Žak Mono

Žak Mono
Lični podaci
Puno ime	Žak Mono (fr. Jacques Monod)
Datum rođenja	(1910-02-09)9. februar 1910.
Mesto rođenja	Pariz,, Francuska
Datum smrti	31. maj 1976.(1976-05-31) (66 god.)
Mesto smrti	Kan, Francuska
Naučni rad
Polje	biologija, filozofija
Nagrade	Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu

Žak Mono (fr. Jacques Monod; Pariz, 9. februara 1910 — Kan, 31. maj 1976) bio je francuski biolog, koji se istakao u oblasti ćelijske biohemije, enzimologije i fiziologije. Iza sebe je ostavio i značajna dela iz oblasti filozofije, a 1965. godine dobio je Nobelovu nagradu za fiziologiju ili medicinu.

Biografija

Detinjstvo

Mono je rođen u Parizu, ali sa samo sedam godina 1917. godine sa roditeljima se seli na jug Francuske. Iz tog razloga, Mono je uvek navodio da se više oseća kao dete sa juga nego kao Parižanin. Otac mu je bio slikar, a majka arheolog, po poreklu Amerikanka. Zanimanje oba roditelja, kao i poreklo njegove majke, je bilo netipično za Francusko buržoasko društvo tih godina. Zahvaljujući ocu koji je čitao Darvinova dela, Mono je vrlo rano stekao interesovanje za biologiju. Takođe je voleo prirodu, penjanje po stenama, traganje za fosilima, muziku, a svirao je violončelo.

Obrazovanje

Godine 1928. Mono dolazi u Pariz kako bi nastavio svoje obrazovanje, te upisuje Fakultet za prirodne nauke. Mnogi poznati naučnici imali su uticaj na njegovo opredeljenje, oblast istraživanja i dalju karijeru. Andre Lvof ga je uveo u mikrobiologiju i ukazao mu na potencijal te oblasti. Boris Efrusi bio je značajan za Žakovo interesovanje i istraživanje u oblasti fiziološke genetike. Uz rad sa Lui Rapkinom shvatio je da samo pomoću hemijskih i molekularnih istraživanja i opisa možemo razumeti način funkcionisanja živih organizama. Fakultet je završio 1931, a doktorirao je 1941. godine.

Akademska karijera i naučno-istraživački rad

• 1934. postaje asistent u laboratoriji na katedri za zoologiju matičnog fakulteta. Iste godine učestvovao je u ekspediciji na Grenland
• 1959. postaje profesor hemije metabolizma na Univerzitetu u Sorboni
• 1967. postaje profesor na francuskom koledžu
• 1971. postaje direktor Pasterovog instituta

Kada je u pitanju naučno-istraživački rad Žak Monoa, važno je napomenuti da se pre svega bavio biohemijom na nivou ćelije. Istraživao je mehanizme koji su odgovorni za kontrolu sinteze makromolekula, prateći prenos genetičke informacije. To ga je dovelo do teorije o postojanju informacione RNK. Ipak, pre fokusa na molekularnu biologiju, njegovu pažnju zavređivali su prokarioti. U početku istraživao je bakterije inficirane bakteriofagima, te primetio njihov usporen rast. Zahvaljujući istraživanjima na Ešerihiji koli i proteinima potrebnim za transport i razgradnju laktoze, formulisao je hipotezu o operonima. Njegova dalja otkrića potvrdila su da postoje delovi DNK koji nose genetičku informaciju, ali i delovi koji regulišu aktivnost tih gena i ispoljavanje genetičke informacije.

Porodica

Godine 1938. oženio se Odetom Brul, kustosom muzeja Gime u Parizu. Po poreklu je bila Amerikanka, a bavila se arheologijom. Njihovi sinovi, blizanci, Olivijer i Filip nisu krenuli očevim stopama po pitanju profesije. Olivijer je postao geolog, a Filip fizičar.

Književna delatnost

Žak Mono istakao se u oblasti filozofije. Najpoznatije delo Slučajnost i nužnost govori o animizmu kao razmatranju prirode po analogiji sa ljudskom dušom čime čovek vrši projekciju svesti, volje i uma na prirodu koja nas okružuje. Autor je još mnogih dela.

Počasti

Dobio je čak četrnaest odlikovanja u koja se ubrajaju medalje, priznanja, ali i Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu koju je 1965. godine podelio sa još dva naučnika, Fransoa Jakobom i Andre Lvofom.

Vidi još

• Salvador E. Lurija
• Aleksandar Oparin

Literatura

• Sean B. Carroll (2014). Brave Genius: A Scientist, a Philosopher, and Their Daring Adventures from the French Resistance to the Nobel Prize. Broadway Books.