Zgrada Beogradske opštine

Zgrada Beogradske opštine
Zgrada Beogradske opštine
	Zgrada Beogradske opštine
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad
Država	Srbija
Vreme nastanka	1846.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Zgrada Beogradske opštine se nalazi u Uzun Mirkovoj ulici 1, u Beogradu, predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Podignuta je oko 1846. godine, za vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića, zgrada Beogradske opštine je smeštena na prostoru nekadašnje Velike pijace. Prostor oko Velike pijace je u drugoj polovini 19. veka predstavljalo središte upravnog i prosvetnog života prestonice.

Hotel je radio do 1869. godine kada je naziv „Srpska kruna“ preuzela gostionica u Knez Mihailovoj ulici broj 56. Tokom perioda od skoro jednog veka zdanje na Velikoj pijaci služilo je potrebama Beogradske opštine. Zgrada je podignuta kao jednospratni objekat sa klasično oblikovanom glavnom fasadom, čija je simetričnost postignuta centralnim plitkim rizalitom sa zidanom atikom iznad krovnog venca. Prepravke i dogradnja sprata iz 1928. godine bitno su izmenile izgled objekta. Današnjom fasadom od veštačkog kamena dominiraju monumentalni kanelirani polustubovi u prizemnoj zoni i prozorski otvori sa lunetama.

Danas je u zgradi smeštena Jugoslovenska kinoteka.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Zgrada nekadašnje Beogradske opštine podignuta je kao konak kneza Aleksandra Krađorđevića u centru beogradske varoši koji je bio namenjen izgradnji javnih i reprezentativnih građevina. Ubrzo nakon podizanja, verovatno 1853. godine, zgrada je izdata u zakup za gostionicu. Ime vlasnika omogućilo je da dobije pravo na naziv „Srpska kruna“.^[2]

U prvo vreme u njoj su odsedali isključivo stranci. Od 1853. godine zgrada se pominje kao drugi hotel u Beogradu pod nazivom „Novo zdanje“ ili „Srpska kruna“, u kojem su odsedali najugledniji gosti i koji je bio pozornica važnih istorijskih, kulturnih i društvenih događaja. U njemu su se održavali balovi, pozorišne predstave, muzičke priredbe i izložbe slika. Gostionica je vrlo brzo stekla ugled.

Godine 1868. knez Aleksandar Karađorđević je kao glavni osumnjičeni za organizaciju ubistva kneza Mihaila Obrenovića osuđen na dvadeset godina zatočenja i donet je Zakon na osnovu koga se sva nepokretna imanja koja je posedovao u Srbiji moraju rasprodati.^[3] Po tom osnovu je i „Srpska kruna“ prodata Opštini beogradskoj za smeštaj Opštinskog suda. Stara firma sa nazivom ustupljena je, po odobrenju Ministarstva unutrašnjih dela, gostionici na kraju knez Mihailove ulice, preko puta Beogradske tvrđave, koja se upravo tada otvarala.^[4] Od tog trenutka, sledećih skoro sto godina, razvoj gradske uprave vezan je za ovu zgradu. Od 1839. godine, od Zakona koji je definisao ustrojstvo opština, Beograd je dobio poseban tretman koji će zadržati kroz sve promene kojim će pojedini zakoni regulisati pitanje opštinske uprave. Iako se institucija opštinske samouprave razvijala paralelno sa razvojem državne uprave, zgrada Opštine Beogradske ostala je reprezent opštinske moći.

Posle Prvog svetskog rata kada je Beograd postao prestonica znatno veće države zgrada Opštine je postala nedovoljna za smeštaj svih njenih odeljenja. Zbog toga je bilo odlučeno da se izgradi nova, reprezentativna građevina. Uprkos odluci stalan nedostatak sredstava onemogućavao je izgradnju nove zgade, pa je 1928. godine rešeno da se nadzida i dogradi postojeća jednospratnica.

Projekat je urađen u Građevinskom odeljenju Opštine. Obnovljena zgrada je svečano otvorena u okviru obeležavanja desetogodišnjice Ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca u jednu državu 1. decembra 1928. godine. Opština, tada pod nazivom Skupština grada Beograda nalazila se u ovoj zgradi do 1961. godine. Od 1961. do 1992. Zavod za patente. Godine 1992. zgrada je dodeljena Jugoslovenskoj kinoteci koja je potpuno obnovila i prilagodila novim potrebama. Svečano je otvorena 2011. godine.

Od posebnih događaja vezanih za zgradu u Uzun Mirkovoj ulici treba pomenuti prijem povodom Svetoandrejske skupštine, dodelu Legije časti 1920. i suđenje generalu Leru i visokim nemačkim oficirima 1945. godine.

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Zgrada stare Beogradske opštine podignuta je kao jednospratnica oblikovana mešavinom stilskih elementa klasicizma i romantizma. Imala je osnovu nepravilnog četvorougla uslovljenu oblikom parcele. Izgrađena je na regulacionoj liniji koja je kasnije uslovila i regulaciju ulice kao i dva bočna prilaza. Imala je jednu kafanu i gostionicu, 12 nameštenih soba za putnike, 4 sobe i 1 salu za goste, kujnu, perionicu, štalu za 30 konja, podrum za vino, podrum za drva i šupu za kola.^[5]

Prilikom nadziđivanja sprata 1928. godine zgrada je u potpunosti preoblikovana u skladu sa vladajućim principima akademske međuratne arhitekture. Potreba za reprezentativnošću rešena je nizom prislonjenih stubova u prizemlju i postavljanjem skulptura koje predstavljaju senatore na konzole između prozora prvog sprata. Autor skulptura bio je vajar Dragomir Arambašić.

U enterijeru se posebno isticala sala za sednice Gradskog veća kojom su dominirali plitki reljefi i freske sa predstavama Beograda , rad Živorada Nastasijevića.

U međuvremenu su skulpture nestale sa fasada, a freske bile prekrivene grbovima. Zgrada je potpuno obnovljena za potrebe Jugoslovenske kinoteke. Enterijer je delo arh. Pavla Vaseva.

Zgrada Beogradske opštine je 1983. godine proglašena za spomenik kulture kao reprezent razvoja opštinske samouprave u Srbiji.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spisak spomenika kulture u Beogradu

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
^ N. Nestorović, Građevine i arhitekti u Beogradu prošlog veka, Beograd 1937
^ S. Jovanović, Vlada Milana Obrenovića, Beograd 1934
^ M. Gordić, Beogradska imanja kneza Aleksandra Karađorđevića, Nasleđe XI, 2010
^ Beogradske opštinske novine, Iz beogradske prošlosti, Beograd 1938

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda

[2] N. Nestorović, Građevine i arhitekti u Beogradu prošlog veka, Beograd 1937

[3] S. Jovanović, Vlada Milana Obrenovića, Beograd 1934

[4] M. Gordić, Beogradska imanja kneza Aleksandra Karađorđevića, Nasleđe XI, 2010

[5] Beogradske opštinske novine, Iz beogradske prošlosti, Beograd 1938

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem