ove ideje,[24][25] a podršku imaju i od izbeglih simpatizera za obnavljanje republike. Osim ovih autonomaških stranaka, u gradu i izbeglištvu,[11] deluju brojne organizacije koje se zalažu za davanje većih regionalnih ovlaštenja Dubrovačkoj županiji.[26][27][28][29]

Vidi još

Reference

  1. ^ a b https://archive.today/20131104064654/img202.imageshack.us/img202/9099/dubrovnik.jpg Korak ka osnivanju samostalne Dubrovačke republike
  2. ^ www.sense-ageny.com Архивирано на сајту Wayback Machine (3. новембар 2013), "KAKO JE OBNAVLJANA "DUBROVAČKA REPUBLIKA"", objavljeno 11. decembra 2002, pristupljeno 12. decembra 2013.
  3. ^ iwpr.net Архивирано на сајту Wayback Machine (3. novembar 2013), "ANALIZA: Obnova 'Dubrovacke republike'", objavljeno 6. oktobra 2001, pristupljeno 12. decembra 2013.
  4. ^ „„Pop Dukaj i mađar Salkaj, vode križarsku vojnu ... “. Dubrovačka tribuna, Dubrovnik, 6 jula 1933, br. 209;”. 
  5. ^ „Nedeljković: Teror hrvatskih separatista na dubrovačkom primorju”. Vidovdan. 3. jul 2012. 
  6. ^ Milorad Ekmečić, „Dugo kretanje između klanja i oranja : istorija Srba u Novom Veku (1492—1992)“, Beograd 2008. pp. 511;
  7. ^ Tada je Hrvatska još uvek bila formalno i pravno u sastavu SFRJ
  8. ^ www.nn.hr. (jezik: hrvatski) Zakon o unutrašnjim poslovima (NN 29/1991)
  9. ^ „Odluka predsjednika RH Tuđmana o prelasku na mirnodopski ustroj oružanih snaga”. Arhivirano iz originala 21. 02. 2015. g. Pristupljeno 03. 09. 2014. 
  10. ^ Izveštaj UN-a o 15 ispaljenih granata JNA — mediji javili da je tu palo 15.000, a da je grad uništen
  11. ^ a b Dalmatinska Wiki http://sh.dalmacija.wikia.com/wiki/Dubrovačka_Republika(1991).  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)[mrtva veza]
  12. ^ „Aleksandar Apolonio” (na jeziku: srpskohrvatski). Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. 
  13. ^ a b „Aleksandar Apolonio”. HRT. Arhivirano iz originala 20. 08. 2017. g. 
  14. ^ Daily report: East Europe, Issues 1-10. United States: Foreign Broadcast Information Service, 1992. Pp. 49.
  15. ^ a b www.icty.org
  16. ^ Glaurdic 2011, str. 229.
  17. ^ Mr. Mile Dakić: „Krajina kroz vijekove“ Prilog 49.
  18. ^ Dubrovnik prisvojio 1.500 srpskih stanova Kurir: Dubrovnik prisvojio 1.500 srpskih stanova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. oktobar 2014)
  19. ^ Nebojša Vukanović, BN tv: „Položaj Srba u Dubrovniku“
  20. ^ Vera Repac-Roknić: „Analiza prognanika po županijama“ 23. 04. 1993.
  21. ^ „PROGLAS IZDAJE DUBROVNIKA”. Slobodna Dalmacija. 
  22. ^ [[1] „Lisice pod stare dane”] Proverite vrednost parametra |url= (pomoć). Novosti. 28. oktobar 2006. 
  23. ^ „„DUBROVNIK REGIJA“, UDRUGA U OSNIVANJU, ZAGOVARA DUBROVNIK KAO SREDIŠTE REGIJE KOJA BI SE PROSTIRALA OD PREVLAKE DO GRANICE S BIH KRAJ NEUMA”. Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. Pristupljeno 03. 08. 2014. 
  24. ^ Dubrovački demokratski sabor zvanični sajt stranke
  25. ^ Dubrovačka Libertas stranka[mrtva veza] Pokret za dubrovačku samoobranu (zvanični sajt stranke)
  26. ^ „Povratak Dubrovačke republike?”. RTS. 
  27. ^ „„DUBROVNIK REGIJA“, UDRUGA U OSNIVANJU, ZAGOVARA DUBROVNIK KAO SREDIŠTE REGIJE KOJA BI SE PROSTIRALA OD PREVLAKE DO GRANICE S BIH KRAJ NEUMA”. Dubrovački vijesnik. Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. 
  28. ^ „Dubrovnik se želi 'vizno odcijepiti' od Hrvatske i EU-a”. forum.net. Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. 
  29. ^ Dubrovački dnevnik: POVRATAK REPUBLIKE Treba li se Dubrovnik odcijepiti od Hrvatske i biti samostalna država?

Literatura


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дубровачка_република_(1991)&oldid=26873250”