Efeski sabor

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Treći vaseljenski sabor — freska iz hrama Sabora presvete bogorodice u

Efeski sabor, ili Treći vaseljenski sabor, (stgrč. Σύνοδος της Εφέσου), je svecrkveni sabor održan od juna do jula 431. godine u antičkom Efesu, Istočno rimsko carstvo (nedaleko od današnjeg Seldžuka, Turska) po nalogu istočnorimskog cara Teodosija II. Sazvan je da bi se razrešio hristološki spor koji su vodili carigradski patrijarh Nestorije i aleksandrijski episkop Kiril sa svojim pristalicama, oko uvođenja naziva „Bogorodica” za Mariju, Isusovu majku.

Suprotstavljene strane su se međusobno ekskomunicirale, ali je Kiril 433. godine ipak uspeo da natera umerene nestorijance da prihvate njegov naziv Teotokos (Bogorodica) kao i njegove nazore koji su se ticali sjedinjenja dve Hristove prirode u jednu ličnost.

Prilike uoči sabora[uredi | uredi izvor]

Nestorije se, kao predstavnik antiohijske škole, usprotivio uvođenju novog naziva „Bogorodica” (gr: Θεοτόκος Teotokos) za Mariju, Isusovu majku. Nestorije je umesto toga koristio naziv „Hristorodica” (gr: Χριστοτόκος Hristotokos), smatrajući da on uključuje i Hristovo čoveštvo. Govorio je da Mariju treba nazivati Hristorodicom, jer je rodila Hrista (Mesiju, pomazanika).[1] Zbog ovoga su ga njegovi protivnici optužili da podrazumeva dve ličnosti u Hristu, čovečiju i božju. Njegov glavni protivnik u to vreme, Kiril Aleksandrijski, ga je pobijao formulacijom: „Jedinstvena priroda ovaploćenog Logosa”, kojom objašnjava prirodu Hrista.

Kiril 430. godine šalje Nestoriju Dvanaest anatematizama[2], nestorijevih teoloških mišljenja koja pobija, smatrajući izopštenim od Crkve svakog ko bi odbacio bilo koju od tačaka. Nestorije odbacuje Kirilove Anatemizme, i piše svojih dvanaest tačaka, predajući anatemi, tj. isključenju od Crkve, svakoga ko ih ne bi priznao.[3]

Pored hristološke debate, ostali faktori od uticaja na sukob su bili: rivalstvo između sedišta u Aleksandriji i Antiohiji, carev uticaj na sedište u Carigradu i patrijaršijsko prvenstvo rimskog episkopa. Borba između Nestorija, kojeg je podržavao Car Teodosije II i Kirila, kojeg je podržavao rimski episkop Celestin I, bila je istovremeno i borba za prestiž između episkopskih sedišta u Antiohiji i Aleksandriji.[4]

Kiril se obratio caru Teodosiju, i njegovoj pobožnoj sestri Pulheriji, tražeći da se uključe u rešavanje crkvenih problema[3]. Car Teodosije II je bio primoran da radi rešavanja spornog pitanja 431. sazove opšti crkveni sabor. Za mesto održavanja Trećeg vaseljenskog sabora, izabran je grad Efes, u kome je Marija nekada boravila, i bila posebno obožavana, a naziv „Teotokos” jako popularan. Kiril je okupio egipatske episkope i sa njima na lađama krenuo put Efesa. Kopnom su se iz Antiohije zaputili istočni episkopi na čelu sa antiohijskim arhiepiskopom Jovanom. Rimski episkop Sv. Celestin nije mogao doći, pa je poslao dvojicu episkopa i prezvitera Filipa. U Efes su takođe došli i Nestorije i episkopi carigradske oblasti, kao i episkopi iz Palestine, Male Azije i sa Kipra.

Vladika skadarski Seneka i drački Evharije bili su na Efeskom saboru 431. godine.[5]

Tok sabora[uredi | uredi izvor]

Dana 22. juna 431. godine u crkvi Djeve Marije, ispred koje bejahu okupljeni oni koji poštovaše Mariju kao Bogorodicu, sabrali su se episkopi, predvođeni aleksandrijskim episkopom Kirilom i efeskim episkopom Memnonom[3]. Kiril je odmah preuzeo sabor, otvarajući debatu pre no što su stigli predstavnici Antiohije, koji su kasnili. Istog dana, sabor je osudio Nestorijevo učenje i ozvaničio izraz Bogorodica, a Nestorije je lišen svešteničkog čina i proglašen jeretikom.

Sabor je osudio još i učenje monaha Pelagija, da se čovek može spasti sopstvenim snagama. Sabor je imao još nekoliko zasedanja, na kojima su u šest pravila izložene mere koje će se preduzeti prema onome ko odbaci odluke sabora. Takođe je rešio neka pitanja crkvenog upravljanja, i uputio poslanice episkopima koji nisu učestvovali na Saboru, obaveštavajući ih o donetim odlukama. Odluke Sabora je potpisalo sto šezdeset učesnika.

Odluke sabora[uredi | uredi izvor]

Na prvoj sednici sabora, održanoj 22. juna, i koristeći odsustvo Nestorija koji je odbio da se pojavi sve dok njegov prijatelj patrijarh Jovan Antiohijski nije stigao u Efes, oni su osudili nestorijansku doktrinu kao pogrešnu (kanon 2 do 5), određujući da je Hristos u istovetnoj prirodi sa svojom prirodom. Isto tako, odredio je božansko materinstvo Marije. Kiril je takođe uspeo da sačini dekret kojim je svrgnut i izopšten Nestorije odobren.

Kanoni[uredi | uredi izvor]

Odobreno je osam kanona:

  • Kanoni 1-5 osudili su Nestorija i Celestija (zagovornika učenja o pelagijanstvu) i njihove sledbenike kao jeretike.
  • Kanon 6 je odredio odlaganje sa svešteničke stolice ili ekskomunikaciju za one koji nisu prihvatili odluke sabora.
  • Kanon 7 je osudio svako odstupanje od vere ustanovljene na Prvom Nikejskom saboru (325), posebno izlaganje sveštenika Harisija.
  • Kanon 8 je osudio mešanje antiohijskog episkopa u poslove Crkve na Kipru i odredio uopšteno da nijedan episkop ne sme da preuzme kontrolu nad bilo kojom pokrajinom koja do sada nije, od početka, bila pod njegovom ili onom njegovih prethodnika [...] kako se ne bi prekršili kanoni otaca.

Iako je car Teodosije bio pristalica Nestorija, odlučio je da potvrdi odredbe sabora. Papa Celestin je umro 27. jula 431. godine, ali je njegov naslednik Siksto III dao papsku potvrdu za radnje sabora.

Posledice sabora[uredi | uredi izvor]

U narednim mesecima, smenjeno je 17 episkopa koji su podržavali Nestorija. 3. avgusta 435. Teodosije II, pod uticajem sestre Pulherije izdaje carski edikt kojim proteruje Nestorija u manastir u Velikoj Oazi Hibisa u gornjem Egiptu, pod Kirilovim nadleštvom. Nestorije u tom manastiru ostaje da živi narednih 16 godina, sve do svoje smrti, 451. godine. Ovaj sukob sa Nestorijevim pristalicama je odveo odvajanju Asirske crkve istoka od Pravoslavne crkve. Iako je na saboru potvrđen izraz Bogorodica, nije do kraja razrešeno pitanje odnosa božanske i čovečje prirode Hrista, te je Efeškom soboru ubrzo usledio Četvrti Vaseljenski Sabor u Halkedonu 451. koji je odbacio Kirilovu formulaciju „Jedinstvena priroda ovaploćenog Logosa” kao nepravovernu. Monofiziti su nastavili da prihvataju ovu formulaciju u smislu da Isus ima samo jednu prirodu, i to Božju, što je vodilo njihovom nepriznavanju odluka Halkedonskog sabora.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Odluke vaseljenskih sabora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. septembar 2007), Pristupljeno 25. april 2013.
  2. ^ Kirilovi anatematizmi protiv nestorija, Pristupljeno 25. april 2013.
  3. ^ a b v [svetosavlje] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2016), Pristupljeno 25. april 2013.
  4. ^ The lynching of Nestorius, Stephen M. Ulrich Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. oktobar 2005), Pristupljeno 25. april 2013.
  5. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 504. Beograd: Službeni glasnik. 

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ефески_сабор&oldid=26880113”