Episkop Grigorije II

Grigorije II je bio raški episkop za vreme kralja Milutina (1282—1321).

Bio je neobično savestan prepisivač knjiga. Godine 1305. prepisao je u svom manastiru Svetih apostola u Rasu zakonik Svetog Save ili Krmčiju i darovao je Hilandaru. Za taj prepis sam Grigorije veli u zapisu, da ga je triput od reči do reči upoređivao sa originalom, dobijenim iz arhiepiskopije.

Pre izbora za episkopa bio je sabrat manastira Hilandara. Za episkopa raškog izabran je posle episkop Filipa, između 1. septembra 1304. i 31. avgusta 1305. Bio je episkop do 1313. godine. Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja kao svetitelja u sklopu praznika Sabor svetih srpskih prosvetitelja i učitelja 30. avgusta po julijanskom tj. 12. septembra po gregorijanskom kalendaru.

Njegov je bio veliki srebrni krst, sa komadićem drveta sa Hristovog Krsta, dar kralja Milutina raškoj episkopiji, kojeg je 1421. založio u Dubrovniku Nikola Grujović. Godine 1437. taj je krst darovan novosagrađenoj dominikanskoj crkvi Sv. Krsta u Gružu, a 1618. prenesen je na čuvanje u dominikanski manastir u Dubrovniku. Od tada je svake godine o slavi gruške crkve svečano nošen iz Dubrovnika u Gruž. Godine 1697. prilikom prenošenja, jedan je fratar otcepio česticu s komadića drveta Hristova krsta u tom krstu i darovao je Filipu baronu Napuljcu, koji ju je poklonio carici Amaliji, ženi austrijskog cara Josifa I. Carica ju je okovala u jedan divan krst okićen dragim kamenjem, a kasnije, posredstvom generala Frana Šiškova Gundulića, dobila je i svedočanstvo dubrovačkih dominikanaca, da je taj komadić krsta Hrista iz krsta srpskoga episkopa Grigorija II. Da bi se ta velika svetinja sačuvala od daljeg sličnog oštećivanja, prestao se 1714. nositi taj krst u Gruž, te je za grušku crkvu načinjena srebrna kopija toga krsta, i u njega postavljena jedna čestica, otcepljena sa svetog drveta iz starog krsta, a original se i danas nalazi u dominikanskoj riznici u Dubrovniku.

Literatura

• Narodna enciklopedija (1927. godine), članak R. Grujića.
• Sava Vuković: „Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka“, Evro Beograd, Unireks Podgorica, Kalenić Kragujevac, 1996. godine; tekst „Grigorije II, episkop raški“, strana 138. COBISS.SR 162167047