Zadruga
Zadruga je seoska zemljoposednička zajednica dobara, koja je bila prisutna među slovenskim bratstvima udruženim u plemena. Među Južnim Slovenima najduže se zadržala u visokoplaninskim predelima Crne Gore do početka sedamdesetih godina 20. veka.
Zadrugu je najčešće sačinjavalo nekoliko generacija, jedne ili više porodica, sa najstarijim članom na čelu (djed ili starac), čije mišljenje su svi uvažavali. Važnija pitanja su se rešavala na zajedničkim okupljanjima, koja su se nazivala sabor, zbor, savet, veće (staroslovenski: ветье, ruski: вече, u Zagorju: skupčina).
Svi članovi zadruge, najčešće oko 30 osoba, su živeli zajedno i obrađivali zajedničku zemlju, koju niko nije mogao samostalno naslediti. Zadruga se sastojala od nekoliko kuća, jedne glavne i nekoliko okolnih u kojima su živeli mlađi bračni parovi. Pošto je zadruga bila zasnovna na patrilinearnom sistemu, devojka koja bi se udala, napuštala je očevu zadrugu i prelazila u zadrugu svoga muža.
Zadruge su bile ujedinjene u župu, a nekoliko župa je sačinjavalo slovensko pleme. Na čelu plemena je stajao vrhovni knez, koji se u Južnih Slovena nazivao župan.
Zadruge su nestale krajem 19. veka, a od nekih većih zadruga su nastala sela. Mnogo današnjih sela na Balkanu ima koren u zadrugama, a veliki broj ih nosi ime osnivača. Naselja koja potiču iz zadruga se mogu prepoznati po nazivima koji imaju nastavke poput: -ivci, -evci, -inci, -ci, -ane, -ene, itd.
U Srbiji, Bosni i Bugarskoj su se zadruge najduže održale, najverovatnije zbog turske vlasti. Sloveni su imali veće izglede da opstanu ujedinjeni u zadruge, nego pojedinačne porodice. U Srbiji su zadruge opstale sve do početka 20. veka, a u zapadnoj Bugarskoj do kraja 19. veka.
Smatra se da su prodor novčane privrede i razvoj individualizma najviše uticali na raspad slovenskih zadruga.[1]
Ivan Jastrebov je opisao jednu zadrugu u Albaniji. U selu Gomsin, čiji su žitelji smatrali da su Dukađinci je sreo i tada retkost. Zadrugu katolika Đok Paka, koja se satojala od 90 duša. Svi su bili potčinjeni izabranoj glavi porodice. Po Jastrebovu, to je ostatak starog srpskog sistema življenja. Gomsinčani su mu pričali da tako velikih porodica više nema ali da ih je u stara vremena u Dukađinu bilo, premda nisu dostizale tu brojnost. I tada su postojale porodice koje su bile u zadrugama ali nisu prelazile broj od 30 duša oba pola.[2]
Rečju zadruga se može označiti i zemljoradnička zadruga ili, pre Drugog svetskog rata, nabavljačka zadruga.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Norman Davies, Europe a History. 390.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 393. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ "Politika", 30. mart 1940
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milenko S. Filipović (1945). Nesrodnička i predvojena zadruga. Smiljevo.
- Srđan Šljukić (2009). Seljak i zadruga u ravnici. Mediterran Publ. ISBN 978-86-86689-33-7.
- Momčilo Isić (2001). Seljaštvo u Srbiji: pt. 1., 2 Socijalno-ekonomski položaj seljaštva. Institut za noviju istoriju Srbije.
