Erih fon Manštajn

Erih fon Manštajn
Erih fon Manštajn
Lični podaci
Datum rođenja	(1887-11-24)24. novembar 1887.
Mesto rođenja	Berlin, Nemačko carstvo
Datum smrti	10. jun 1973.(1973-06-10) (85 god.)
Mesto smrti	Iking, Zapadna Nemačka
Vojna karijera
Služba	1906 — 1944
Vojska	Nemačko carstvo (do 1918) Vajmarska Republika (do 1933) Nacistička Nemačka Zapadna Nemačka
Rod	Kopnena vojska
Čin	Feldmaršal
Jedinica	Jedanaesta armija Grupa armija Jug
Učešće u ratovima	Prvi svetski rat Drugi svetski rat
Kasniji rad	saradnik u vojsci Zapadne Nemačke
Odlikovanja	Gvozdeni krst

Erih fon Manštajn (nem. Erich von Manstein; Berlin, 24. novembar 1887 — Iking, 10. jun 1973) je bio jedan od najvažnijih komandanata nemačkih oklopnih jedinica tokom Drugog svetskog rata, dobivši čin feldmaršala, iako nikad nije bio pripadnik Nacističke partije.

U Prvom svetskom ratu oficir, borio se na zapadnom, istočnom i srpskom (1915—1916) frontu. U Drugom svetskom ratu učestvuje u napadu na Poljsku 1939. kao komandant štaba Rundštetove Grupe armija Jug. Fon Manštajn, zajedno sa Gerdom fon Rundštetom, je došao na ideju plana osvajanja Francuske putem ofanzive kroz Ardene.

Protiv Sovjetskog Saveza je komandovao vojskom koja se kretala ka Krimu i Lenjingradu dok nije dobio komandu Grupe armija jug. Na ovoj poziciji izvojevao je velike pobede modernog ratovanja protiv brojčano i materijalno superiornih sovjetskih jedinica, uspeo je da odbije napad sveže sovjetske ofanzive posle Staljingradske bitke ali nije uspeo u oslobađanju opkoljene Šeste armije kod Staljingrada. Uspeo je da ponovno osvoji grad Harkov od Sovjeta 1943.

Zbog neslušanja Hitlerovih komandi i korišćenja modernijih načina ratovanja otpušten je iz vojske 1944. godine. Godine 1949. je na britanskom vojnom sudu osuđen na 18 godina zatvora zbog ratnih zločina, međutim pušten je posle 4 godine zbog medicinskih razloga.

Manštajn je posle rata negirao znanje o holokaustu, ali je u toku rata sprovodio surove mere odmazde protiv Jevreja i partizana na okupiranim teritorijama.

Ratna služba

1939—1940 Poljska i Francuska

Počevši rat kao načelnik štaba Grupe Armija Jug tokom Poljske kampanje, Erih fon Manštajn držao je čin general-potpukovnika. Nakon kapitulacije Poljske, bio je prebačen na zapadno bojište za akciju protiv Francuske. Protivio se početnom ratnom planu - kopiji Šlifenovog plana iz Prvog svetskog rata - i predložio svoj vlastiti (Manštajnov plan), koji je predlagao korišćenje taktike munjevitog rata kojom bi se izolovao veliki deo savezničkih snaga u Belgiji i severnoj Francuskoj te ih prisilio na predaju. Naišao je na golemi otpor kod viših nemačkih zapovednika, sve dok nije plan prezentovao direktno Adolfu Hitleru, koji je bio oduševljen i pretvorio plan (malo modifikovani) u službeni. U to je vreme „unapređen“ (zapravo maknut radi petljanja u planove) u zapovedništvo na terenu, gde je zapovedao 38. armijskim korpusom. Neverovatan uspeh njegova plana značio je kapitulaciju Francuske u rekordnom roku i njegovo unapređenje u generala i doneo mu Gvozdeni krst.

1941—1942 Barbarosa i Krim

Za Operaciju Barbarosa, Manštajn je zapovedao 56. oklopnim korpusom koji je napredovao najdublje unutar teritorija Sovjetskog Saveza prva dva dana rata.

Pred kraj 1941, Manštajn je postavljen za zapovednika 11. Armije koja je imala za zadatak zauzeti Krim. Snage koje su mu dane na zapovedanje - oslabljena vojska (uz pomoć jedne rumunske vojske) bez tenkova i s malo vazduhoplovstva - bila je nedovoljna da zauzme teško utvrđeni Krim (i tvrđavu Sevastopolj - tada jednu od najjačih na svetu), ali je do kraja godine ipak preuzeo kontrolu nad čitavim Krimom sa izuzetkom samog Sevastopolja. Sovjeti su pokušali protivofanzivu tokom zime - uključujući i amfibijsko iskrcavanje na tri tačke istočnog Krima - čime su privremeno zaustavili nemačko napredovanje, ali je sledeće godine Manštajn dobio pojačanje i zauzeo Sevastopolj. Za nagradu, biva unapređen u čin feldmaršala.

Tada je postavljen za zapovednika Lenjingradskog bojišta. Na ovoj poziciji nije ostao dugo, ali je odbio nekoliko teških napada većih Sovjetskih snaga.

1943. Staljingrad, Harkov, Kursk

Bitka za Staljingrad dovela je do katastrofe kada su nemačke snage opkoljene pred sam kraj 1942. godine. Hiter postavlja Manštajna za zapovednika snaga za deblokadu Staljingrada. Uprkos slabim snagama i neverovatnoj moći neprijatelja, Manštajn dospeva do 50 km od grada. Međutim, Hitlerova insistiranja na nenapuštanju položaja i oklevanje zapovednika 6. armije Fridriha Paulusa, dovela je do toga da je deblokada propala i grad je pao natrag u sovjetske ruke.

Nemci su sada bili u opštem povlačenju, što je Manštajn - kao zapovednik Južnog bojišta - najjače osećao. Napravivši taktičko povlačenje, potom jaki protivudar, potpuno je zaustavio Sovjetsku ofanzivu u Trećoj bici za Harkov.

Taj je uspeh omogućio Nemcima da se pregrupišu i lansiraju veliku ofanzivu (Bitka kod Kurska), koja je propala jer su Sovjeti dobili informacije o tome mesecima ranije i pripremili jaku odbranu. Propast ofanzive gurnula ih je natrag na povlačenje koje će trajati do vrata Berlina.

1944. Kraj rata

Vodio je aktivnu i sposobnu kampanju povlačenja na južnom bojištu tokom 1944. godine. Tokom povlačenja, naneo je veće gubitke neprijatelju nego što su ih Nemci zadobili. No uprkos tomu, nemačke snage su teške poraze, a to je uveliko bila zasluga i najvećeg Manštajnova protivnika, sovjetskog maršala Georgija Žukova.

Krajem 1943. i početkom 1944, nemačke snage na Istočnoj bojišnici, uglavnom one pod Manštajnovim zapovedništvom, doživljavaju dva teška poraza u Žitomirsko-berdičevskoj operaciji, te Korsunjsko-ševčenkovskoj operaciji. Te dve sovjetske ofanzive su teški porazi nemačkih trupa na Istočnom bojištu. Konačno je strategijski front Manštajnovih trupa rasečen u još jednoj velikoj sovjetskoj ofanzivi.

Fon Manštajn je bio jedan od retkih generala koji se nisu bojali suprotstaviti Hitleru kada je situacija zahtevala. Više puta je ignorisao direktne naredbe i nadglasavao Firera kada je to trebalo, a ovaj je to tolerisao jer mu je Manštajn bio vrlo potreban. Međutim, Hitler je konačno izgubio strpljenje 1944. godine i otpustio ga iz vojske - za razliku od većine ostalih generala koje je otpustio, to se odigralo časno: nije otpušten, nego „penzionisan“.

Posle rata

Godine 1949. našao se na Britanskom vojnom sudu zbog ratnih zločina na insistiranje Sovjetskog Saveza. Glavnina optužbi svodila se na zloglasnu Komesarsku naredbu kojom je nemačko zapovedništvo preporučilo da se komunistički politički komesari (pripadnici NKVDa koje je Staljin dodelio vojnim jedinicama da osiguraju odanost i osujete moguća povlačenja) ubiju na mestu zarobljavanja bez suđenja. Činjenica je da naredba nije bila obvezujuća, a Manštajnov je štab navodno to izdao kao naredbu, što je tehnički ratni zločin. Olakšavajuća je okolnost (na što se on i pozivao tokom suđenja) da su komesari nosili naoružanje, a civilnu odeću (tj. nisu nosili uniforme), čime nisu zaštićeni ratnim pravima, već se smatraju ne-regularnom vojskom bez prava. Druga glavna optužba odnosila se na „Rajhenau naredbu“ kojom je rečeno da su partizani i Jevreji jedno te isto, te se vojnici pozivaju na to da im ne pokazuju milost. Fon Manštajn je bio jedan od manjine zapovednika koji je svojevoljno podupro tu naredbu. Njegova odbrana je bila da se ne seća da je ikada dao takvu naredbu.

U odbrani je uspeo pobiti većinu optužbi, ali ne sve, pa je osuđen na 18 godina zatvora, koje su posle smanjene na 12, ali je pušten posle 4 godine zbog zdravstvenih razloga.

Nakon puštanja bio je savetnik novoj Nemačkoj vojsci Bundesveru.

Umro je u Ikingu u Bavarskoj, 10. juna 1973. godine.