Dura Europos

Ostaci zidina grada Dura Europos

Dura Europos (grč. Δουρα Ευρωπος) je drevni grad na reci Eufrat (blizu savremenog grada Al Salihija u Siriji), koji je postojao u periodu od oko 300. pne. do 256. godina nove ere. Poznat je po arheološkim nalazima i dobro očuvanim antičkim freskama. Dura na aramejskom jeziku znači "tvrđava".

Istorija grada

Grad je osnovao kralj Seleuk I Nikator oko 300. pne. zajedno sa mnogim drugim, trajao je više od 550 godina. Oko 100. pne. bio je pod vlašću Parthijskog kraljevstva, a od 165. godine deo Rimskog carstva. U to vreme bio je glavni trgovački centar, a većina arheoloških nalazišta datira iz ovog perioda vremena. 256. godine okupiran je od strane trupa Sasanidskog carstva, razoren je i napušten.

Seleukus, diadoh Aleksandra Velikog, izabrao je napuštenu asirsku tvrđavu na putu od Damaska do Mesopotamije za naseljavanje svojih vojnika i dao joj ime "Dura". Rimljani su nazvali grad "Dura Europos", jer se lokalna aristokratija sastojala od potomaka Makedonaca, odnosno naglasio je da su gradom vladali "Evropljani" iz Makedonije. Tvrđava je stajala na uzvišenju obale srednjeg Eufrata, zaštićena sa 3 strane strmim liticama, a četvrta strana, nasuprot reci i pored pustinje, bila je okružena dugačkim ravnim zidom sa kulama.

Grad je planski izgrađen u Seleukidovom vremenu, što obuhvata agoru, ostatke hramova, citadela. Vremenom je civilno stanovništvo počelo da preovlađuje u gradu, iz tvrđave koja se pretvorila u provincijski grad koji se formirao oko gradskog trga.

Grad je imao etnički mešovito stanovništvo: vrh ili plemići su imali grčko-makedonske korene, većina stanovništva su bili Sirijci, Arapi, Jevreji i predstavnici iranskih plemena. U gradu su vladali grčki običaji, pod upravom veća najuticajnijih građana, Grka po poreklu.

Nakon osvajanja Dura Europosa od strane Parthianasa, malo se šta promenilo u svakodnevnom životu grada, osim što se istočni uticaj povećao u grčko-makedonskim porodicama, gde su počeli da se praktikuju brakovi između bliskih rođaka. Palata, ruševine brojnih hramova (Baal, Artemis-Nanaia, Atargatis, Zevs Kurios, Zeus Teos, "Palmirski bogovi") sa freskama i reljefima su sačuvani iz Parthijskog vremena.

Rimsko vreme uključuje utvrđenja, termalna kupatila, hramove, uključujući hrišćansku crkvu, sinagogu i hram Mitre - sve tri sa jedinstvenim freskopisom. Sinagoga Dura Europos je sagrađena 244. godine, samo 10 godina pre osvajanja grada od strane Sasanida, naslednika persijske države Ahajanida. Hrišćanska crkva i sinagoga su se nalazili pored gradskog zida, pri izgradnji utvrđenja pokriveni su peskom unutra, zbog čega su do našeg vremena sačuvane biblijski retke freske, a napušteni grad je nestao pod uticajem vremena .

Žestoka opsada ostavila je tragove u gradu. Persijanci (Sasanidi) podigli su veliku zemaljsku rampu, kojom su srušili zid. Istovremeno, napadači su kopali podzemni prolaz ispod zidina. Rimljani su, zauzvrat, iskopali svoj put, a kao rezultat podzemne bitke, mnogi leševi rimskih vojnika ostali su u rovovima. Gradski zid je potonuo u tunel, ali se u celini opirao. Jedna od kula se srušio, sahranjivala je ispod sebe, čime je očuvala predmete rimskog naoružanja za arheologe.

Po pretpostavci arheologa, kada su uzeli grad, Persijanci su mogli koristiti primitivno hemijsko oružje protiv Rimljana - sumpor i bitumen. Prema analizi sadržaja plovila, pronađenog blizu jednog kostura u tunelu blizu 19. kula grada, smole i sumpor su bili u plovilu.

Istraživači sugerišu da je taktika persijskog tunela, koja je dovela do pada Dura Europosa, sadržavala činjenicu da su Persijanci zapalili glavne pravce tunela i, u slučaju probijanja rimskog tunela, otrovne supstance bačene u vatru. Dokaz uspeha ove taktike smatra se velikim brojem kostiju rimskih vojnika u kontra-minama. Ranije se obično smatralo da su to ljudi ubijeni tokom borbi u podzemnim tunelima, iako je bilo čudno što su ostaci Persijanaca duboko uronjeni u tunelima. Posle smrti velikog broja rimskih vojnika, kontra-minusi su postali prolazi za persijske vojnike koji su ušli u grad i na kraju ih zarobili .

Nova istorija grada

Postojanje Dura Europosa je dugo bilo poznato samo iz pisanih izvora.

Dana 31. marta 1920. godine, hindu vojnici pod komandom kapetana M. S. Murphi britanskih vojnika stacioniranih na Bliskom istoku, iskopali su rov u blizini nepoznatih ruševina na uzvišenju pored grada Salihija. Arapska plemena u tim predelima bili su pokrenula oružani ustanak, nadajući se da će osvoiti nezavisnost nakon pada Osmanskog carstva. Ispod peska, otkrili su lepo očuvanu sliku na zidu, na kojoj je prikazan sirijski sveštenik. Ovako je pronađen Dura Europos, ili, kako to novinari nazivaju, Pompeji sirijske pustinje.

Odmah je započelo iskopavanje lokacije od strane arheologa američkih (Džejms Brested) i francuskog (Franc Cumont), ali su ubrzo prekinuti zbog borbe za nacionalno oslobođenje u regionu. Od kraja 1920. do početka Drugog svetskog rata, grad je istraživala ekspedicija koju je finansirao Univerzitet Jejl (SAD). Najvažniji nalazi otkriveni su pod rukovodstvom ruskog istoričara M.I. Rostovceva, koji je odmah nakon revolucije emigrirao u Ameriku. Iskopavanja su nastavljena 1986. godine.

Pored brojnih ostataka arhitektonskih spomenika, fresaka na zidovima najstarije sinagoge, jedinstvenih predmeta antičkog oružja, pronađeni su dokumenti na grčkom, latinskom, aramejskom i drugim jezicima. Postoje i ruševine prilično skromnih dimenzija, ali najstarije poznate hrišćanske crkve.

Zidovi sinagoge sa freskama rekonstruisani su u Nacionalnom muzeju u Damasku, ostali su samo ostaci zidova, hramova i tvrđava. Pisani dokumenti se čuvaju u Umetničkoj galeriji Univerziteta Jejl.

Trenutno stanje

Posle početka građanskog rata u Siriji 2011. godine, "pejzaž kratera" unutar ciglenih zidova grada vidljiv je na satelitskim snimcima. Više od 70% teritorije prekopali su i opljačkali marauderi kako bi finansirali islamsku državu. .