Zvonačka banja

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Zvonce.

Zvonačka banja
Zvonačka banja, Hotel Mir 2003.g.
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pirotski
Opština	Babušnica
Stanovništvo
— 2011.	254
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 55′ 33″ S; 22° 34′ 23″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	648 m
Zvonačka banja Zvonačka banja na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	18333
Pozivni broj	010
Registarska oznaka	PI

Zvonačka banja je naselje, banja, u Srbiji u opštini Babušnica u Pirotskom okrugu, 2,2 kilometara udaljena od naselja Zvonce.

Naselje je udaljeno 28,5 km od Babušnice a 35,4 km od Pirota.

Naselje se nalazi na putu: Babušnica-Zvonce-Zvonačka banja-Manastir Poganovo-Sukovo-Belo polje (Put Pirot-Dimitrovgrad).

Geološke karakteristike Zvonačke banje

Pogled na Asanovo kale

Poznata iz davne prošlosti i dobro posećena između dva svetska rata, Zvonačka banja izvorima lekovite vode, nadmorskom visinom od 630 m i prijatnom subplaninskom klimom, više puta je bila predmet interesovanja naučnika i praktičara. Nučnici su do detalja istraživali prirodu, a praktičari gradili objekte za banjsko lečenje.

Iz 1956. godine potiče i danas aktuelna studija Koste Petkovića (1903-1987) i Nikole Milojevića, koju je pod naslovom Geološki sastav i tektonski sklop okoline Zvonačke banje sa naročitim obzirom na pojavu termalnih izvora objavila Naučna knjiga iz Beograda. Od interesa je i knjiga Ljiljane Petković Zvonačka banja sa turističko-geografskog aspekta, koju je 2001. godine objavila Narodna biblioteka iz Babušnice. O Zvonačkoj banji u vinje članaka podatke su ostavili i danas aktivni geolozi i geografi.

Ova banja, nedovoljno afirmisana, smeštena je na krajnjem istoku Srbije, nedaleko od granice prema Bugarskoj. Od Dimitrovgrada je udaljena 30 km, od Babušnice 31 km i Pirota 39 km. Razvila se na naslagama bigra koji je istaložen iz banjske termomineralne vode bogate kalcijum-karbonatom. Iznad banje, koja je na strmoj dolinskoj strani potoka Blatašnice, pritoke Jerme, diže se 1.071 m visok krečnjački vrh Staža, a naspram nje 1.032 m visoko Asenovo kale, izgrađeno od masivnih titonskih krečnjaka.

Hidrološke karakteristike

Tektonski sklop i geološki sastav terena određuju osnovne oblike termomineralne vode. Zaključeno je da najveći deo vode padavina ponire kroz pukotine krečnjačke mase, hemijski i mehanički ih porširuje i produbljuje. Kako su krečnjaci zagađeni vodonepropustivim sedimentima, voda se pojavljuje na topogrfsku površinu u vidu vrela raselinskog tipa. S obzirom na temperaturu vode od 28 °C, pretpostavlja se da dolazi do dubine 500-600 m. Lekovita voda izbija iz pukotina viših od bigrene barijere. Izvor je kaptiran za kupatilo, česmu ispred kupatila, česmu sa bočne strane kupatila, potrebe hotela „Mir” i bazena na otvorenom prostoru. Temperatura vode je 28,5 °C, a izdašnost 9l/s.

Zvonačka Banja pogled sa grebena 2019.g.

Zvonačka banja se pominje u knjizi Lekovite vode i klimatska mesta u Kranjevini Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1922. godine, ali nema podataka o hemijskom sastavu vode. Iz 1939. godine potiču podaci o radioaktivnosti banjske vode, koja iznosi 6,55 Mahovih jedinica, te se svrstava u radioaktivne hipoterme. Godine 1955. utvrđena je znatno manja radioaktivnost (0,199 Mahovih jedinica). Godine 1976. utvrđeno je da radioaktivnost vode koja potiče o urana iznosi 1,80 Bq/l, radona 1,80 Bq/l i radijuma 3,632 Bq/l. Dr Slobodan Stanković je 1992. godine utvrdila da u uzrocima vode i bigra iz Zvonačke banje ukupna gama aktivnost radionuklida, emitera gama zračenja, iznosi 0,90 Bq/l, od toga radiocezijum iznosi 0,16 Bq/l, što je na nivao osetljivosti instrumenata.

Za razliku od radioloških, hemijske analize vode rađene su više puta. Analiza iz 1955. godine ukazuje na 12 sastojaka sa konstatacijom da je voda indiferentna hipoterma. Godine 1976. izvršena je analiza sa 51 pokazateljem i isticanjem lekovitih komponenata koje šine mikroelementi- kalijum, litijum, rubidijum, barijum, bakar, jod, fluor, fosfor, mangan i stroncijum. Vojislav Vujanović i Milorad Teofilović zaključuju da je reč o vodi niske mineralizacije i niskih sadržaja večine elemenata, sa izuzetkom azota, kiseonika, kalcijuma, hidrokarbonata i silicijum-dioksida, te je u pogledu nastanka označavaju infiltracionom s pretpostavkom da sadrži manju količinu juvenilne vode koja je karakteristična za andezitski vulkanizam istočne Srbije.

Navedenom analizom, koju su obavili stručnjaci Instituta za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr Vlastimir Godić iz Beograda juna 1983. godine, voda je svrstana u oligomineralne slabo sulfatne hipoterme sa reakcijom ph 7,9, temperaturom 27,3 °C, suvim ostatkom na temperaturi od 180 °C, 0,2456 g/l, specifičnom težinom 1,000182, bez slobodnog ugnjen-dioksida, sa slobodnim vodonik-sulfatom, bez katjona amonijuma i bez anjona bromida i jodida. Termomineralna voda Zvonačke banje odlikuje se gasnim sastavom u kome se više od 80% preovlađuje azok. Kiseonik je zastupljen sa 17%, ugljen-dioksid i drugi gasovi sa 3%. Izvor lekovite vode je karstnog tipa i pripada rejonu Karpato-balkanida.

Hemijski sastav vode

Katjoni	Grama	Milimola	Minivala	Minivala u %
Natrijuma	0,0076	0,3304	0,3304	6,15
Kalijuma	0,0011	0,0282	0,0282	0,52
Litijuma	0,000041	0,0012	0,0014	0,03
Kalcijuma	0,07655	1,9138	3,8276	71,28
Magnezijuma	0,01407	0,5863	1,1726	21,84
Stoncijuma	0,00038	0,0043	0,0086	0,15
Mangana	0,0001	0,000018	0,00036	0,01

Anjoni	Grama	Milimola	Milivala	Milivala u %
Hidrokarbonata	0,2550	4,1903	4,1803	77,81
Hlorida	0,045	0,1268	0,1268	2,36
Fluorida	0,00016	0,0084	0,0084	0,16
Nitrata	0,0011	0,0177	0,0177	0,33
Fosfata	0,00036	0,0038	0,0076	0,14
Sulfata	0,0495	0,5156	1,0312	19,20

Istorijat Zvonačke banje

Pogled iz hotela Mir u Zvonačkoj banji 2003.godine.

Termomineralne vode Zvonačke banje bile su poznate Rimljanima za vreme njihove vladavine ovim delom naše zemlje. Za vreme građevinskih radova 1903. i 1926. godine otkriveni su ostaci basena, podna keramika, jedna spomen ploča, metalni novac i ostaci jednog hrama. Uređenje banje u vezi je sa razvijenim rudarstvom u okolini, što je čest slučaj u Srbiji. Tokom srednjeg veka Zvonačka banja je služila lokalnom stanovništvu. Ima podataka o postojanju župe Zvonce, ali nema dovoljno dokaza da se zaključi da je njeno središte bilo u banji.

U blizini banje su dva manastira. Prvi je Sveti Jovan Bogoslov (Poganovo), podignut 1395, a drugi Sveta Bogorodica (Sukovo), podignut 1859. godine. Blizina banja i manastira je potvrđena na više lokacija u Srbiji. Materijalnih tragova iz vreme vladavine Turaka ovde nema. Banja se posle godina stagnacije, počinje obnavljati između 1903. i 1926. godine. Najpre je očišćen teren, otkriveni su ostaci rimskih građevina, izgrađen je rezervoar za vodu, napravljen cevovod od rezervoara do bazena i sazidana jedna zgrada. Nakon toga, do Drugog svetskog rata, posle puštanja u promet rudarske pruge Sukovo-Zvonce (rudnik kamenog uglja Jerma), 1929. godine izgrađena je vila Vetren sa osam soba. Posle Drugog svetskog rata uređuju se prilazni putevi iz pravca Dimitrovgrada, Pirota i Babušnice, sređuje banjski park, opremaju kupatila, gradi bazen na otvorenom prostoru i zida hotel „Mir” sa 140 ležaja i odgovarajućim sadržajima za banjsko lečenje.

Tektonski sklop, geoločka građa i morfološka evolucija okoline Zvonačke banje dobro su proučeni zahvaljujući nekadašnjem rudniku kamenog uglja Jerma. Neposredno okruženje banje izgrađeno je od sedimentnih stena. Dominiraju tanki slojevi crnih škriljaca sa bogatom fosilnom faunom. Ima i kvarcnih peščara sa proslojcima kamenog uglja i tvrdih glinovitih škriljaca. Javljaju se i crveni peščari i masivni krečnjaci. Za pojavu termomineralne vode značajni su duboki rasedi, koji su izduženi i horizontalni. Među rasedina je posebno izražen onaj u dolini Blatašnice na profilu Asenovo-kale-Zvonačka banja-selo Odorovci.

Demografija

U naselju Zvonce živi 224 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 48,7 godina (46,8 kod muškaraca i 50,7 kod žena). U naselju ima 100 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,54.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bugarima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 587 1953. 538 1961. 585 1971. 439 1981. 381 1991. 332 325 2002. 254 257

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Bugari			198	77,95%
Srbi			43	16,92%
Muslimani			1	0,39%
nepoznato			10	3,93%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	1			0
80+	5			8
75—79	7			10
70—74	9			9
65—69	13			13
60—64	9			12
55—59	7			10
50—54	13			11
45—49	10			6
40—44	9			7
35—39	6			6
30—34	5			6
25—29	9			3
20—24	7			4
15—19	9			10
10—14	3			3
5—9	4			4
0—4	4			2
Prosek :	46,8			50,7

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 93 98 146 135 124 125 100

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 20 42 15 14 6 2 1 0 0 0 2,54

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	119	31	82	4	2	0
Ženski	115	14	79	19	2	1
UKUPNO	234	45	161	23	4	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	36	8	0	0	3
Ženski	18	6	0	0	2
UKUPNO	54	14	0	0	5
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	4	6	2	5
Ženski	0	0	1	3	0
UKUPNO	0	4	7	5	5
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	0	3	4
Ženski	0	0	1	2	3
UKUPNO	0	0	1	5	7
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	0	0	0	1
Ženski	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	1

Posećenost i lečenje

Balneoterapijskim i klimatoterapijskim postupcima u Zvonačkoj banji se leči neuralgija, neurastenija, prihoneuroza, vegetativne neuroze, zapanjenski, degenerativni i vanzglobni reumatizam, klimaterišne tegobe, povišeni krvni pritisak i poremećaj periferne cirkulacije krvi.

Pre Drugog svetskog rata tokom godine Zvonačku banju je posećivalo 500-1.000 bolesnika. Godine 1950. bilo ih je 720, a 1962. tačno 2.892. Posle izgradnje hotela „Mir” i uvođenja stalne medicinske službe, pojednih godina ovde je bilo do 5.000 posetilaca i 20.000 noćenja. Značajan je bio veliki broj izletnika iz okolnih mesta, koji su za vreme leta dolazili radi kupanja u bazenu na otvorenom prostoru, koji je punjen toplom lekovitom vodom. Turistički privlačna kotslina posebno klisurasta dolina reke Jerme, kao i poznati manastiri mogu se koristiti za obogaćivanje sadržaja turističkog boravka u Zvonačkoj banji.

Galerija

• 
  Vrh Asenovo kale izdiže se nad Zvonačkom banjom.
• 
  Kanjon „Cediljka” je prirodna atrakcija nedaleko od Zvonačke banje. Usekla ga je reka Blatasnica.
• 
  Kanjon „Cediljka” je prirodna atrakcija nedaleko od Zvonačke banje. Usekla ga je reka Blatasnica.
• 
  Rečno korito Blatasnice ili Zvonačke reke u kanjonu „Cediljka”.
• 
  Rečno korito Blatasnice ispred kanjona „Cediljke”.

Galerija 2024.godine

• 
  Tunel prema Zvoncu
• 
  Pogled prema Asanovom kaleu, izlaz prema Zvoncu
• 
  Ulaz iz pravca Zvonca
• 
  Put prema hotelu
• 
  Zgrada
• 
  Vikendice
• 
  Izlaz prema Trnskim Odorovcima

Vidi još

• Jerma
• Zvonačka reka

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• Zvonačka banja
• Udruženje Zvonačka banja