Izvršno veće Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija

Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija

Izvršno veće Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija je Ustavom Republike Srbije (čl. 126) propisani izvršni organ Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija.

Usled složenih političkih okolnosti koje na području Kosova i Metohija traju od 1990. godine, pomenuto telo nije aktivno, iako je tokom prethodnog perioda delovalo u institucionalnom kontinuitetu od 1945. godine, pod sledećim nazivima:

• Oblasni izvršni odbor Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti (1945—1953)
• Oblasno izvršno veće Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti (1953—1963)
• Izvršno veće Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija (1963—1968)
• Izvršno veće Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo (1968—1990)
• Izvršno veće Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije (1990—danas)

Istorija

Fadilj Hodža, predsednik Izvršnog veća AKMO (1953—1963)

Na zasedanju Oblasne narodne skupštine Kosovo i Metohija, koje je održano od 8. do 10. jula 1945. godine u Prizrenu, izabran je Oblasni izvršni odbor, kao najviši organ oblasne izvršne vlasti. To stanje je ozakonjeno 1. septembra 1945. godine, kada je Narodna skupština Srbije usvojila Zakon o administrativnoj podeli Srbije, koji je propisivao da u sastavu Srbije postoji i Autonomna Kosovsko-Metohijska Oblast, a zatim je 3. septembra usvojen i poseban Zakon o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne kosovsko-metohijske oblasti, kojim je uređen način izbora i opseg nadležnosti Oblasnog izvršnog odbora AKMO.

Ali Šukrija, predsednik Izvršnog veća APKiM (1963—1967)

Ustavom Jugoslavije iz 1946. godine i Ustavom Srbije iz 1947. godine, potvrđeno je da izvršni organ vlasti u AKMO nosi naziv Oblasni izvršni odbor. Prvim Statutom AKMO, koji je donet 23. maja 1948. godine, a koji je stupio na snagu 30. oktobra 1948. godine nakon potvrde u Narodnoj skupštini Srbije, propisane su nadležnosti Oblasnog izvršnog odbora kao najvišeg organa izvršne vlasti na području AKMO. Taj organ je 1953. godine preimenovan u Izvršno veće AKMO, što je potvrđeno i novim Statutom AKMO, koji je donet 20. februara 1953. godine.

Ilija Vakić, predsednik Izvršnog veća APKiM (1967—1968) i Izvršnog veća SAP Kosova (1968—1974)

Novim Ustavom Jugoslavije iz 1963. godine i novim Ustavom Srbije iz iste godine, AKMO je uzdignuta na stepen pokrajine, pod nazivom: Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija, dok je njen najviši izvršni organ dobio naziv Izvršno veće Skupštine APKiM. Statutom APKIM od 10. aprila 1963. godine propisan je način organizacije i rada pokrajinskog Izvršnog veća.

Bogoljub Nedeljković, predsednik Izvršnog veća SAP Kosova (1974—1978)

Donošenjem ustavnih amandmana krajem 1968. godine ime pokrajine je promenjeno u Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo, čime je reč „Metohija” uklonjena iz naziva, tako da je naziv najvišeg izvršnog organa od tada glasio Izvršno veće Skupštine SAP Kosova. Ustavnim zakonom SAP Kosova iz 1969. godine, pobliže je određen i delokrug rada pokrajinskog Izvršnog veća. Novim Ustavom Jugoslavije iz 1974. godine, SAP Kosovo je dobilo pravo na sopstveni Ustav, koji je usvojen iste godine, a tim aktom je proširen i delokrug rada Izvršnog veća Skupštine SAP Kosova.

Amandmanima na Ustav Srbije iz 1989. godine zaustavljene su teženje ka pretvaranju SAP Kosova u federalnu jedinicu. Krajem 1989. i početkom 1990. godine došlo je do produbljivanja političkih podela, što je sredinom 1990. godine dovelo do krize u funkcionisanju pokrajinskih organa. Deo separatistički nastrojenih delegata u Skupštini SAP Kosova održao je 2. jula skup u Prištini, na kome je usvojena Ustavna deklaracija o proglašenju Republike Kosovo, izvan sastava Srbije. Time je bio izvršen pokušaj narušavanja ustavnog poretka SR Srbije i SFRJ, što je izazvalo reakciju nadležnih državnih organa. Tim povodom, Skupština SR Srbije je 5. jula 1990. godine usvojila Zakon o prestanku rada Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo i Izvršnog veća Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo.

Novim Ustavom Srbije koji je proglašen 28. septembra 1990. godine, pokrajini je vraćen stari naziv Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija, a kao najviši organ pokrajinske izvršne vlasti bilo je propisano Izvršno veće APKiM. Iako je 1992. godine povodom održavanja izbora na svim nivoima u Srbiji postojala namera da se raspišu i prvi višestranački izbori za Skupštinu APKIM koja bi potom izavrala i novo Izvršno veće, to nije moglo biti realizovano zbog složenih političkih prilika i bojkota albanskih separatista. Slična situacija se ponovila i 1996. godine, prilikom odlučivanja o raspisivanju izbora na svim nivoima u Srbiji, te stoga ni tada nije bilo moguće raspisati izbore za Skupštinu APKiM, a samim tim ni izabrati pokrajinsko Izvršno veće.

Zoran Anđelković, predsednik privremenog Izvršnog veća APKiM (1998—2002)

Stoga je 1998. godine doneta odluka da se imenuje privremeno Izvršno veće Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohijo, na čelu sa Zoranom Anđelkovićem kao predsednikom tog tela.

Nakon kraja rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine i uspostavljanja misije UNMIK, pitanje o organizaciji vlasti na tom prostoru dobilo je nove dimenzije. Narodna skupština Republike Srbije je 27. februara 2002. godine, na predlog Vlade Republike Srbije, donela odluku o ukidanju privremenog Izvršnog veća Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohijo, čime je i formalno prestala funkcija dotadašnjih privremenih pokrajinskih organa Republike Srbije na području Kosova i Metohije. Uprkos tome, Srbija je i u novom Ustavu iz 2006. godine definisala niz ključnih pitanja koja su se odnosila na APKiM, propisavši postojanje pokrajinskih skupština i pokrajinskih izvršnih veća kao najviših organa vlasti u autonomnim pokrajinama, ali zvanični izbori za Skupštinu APKiM nisu raspisani, te samim tim nije došlo do izbora novog Izvršnog veća APKiM.

Vidi još

• Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija
• Skupština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija

Literatura

• Anđelković, Zoran (2006). Godina istine: Privremeno izvršno veće AP Kosovo i Metohija: oktobar 1998-oktobar 1999. godine. Beograd: AS Medija. 
• Bataković, Dušan T. (2008). „Srpska zajednica na Kosovu i Metohiji 1999-2005: Od konstitutivnog naroda do nametnute minorizacije”. Položaj nacionalnih manjina u Srbiji. Beograd: SANU. str. 227—243. 
• Bataković, Dušan T. (2014). A Turbulent Decade: The Serbs in Post-1999 Kosovo: Destruction of Cultural Heritage, Ethnic Cleansing, and Marginalization (1999-2009). Paris: Dialogue. 
• Bataković, Dušan T. (2015). „The Serbs of Kosovo and Metohija 1999-2007: Surviving in Ghetto-like Enclaves”. The Christian Heritage of Kosovo and Metohija: the Historical and Spiritual Heartland of the Serbian People. Los Angeles: Sebastian Press. str. 935—945. 
• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Petrović, Dragoljub S. (1988). Konstituisanje federalne Srbije. Beograd: Nova knjiga. 
• Rajović, Radošin (1985). Autonomija Kosova: Istorijsko-pravna studija. Beograd: Ekonomika.