Pređi na sadržaj

Ilirski grbovnici

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ilirski grbovnici su grupa grbovnika koji su se prvobitno pojavili u južnoslovenskom Primorju, kao i tadašnjim italijanskim, španskim, te hazburškim zemljama krajem 16. vijeka, a svoju ekspanizu doživjeli tokom 17, 18. i 19. vijeka. Sadrže zbirke stvarnih i pripisanih grbova srpskih, ali i drugih južnoslovenskih zemalja (koje autori nazivaju Ilirijom ili ilirskim zemljama), te vladarskih i vlastelinskih porodica iz datih zemalja.[1]

Utvrđivanje autentičnosti ovih grbovnika je veoma složeno i zadire u srednjovjekovno heraldičko nasljeđe srpskih država tog vremena, ali i političke okolnosti vremena u kom su grbovnici nastajali. Međutim, njihova pojava je dovela do jačanja kulturne samosvjesti među tadašnjim, ali i kasnijim pokretima kod Južnih Slovena.

Spisak grbovnika[uredi | uredi izvor]

Ilirski grbovnici obuhvataju sljedeće poznate grbovnike:

br Grbovnik Datum Opis
1 Svetogorski grbovnik 1340. To je navodno originalni grbovnik na osnovu kog su kasnije nastali Beogradski i Ohmućevićev grbovnik, te sav serijal grbovnika ilirske heraldike. Prema tvrdnjama autora kasnijih grbovnika, ovaj grbovnik je nastao 1340. godine na Svetoj gori i njegov autor je bio lični herald cara Dušana „ban od cimerije Stanislav Rupčić“. Grbovnik, u svom originalnom obliku ili prepisu, do danas nije pronađen, zbog čega dobar dio naučne zajednice i sumnja u njegovo postojanje.
2 Beogradski grbovnik I prije 1574. Tokom postojanja ovog grbovnika naučna javnost se nije mogla složiti da li je grbovnik nastao sredinom 17. vijeka ili je mnogo stariji. Kasnije je prevladalo mišljenje da je grbovnik nastao prije 1574. godine, a onda u 18. vijeku došao u posjed porodice Ugrinović–Sinovčić, zatim knjižare Herolda u Beču i konačno od 1878. u vlasništvu Narodne biblioteke u Beogradu. Grbovnik je nestao u požaru tokom bombardovanja Beograda 1941. godine.[2]
3 Ohmućevićev grbovnik 1584—1594. Grbovnik je nastao u periodu između 1584. i 1594. godine za potrebe srbokatoličkog moreplovca Petra (Pedra) Ohmućevića[3] i u njemu se nalaze, mnogobrojni istorijski, ali i apokrifni grbovi južnoslovenskih zemalja, kao i vlastelinskih porodica iz tih zemalja. Iako ovo nije najstariji grbovnik ovakve vrste na južnoslovenskom prostoru, njegova pojava predstavlja početak stvaranja serijala tzv. „ilirskih grbovnika“ koji su mahom kopije ovog.[4][5]
4 Londonski grbovnik I 1555—1595. Grbovnik je izrađen za potrebe porodice Milienković, pa se ponekad naziva i Milienković-Letieca grbovnik (Milienovich-Letiezza). Prema stavu nauke, grbovnik nije kopija Ohmućevićevog, već je kao i ovaj nastao na temelju nekog mnogo starijeg grbovnika, a koji je još uvjek predmet traženja.[6][7]
5 Beogradski grbovnik II 1574—1603. Smatra se direktnom kopijom Ohmućevićevog grbovnika i samim tim je jedan od najstarijih, ali i najfinijih ilirskih grbovnika.[8] Rađen je u boji bez šrafiranja,[9] ispisan na latinici. Pored grbova zemalja Srpskog carstva, te ličnih grbova cara Dušana i cara Uroša, grbovnik sadrži još 141 grb plemićkih porodica.
6 Korenić—Neorić grbovnik 1595. Poznat i kao Zagrebački grbovnik I, predstavlja najstariji sačuvani prepis izgubljenog Ohumućevićevog grbovnika. Otkrio ga je Ljudevit Gaj jednom prilikom dok je boravio u Dubrovniku, a čuva se u Nacionalnoj i sveučilišnoj knjižnici u Zagrebu.[10] Grbovnik kombinuje i ćirilicu i latinicu.[11]
7 Tasovčićev grbovnik 1596—1623.
8 Berlinski grbovnik 16. ili 17. v.
9 Palinićev grbovnik kraj 16.—poč. 17.v. Na ćirilici i latinici. Takođe je poznat i kao Codex Galeotović, te Pizarski grbovnik
10 Kraljevstvo Slovena 1601. Prva istorija svih slovenskih naroda, uključujući i heraldističke prikaze zemalja koje naseljavaju.
11 Modenski grbovnik početak 17. v. napravljen početkom 17. vijeka za napuljske markize Raduloviće.[12]
12 Altanov grbovnik 1614. Nazvan i Bolonjski grbovnik; Zasnovan na starijem grbovniku, kopiran u Beču, napravljen za austrijskog feldmaršala Altana.[13] Grbovnik se nalazi u zaostavštini grofa Marsiljija koja se čuva u Univerzitetskoj biblioteci u Bolonji.
13 Skorojevićev grbovnik 1633. Na latinici, zasnovan na Altanovom grbovniku.[14]
14 Londonski grbovnik II 1637.
15 Fojnički grbovnik 1675. Napravljen za mlađu granu porodice Ohmućević za austrijski plemićki status.[15]
16 Le Blason de la Noblesse 1678.
17 Dubrovački grbovnik kraj 17. v. Izgubljeni grbovnik koji je kasnije poslužio za nastajanje Sarakinog grbovnika 1746. godine
18 Bečki grbovnik kraj 17. v. Smatra se direktnom kopijom Fojničkog grbovnika
19 Olovski grbovnik kraj 17. v. Na latinici, neobojen, kopija grbovnika Korenića Neorića, prepisao ga Ivan Beninji.[16]
20 Vukoslavićev grbovnik 1700. Na latinici, vjerovatno kopiran uz Olovski grbovnik, napravljen za splitskog sveštenika Petra Vukoslavića.[17]
21 Stematografija 1701. Knjigu je izvorno objavio hrvatski pisac Pavle Riter Vitezović na latinskom jeziku pod naslovom Stemmatographia sive armorum Illyricorum delineatio, descriptio et restitutio
22 Splitski grbovnik 1740. Poznat i kao Splitski rukopis ili Kevešićev grbovnik; Na latinici.[18]
23 Stematografija II 1741. Poznato i kao Izobraženije oružij iliričeskih; Bakrorezna knjiga Hristofora Žefarovića i Tomasa Mesmera štampana u Beču 1741. godine.
24 Sarakin grbovnik 1746. Na latinici, sačinio ga je dubrovčanin Miho Pešić za nepoznatog vlasnika sa inicijalima P. M. P.[18]
25 Šeljevićev grbovnik 1748. Rukopis u vlasništvu J.M.Šeljevića u Makarskoj. Poznat i kao Makarski grbovnik.
26 Bosnićev grbovnik 1763. Poznat kao Zadarski ili Borelijev grbovnik; U originalu: Familiae Bosnens Venetiis A. D. 1763., Rukopis sa 19 grbova u vlasništvu dr Johana Lorensa Papafava u Zadru
27 Paškovićev grbovnik 1820—1825. Poznat i kao Beogradski grbovnik IV.[19]
28 Festetićev grbovnik 1837. Na latinici, kopija Ohmućevićevog grbovnika.[20]
29 Pašalićev grbovnik 1842. Dobra kopija Fojničkog grbovnika, napravio Filip Pašalić za Ljudevita Gaja.[21]
30 Šafarikov grbovnik 1845. Na ćirilici, kopija Fojničkog grbovnika, napravljena za Janka Šafarika.[20]
31 Insbruški grbovnik polovina 19. v.
32 Makarski grbovnik polovina 19. v. Kopija Šeljevićevog grbovnika

Drugi ilirski grbovnici:

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Ilirski grbovnici na Vikimedijinoj ostavi.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str 53
  2. ^ Poreklo.rs:[1] Fragmenti izgubljenog rukopisa: Beogradski grbovnik I
  3. ^ Politika: Grbovi srpskih kraljeva i dinastija, od 19. oktobra 2006.
  4. ^ Milićević 1995.
  5. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu
  6. ^ Aleksandar Palavestra:Postanak Ilirske heraldike str 99
  7. ^ Sima Ćirković:Dopune i objašnjenja str 473—474
  8. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str 68—73
  9. ^ Zorić, Ivanka, ur. (2005). Muzej primenjene umetnosti : 1950–2005. Beograd: Muzej primenjene umetnosti. str. 128—129. ISBN 978-86-7415-099-3. 
  10. ^ Palavestra 2010, str. 73. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFPalavestra2010 (help)
  11. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str 73—76
  12. ^ Todorović, B. D. (2012, novembar). Modenski grbovnik. Ocilo . str. 7-12.
  13. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str 90—91
  14. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 92
  15. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 93
  16. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 93—94
  17. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 94—95
  18. ^ a b Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 95
  19. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 96
  20. ^ a b Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 97—99
  21. ^ Aleksandar Palavestra:Izmišljanje tradicije:Ilirska heraldika, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2010, str. 99

Literatura[uredi | uredi izvor]

Ikona za klice

Ovaj članak vezan za grbove je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Илирски_грбовници&oldid=27695287”