Zatvor na Adi Ciganliji
Zatvor na Adi Ciganliji je postojao od 1920. do 1956. godine i nalazio se na tada još uvek ostrvu-adi, a danas najpoznatijem beogradskom izletištu i kupalištu Adi Ciganliji.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Zatvor je izgrađen 1920. godine kao zatvor Okružnog suda u Beogradu, za „teže zatvorenike”. Nalazio se na samom početku ostrva, otprilike gde se danas nalazi zgrada Uprave Ade Ciganlije i restoran „Jezero”. Vremenom su „teži zatvorenici” sve češće postajali politički zatvorenici koji su ovde bili zatvarani, uglavnom komunisti i pripadnici drugih ilegalnih organizacija.
Nakon uvođenja Šestojanuarske diktature, 1929. godine i formiranja Državnog suda za zaštitu države zatvor na Adi Ciganliji je postao istražni zatvor ovog suda. U njemu su boravili optuženi kojima se sudilo pred ovim sudom, najčešće pripadnicima ilegalne Komunističke partije Jugoslavije, stranim špijunima ili nekim drugim ilegalnim organizacijama i udruženjima. Ovu namenu zatvor je zadržao sve do 1941. godine.
Uslovi u ovom zatvoru su bili teški, slični poput onih u zloglasnoj „Glavnjači”. Sve do 1930-ih godina oko zatvorskih zgrada nije postojao zid, pa su zatvorenici morali da se kreću okovani lancima. U dvorištu zatvora su se nalazila vešala, koja su služila za pogubljenja.
Nakon Drugog svetskog rata, zatvor je bio korišćen za potrebe Odeljenja za zaštitu naroda za Srbiju i ponovo je bio korišćen za političke zatvorenike. Prema nekim tvrdnjama, upravo u dvorištu ovog zatvora je 17. jula 1946. godine streljan Dragoljub Mihailović, vođa JVuO, mada ova tvrdnja još uvek nije zvanično potvrđena. Kasnije su ovde bili zatvarani i drugi politički zatvorenci.
Zatvor je postojao sve do 1954. godine kada je zatvoren. Zgrada zatvora je srušena 1956. godine, jer se već naredne 1957. počelo sa uređenjem ovog prostora za potrebe izletišta i kupališta. Do 1967. godine završeni su radovi na uređivanju Ade i njenog pregrađivanju izgradnjom nasipa sa gornje i donje strane rukavca čime je formirano Savsko jezero.
Spomen-obeležje[uredi | uredi izvor]
Na samom početku Ade, u blizini restorana „Jezero”, postavljeno je 1970. spomen-obeležje, rad vajara Milorada Tepavca koje čuva sećanje na političke zatvorenike zatvarane u ovom zatvoru od 1920. do 1941. godine. Gornji deo spomenika predstavlja simbolički cvet sa pet latica unutar koga se formira nepravilna zvezda petokraka. Sa jedne strane spomenika nalazi se ploča sa natpisom — Ha ovom mestu od 1920. godine nalazio se zatvor Državnog suda za zaštitu države isključivo za političke zatvorenike, dok sa druge strane spomenika stoji ploča sa stihovima književnika Ljubomira Simovića — Iz tamnice bez prozora videli smo kako dolaze lađe, čuli sunce koje ne zalazi
Poznati zatvorenici[uredi | uredi izvor]
1929 — 1941.[uredi | uredi izvor]
Neki od zatvorenika koji su boravili u istražnoim zatvoru Državnog suda za zaštitu države na Adi Ciganliji:
- Vlada Aksentijević
- Nisim Albahari
- Spasenija Cana Babović
- Slobodan Bajić Paja
- Isidor Baruh
- Čedomir Vasović
- Svetozar Vukmanović
- Božana Vučinić
- Žarko Zrenjanin
- Savo Joksimović
- Kristina Kovačević
- Rade Končar
- Moma Marković
- Milan Mijalković
- Slavko Munćan
- Vojin Nikolić
- Marko Orešković
- Puniša Perović
- Miro Popara
- Miladin Popović
- Anđa Ranković
- Ramiz Sadiku
- Mihailo Lalić
- Slobodan Subotić
