Ivan Morovićki
| Ivan | |
|---|---|
 Mačvanska banovina | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Ivan Morovićki |
| Datum smrti | 1434. |
| Porodica | |
| Supružnik | nepoznato |
| Potomstvo | Ladislav Morovićki |
| Roditelji | Stjepan Morovićki nepoznato |
| Dinastija | Morovićki |
| Mačvanski ban | |
| Period | 1398-1410, 1427-1428 |
| Prethodnik | Petar Perenji, Deziderije Gorjanski |
| Naslednik | Ladislav Ujlaki, Petar Čeh Leva |
Ivan Morovićki (oko 1366—1434.) je bio ugarski velikaš tokom vladavine kralja Žigmunda Luksemburškog. Obavljao je funkciju mačvanskog bana (1397-1410, 1427-1428), župana Sikula (1397—1398), Baranja, Tolna, Bodroga i Vukova.
Uspon[uredi | uredi izvor]
Ivan je pripadao velikaškoj porodici Morovićkih. Bio je sin Stjepana Morovićkog. Ivan je u građanskom ratu u Ugarskoj podržao kraljicu Mariju i njenu majku Jelisavetu. Učestvovao je u bici kod Gorjana. Jedan je od retkih plemića koji je uspeo izbeći pogibiju i zarobljavanje u bici kod Gorjana. Kasnije se borio na strani Žigmunda Luksemburškog protiv braće Horvat. U sukobu sa Horvatima je ranjen. Ivan se istakao i u borbi sa Turcima. Godine 1391. suzbio je Turke kod Manđelosa u Sremskoj županiji. Njegov brat Dionisije je tom prilikom zarobljen. Uzeo je učešća i u Nikopoljskom krstaškom ratu. Teško je ranjen prilikom Žigmundovog osvajanja Nikopolja, ali se uspeo oporaviti. Godine 1397. postao je mačvanski ban. Ovi dužnost je, uz izvesne prekide, vršio do 1410. godine i ponovo 1427. i 1428. godine. Sem toga, Morovićki je 1397. i 1398. godine bio župan Sikula. Godine 1397. postao je i župan Baranje, Tolna 1398. i Vukova iste godine, a 1403. godine postao je bodroški župan. Od Žigmunda je 1391. godine dobio posede u županijama Srem i Čongrad, a dve godine kasnije, sa bratom Stjepanom, posed Čik u Vukovskoj županiji. Dobio je Valpovo 1397. godine, a sledeće godine niz poseda u županijama Pešta, Pilis, Vukovo. Početkom 15. veka Morovićki je jedan od Žigmundovih najznačajnijih barona. Vođa je luksemburške stranke u Slavoniji 1401. godine prilikom zatočeništva Žigmunda. Sledeće godine je, zajedno sa drugim ugarskim velikašima, potvrdio ispravu kojom je Albrehtu Habzburškom priznato pravo nasledstva u slučaju da Žigmund ostane bez muške dece. Godine 1403. porazio je vranskog priora Emerika i oterao ga u Bosnu. Ranjen je u glavu prilikom opsade Emerikovog grada Korve.
Borbe protiv Hrvoja Vukčića Hrvatinića[uredi | uredi izvor]
Ivan Morovićki je posredovao u pregovorima oko izmirenja Žigmunda i bosanskog kralja Ostoje. Ostoja je pred Hrvojem Vukčićem Hrvatinićem pobegao u Ugarsku. Ivan Morovićki se našao na čelu ugarske vojske koja je pošla u Bosnu da Ostoju vrati na presto. Morovićki je razbio Hrvojevu opsadu Bobovca. Vojvoda Donjih Kraja se povukao pred Morovićkim. Morovićki je 1404. godine po Žigmundovom nalogu ugušio pobunu egerskog biskupa Tome i njegovih saveznika u Erdelju. Komandovao je jednim od tri Žigmundova odreda koji su 1406. godine prodrli u Bosnu. Tom prilikom zauzeo je Srebrenik. U njemu je ostavio posadu na čelu sa Nikolom od Goražda i Ladislavom Silađijem nakon čega se povukao iz Usore.
Morovićki je 1406. godine vršio službu svetovnog upravnika dobrima Kaločke nadbiskupije. Kralj mu je 1411. godine poverio na upravu oblast Solija. Kada je ugarski kralj 1408. godine ustanovio viteški red Zmaja, Morovićki je postao jedan od članova prvog razreda. Takvih vitezova bilo je samo dvadeset i četiri. Oni su ujedno postali i tajni kraljevi savetnici. Morovićki se 1412. godine javlja kao jedan od svedoka mirovnog sporazuma između Žigmunda i poljskog kralja Vladislava Jagela. Učestvovao je u daljim ratovima protiv Osmanlija. Pritekao je u pomoć srpskom despotu Stefanu Lazareviću i Sandalju Hraniću Kosači prilikom napada sultana Muse na Srbiju (1413). Sledeće godine su Turci ugrozili njegove posede u Slavoniji. Turci su u Bosnu došli na poziv Hrvoja Vukčića Hrvatinića koga je Žigmund proglasio za izdajnika. Hrvoje je napadao teritorije Sandalja Hranića dok je ovaj pomagao Stefanu Lazareviću u borbi protiv Muse. Tom prilikom zauzeo je trg Drijeva, jedan od četiri kumerka solskih.
Zarobljeništvo[uredi | uredi izvor]
Iste godine Žigmund je u Kremoni izdao povelju kojom je nadbiskupa Ivana Kaniškog i palatina Ivana Gorjanskog imenovao za upravnike Dalmacije, Hrvatske i Ugarske kao svoje zamenike u vreme odsutnosti. Kralj je tada prisustvovao saboru u Konstancu na kome se rešavalo pitanje Velike Šizme. Kao osobu koja uživa poseban položaj, Žigmund je, pored hrvatskog bana Ivana Albena, slavonskog bana Pavla Čupora, mačvanskog bana Ladislava i Emerika Iločkog i usorskog vojvode Ivana Gorjanskog, naveo i Ivana Morovićkog.
Zajedno sa mnogim ugarskim velikašima, Ivan Morovićki je 1415. godine zarobljen u bici kod Doboja. U zatočeništvu je ostao do 1419. godine kada se otkupio za veliku sumu od 40.000 forinti. Bio je to znatan udarac za inače finansijski moćnu velikašku porodicu Morovićkih. Ivan se i kasnije isticao u borbama protiv Turaka. Zapovedao je vojskom koja je iz Erdelja 1427. godine prodrla u Vlašku sa ciljem zbacivanja vojvode Radula, osmanskog vazala, i vraćanjem Dana koji se pred Turcima sklonio u Erdelj. Za uspeh u ovom pohodu je od Žigmunda dobio Veliku u Križevačkoj županiji. U povelji se navodi da je Morovićki četu poveo o svom trošku.
Poslednje godine[uredi | uredi izvor]
Žigmund je krajem 1432. ili početkom sledeće godine Ugarsku podelio na tabore. Ivan Morovićki je pripao usorskom taboru koji je bio najveći u Ugarskoj. Mogao je okupiti vojsku od 1000 konjanika.
Ivanov sin Ladislav obavljao je funkciju mačvanskog bana od 1441. do 1443. godine.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Marija Karbić; Morovićki iz plemićkog roda Gut-Keled: Godišnjak nemačke narodnosne zajednice; Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2008, 13-22
