Pređi na sadržaj

Istorija Leskovca

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grb Leskovca

Leskovac sa okolinom bio je vrlo malo naseljen. Kroz leskovački kraj oduvek je prolazio važan put koji je spajao Egejsko more sa Podunavljem. Prvi tragovi žiota u leskovačkom kraju potiču iz mlađeg kamenog doba, oko 2000. godina pre nove ere. U to vreme bili su naseljeni Gradac kod Zlokućana i Hisar.

Praistorija i stari vek[uredi | uredi izvor]

U periodu 1300—1050. godine p. n. e. ovo područje bilo je centar Brnjičke kulture (prvi centar metalurgije na Balkanu).[1]

Najstariji stanovnici bili ilirsko pleme Dardanci, koji su se bavili proizvodnjom konoplje. U I veku naše ere Rimljani su ih pokorili. Njihove oblasti su pripojene rimskoj državi i uključene u sistem vojne i upravne organizacije. Od 86. godine n.e. ovaj kraj je ušao u granice provincije Gornje Mezije, koju je osnovao car Domicijan (151—196. godine). U ovoj regiji bile su stacionirane dve rimske legije, koje su tu ostale do kraja antike. Ova regija bila je povezana važnim strategijskim drumom koji su Rimljani izgradili dolinom Morave i Vardara. U neposrednoj blizini ove oblasti bio je i vojnički put koji je od Skadra preko Prizrena, Lipljana i Kuršumlije vodio do Niša i dalje.

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

Posle raspada Rimskog carstva u 4. veku oblast oko Leskovca i samo naselje, već dobro naseljena, ulazi u sastav Istočnog rimskog carstva, Vizantije. Period pod Vizantijom poznat je uglavnom na osnovu arheološkog materijala sa mnogih lokaliteta.

  • 535. godine - Car Justinijan izgradio Caričin grad, administrativni i ekonomski centar ovog kraja u to doba. Od Leskovca je udaljen 28 km. U VI i VII veku u ovaj kraj su upadali Sloveni, koji su se tu i trajno naselili, o čemu takođe svedoče mnogi nalazi arheološkog materijala.
  • U 12. veku srpski župan Stefan Nemanja, dobio je od vizantijskog cara Manojla I Komnina na poklon Dubočicu (kako je vekovima nazivana ova oblast) i zavetovao mu „Tebi budi u potomstvu tvojemu po tebi“, tako je Dubočica ušla u sastav Raške države kao samostalna oblast (Bitka na Moravi (1190)). U darovnicama sednjovekovnih srpskih vladara pominju se mnoga sela, pa i Leskovac.
  • 1308. godine - Najstariji pomen imena grada Leskovca, u aktu kralja Milutina, kojim prilaže Pirgu u Svetoj gori manastir Svetog Nikite u skopskom kraju. U njemu se između ostalog kaže: „I prida kralevstvo mi Leskovac i po seji strane i po onoi, s vsemi međami i zaselami.“[2]
  • 1348. godine - car Stefan Dušan dao je na poklon manastiru Hilandaru selo Leskovac.
  • 1374. godine - Dubočica je ušla u sastav oblasti kojom je upravljao srpski knez Lazar.
  • 1412. godine - turski sultan Musa ostavio je pustoš u ovom kraju.
  • 24. septembar 1454. godine - odigrala se bitka u području oko Leskovca, između Nikole Skobaljića i turske vojske.
  • 16. novembar 1454. godine - bitka kod Trepalje u kojoj je Nikola Skobaljić bio zarobljen i nabijen na kolac.

Novi vek[uredi | uredi izvor]

Panorama Leskovca 1878. godine
Glavni članak: Leskovački pašaluk

Krajem 18. veka, Leskovac je već centar velikog Leskovačkog pašaluka koji je obuhvatao celu teritoriju bivšeg sandžaka Aladži - Hisar (Kruševac) i Paraćin. Francuski geograf Ami Boue, 1837. godine piše da Leskovac ima 3000 kuća: 2400 hrišćanskih, 500 turskih, 30 ciganskih i 10 jevrejskih, ukupno 15.000 stanovnika. Engleski putopisac Vorington Smit koji je četrdesetih godina 19. veka posetio Vranje, Leskovac i Niš između ostalog dao je podatke o mestima koja je posetio. Prema njegovim navodima Leskovac je brojao 12 000 stanovnika, dok je u Nišu živelo 6 000 muslimana.[3] Robert Ciprijan je 1844. godine procenio da Leskovac ima 12 000 duša obe vere.[4]

U vreme Prvog srpskog ustanka u Leskovcu je pogubljen knez Stojan(Pogubljen je od strane leskovačkog Šašit paše u periodu seče knezova 1804. godine.)[5], to je uticalo da se veliki broj Leskovčana pridruži Karađorđevim ustanicima, na čelu ustanika iz leskovačkog kraja bio je Stojanov sin knez Momir Stojanović(u periodu izbijanja ustanka imao je oko 25 godina)[5], vojvoda Ilija Petrović Strelja, Nikola Mandrda, Sava Dedobarac, Cvetko Vranovački, Petar Džida i dr. Za sve vreme trajanja ustanka emigracija stanovništva se uvećavala, naroćčito tokom 1807 i 1809. god. Knez Momir Stojanović je svoj odred pripojio Mladenu Milovanoviću. Ostalo je zabeleženo da je učestvovao u opsadi Beograda i da se u toj borbi istakao.[5]. Ustanak u leskovačkom kraju je ugušen, a leskovački Ševsudin Abdi-paša je u Leskovcu pogubio tri stotine a u okolini nekoliko hiljada ustanika. Prema pojedinim podacima broj hrišćana iz Južnog Pomoravlja i Ponišavlja koji je u proleće 1809. godine emigrirao u Srbiju procenjuje se na pet do šest hiljada, a maksimalna procena ide do trideset hiljada „žena, dece i starih i nemoćnih ljudi“.[6];[7]

Ekspanzija Arbanasa išla je ka hrišćanskim naseljima u Toplici, Pustoj Reci i Jablanici. Npr. u Toplici su se naselili pripadnici plemena Krasnići, a na prostoru od Leskovca do Vranja uz porodice iz plemena Krasnići, naselile su se porodice iz plemena Beris, Gaš i Sob. Pored ovih krajeva Arbanasi su, proteravši starosedeoce-Srbe, naselili i pojedina sela iz poljaničkog i surduličkog kraja (Masurica). Najudaljenija srpska sela u niškom kraju u koja su prodrli Arbanasi bila su: Vlahovo, Gornja i Donja Devča, Klisurica i Novo Selo.[8];[9][10][11]

Godine 1841. na prostoru niške, leskovačke, pirotske i vranjske nahije izbija Milojeva i Srndakova buna (niška buna, leskovačka buna) sa ciljem da se oslobodi jugoistočni deo Srbije. Ustanak je bio slabo organizovan i brzo je bio slomljen što je dovelo do osvete i progona. Oslobađanjem od Turaka (1878 god.), Leskovac je dočekao kao jedan od najvećih zanatskih i trgovačkih centara u Kneževini Srbiji. Takvom statusu doprinele su mnoge pogodnosti. Pre svega grad se nalazi na raskršću trgovačkih puteva. Zbog pogodne konfiguracije tla postao je jedini pravi gradski centar na čitavom prostoru od granice sa Bugarskom do Prištine. Osim toga Leskovačka kotlina, po kvalitetu zemlje predstavlja jednu od najplodnijih oblasti u Srbiji, a izuzetno razvijeno zanatstvo i trgovina dali su gradu status velikog društvenog centra, kojem gravitira Pusta reka, Jablanica, Vlasina, Poljanica i Zaplanje. Svemu tome treba pridodati poslovnu preduzimljivost leskovačkih trgovaca.

Leskovac je oslobođen od Turaka 11. decembra 1877. godine, tokom Drugog srpsko-turskog rata 1877-1878. Nikola Rašić je, sa svojim odredom i prethodnicom srpske vojske, ušao u Leskovac i držao govor oslobođenom narodu. Po nalogu Vrhovne komande nastavio je sa organizovanjem ustanka u pravcu Vlasotinca, Rudara i Turekovca. Nikolu Rašića, koji je sa dobrovoljcima krenuo iz oslobođenog Leskovca, dočekali su vlasotinački ustanici koji su prethodno razoružali 170 Turaka.[12] Zalaganjem kneza Milana, ministra Ristića i pukovnika Lešjanina, uspelo se da Srbiji po San-Stefanskom sporazumu (3. marta 1878) pripadnu Niš i Leskovac, ali ne i ostali oslobođeni krajevi. Daljim naporima srpske diplomatije obezbeđeno je da se na Berlinskom kongresu (12. juna 1878) Srbiji dodele pirotski i vranjski okrug, kao i Mali Zvornik. Oslobađanje od Turaka, Leskovac je dočekao kao jedan od najvećih zanatskih i trgovačkih centara u Srbiji. Sredinom 19. veka, beleži se da je Leskovac imao trinaest fabrika tekstila, pa je zato kasnije i dobio nadimak „Mali Mančester”.

Razvoj infrastrukture[uredi | uredi izvor]

Izgradnja pruge Beograd-Solun, koja je do Leskovca stigla 1886 godine, podstakla je razvoj uvozno - izvozne privrede, doprinela je uvođenju kapitala i stvaranju jake ekonomske osnove za procvat industrije.

Politički događaji[uredi | uredi izvor]

Samo osam godina nakon oslobođenja od Turaka, koncentracija kapitala u Leskovcu bila je toliko velika da je bilo nužno iznaći nove mogućnosti za njegov plasman. Nakon Berlinskog kongresa krajevi južne Srbije nisu prisjedinjeni Bugarskoj pa je došlo da zahlađivanja odnosa. Nakon političkog raspleta srpsko - bugarskih odnosa i rata 1885. godine i uvođenja zaštitne carine, kapital leskovačkih trgovaca je u najvećoj meri ulagan u razvoj industrije tekstila. Poskupljenje gajtana, dovršenje pruge Beograd-Solun dovelo je do razvoja tekstilne industrije. Angažovan je bugarski fabrikant Stevan Bojadžov da dođe u Leskovac i bude ortak nove fabrike. Bojadžov je preneo i prve mašine -čarkove koje su bile montirane u selu Strojkovcu,1884 god.[13]

Tekstilna industrija u 19. veku[uredi | uredi izvor]

Dečja radna snaga angažovana u leskovačkoj tekstilnoj industriji (1914)
  • Već 1884. godine leskovački trgovci Antonije Popović - Tonka, Gligorije Jovanović, Dimitrije Mita Teokarević, Proka Mitić i fabrikant gajtana iz Karlova u Bugarskoj, Stevan Bojadžov, osnivaju prvu fabriku gajtana u selu Strojkovce (danas muzej leskovačkog tekstila). Kapacitet fabrike bio je 25-30000kg gajtana godišnje.[14]
  • Isti industrijalci, 1889 godine otvaraju drugu fabriku gajtana u Vučju.[15]
  • Treću fabriku gajtana osnovali su Kosta Ilić Mumdžija, Gligorije Petrović, Mihajlo Janković - Inajet i Manoil Ilijev, u selu Kozaru 1890 godine.
  • Četvrta fabrika 1906 u Leskovcu bila je vlasništvo Lazara Dunđerovića koji je gajtane izlagao u Londonu i tom prilikom dobio počasnu diplomu za kvalitet.[14]
  • U septembru 1890. godine osnovana je u gradu Tkačka škola, čiji je prvi upravnik bio Čeh Alojz Škarka.
  • Kosta Ilić sa sinovima (Vlada Ilić, Sotir Ilić i dr.) osniva fabriku za proizvodnju čoje i kudelje.

Godišnja proizvodnja 1844 iznosila je oko 1000000 zlatnih dinara.[16] Prosečan godišnji izvoz u periodu od 1881 do 1885 god iznosio je 891794 kg gajtana u vrednosti od 1317759 dinara. Poređenja radi budžet Kneževine Srbije 1870 godine iznosio je 13970855 dinara.U periodu od 1904—1908. godine prosečan godišnji izvoz kudelje iznosio je 2620000kg u vrednosti od 101500 napoleona.[14]

Time su postavljene osnove za razvoj leskovačke tekstilne industrije, što je rezultovalo osnivanjem prve fabrike štofova 1896 godine.

Primer preduzimljivosti ali i snage leskovačkog kapitala, tekstilne industrije pokazuje činjenica da su članovi porodice Koste Ilića Mumdžije plasirali kapital i izvan Srbije. Preduzeća koncerna Ilića - Mumdžije i sinova, nalazila su se u Beogradu, Petrovgradu, Konaku(Banat) i Karlovcu.

Međutim, industrijski razvoj Leskovca imao je i svoju drugu stranu, tako tadašnji mediji izveštavaju o teškom položaju leskovačkih radnika, među kojima se posebno ističe članak iz Radničkih novina (1914), pod nazivom "Mali mučenici leskovačkih fabrika", koji govori o maloj deci i starcima angažovanim u leskovačkoj tekstilnoj industriji.[17]

Hemijska industrija u 19. veku[uredi | uredi izvor]

Nadaleko poznatu leskovačku industriju hemijskih i kozmetičkih proizvoda pokreće Jovan Vlajčić, osnivač pogona za izradnju sapuna i parfema 1872. godine.

Industrija metala, opeke i nameštaja početkom 20. veka[uredi | uredi izvor]

  • U gradu postoji više fabrika za proizvodnju opeke i crepa kao što je "Bejaz i Sokolović" (kasnije Rafajlović i Bejaz). Sokolović izdvaja svoj kapital i osniva fabriku u Kikindi.
  • 1911. godine, Trajko Đorđević - Kukar, formira fabriku za proizvodnju metalnih proizvoda i nameštaja.
  • Nastanak i razvoj mlinske industrije, vezuje se za ime Živka Stojiljkovića.

Bankarski sektor krajem 19. i početkom 20. veka[uredi | uredi izvor]

Bankarski sektor prati razvoj industrije te je 1888. godine formirana :

  • Udeoničarska štedionica sa 200.000 dinara kapitala,
  • Leskovačka trgovačka banka (1903),
  • Leskovačka zadruga (1906),
  • Leskovačka kreditna banka i Leskovačka privredna banka (1911).[18]

Energetski sektor početkom 20. veka[uredi | uredi izvor]

  • Leskovačko električno društvo - Statut društva urađen je septembra 1901. godine i podnet na odobravanje Ministarstvu narodne privrede u Beogradu, koje ga je i odobrilo 31. oktobra 1901. godine. Naredne godine, Osnivački odbor je, posredstvom lokalnog lista „Dnevnik’’, pozvao građnastvo na upis akcija Leskovačkog električnog društva čiji je osnovni kapital utvrđen na 200.000 dinara i podeljen na 2.000 akcija od 100 dinara, a uplate su vršene nedeljno, po jedan dinar od akcija.[19] LED je učestvovao u izgradnji druge hidroelektrane i prvog dalekovoda u Kraljevini Srbiji.[20] Intenzivan rast industrije zahtevao je veliku potrošnju energije pa je već 1903. godine u Vučju izgrađena električna centrala, druga u Srbiji, koja je strujom snabdevala pogone. Ubrzo je usledila izgradnja termoelektrane u Leskovcu.

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

Proslava oslobođenja Leskovca 1944. godine

Period od 1914—1918[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Bitka na Moravi (1915)
Glavni članak: Spomenik palim za otadžbinu 1912-1918
Glavni članak: Dejstva srpske avijacije u okupiranoj teritoriji (1916—1918)
Glavni članak: Jablanički komitski odred

Početkom Prvog svetskog rata u Leskovcu i okolini odigrao se jedan od presudnih momenata u toku Bitke na Moravi (1915), poznat kao Leskovački manevar (protivnapad). Ovaj protivnapad omogućio je povlačenje glavnici srpske vojske pravcem Prokuplje-Lebane-Medveđa-Priština.

Tokom Prvog svetskog rata Leskovac je bio pod bugarskom okupacijom. Sprovođene su mere bugarizacije stanovništva. Uz zabranu jezika i pisma, Bugari su menjali i imena porodicama, a svi udžbenici na srpskom jeziku su oduzeti od stanovništva. U srpske crkve su dovođeni bugarski popovi, a srpske ikone su zamenjivane bugarskim. Na školskim svečanostima deca su morala da govore kako su zadovoljna što su ponovo povratila svoju bugarsku nacionalnost.

Tokom 1917. u selu Obilić (Bojnik) podignut je Jablaničko-Toplički ustanak. Leskovac je u Prvom svetskom ratu oslobođen 7. oktobra 1918.

Period između dva svetska rata (Zlatno doba Leskovca 1918—1940)[uredi | uredi izvor]

Plakat građanima grada Leskovca i okoline kojim se pozivaju na otkrivanje i osvećenje spomenika kralju Aleksandru u parku Devet Jugovića, 2. jula 1939. godine.
Pozivnica za otvaranje kupališta, 6. jul 1939. godine. Deo je zbirke dokumenata Narodnog muzeja u Leskovcu.

Leskovac do izbijanja Drugog svetskog rata dostiže svoj zenit u privrednom razvoju i prema podacima iz 1938 godine sa 18.000 stanovnika ima:

  • moćnu tekstilnu industriju (vunena industrija u Leskovcu sa Vučjem i Grdelicom predstavljala je 40% ukupne jugoslovenske tekstilne industrije);
  • osam tekstilnih fabrika i tri trikotaže;
  • pet preduzeća u metalurškoj industriji: fabrika metala; dve fabrike za izradu sitnijih metalnih predmeta; tri keramičke fabrike (cigla, crep);
  • šest velikih mlinova i više manjih mlinova (ukupni kapacitet mlinova je bio 15.000 vagona godišnje);
  • nekoliko fabrika gume;
  • fabriku sapuna, kozmetike i paste;
  • jednu fabriku piva, slada i leda;
  • jednu fabriku zejtina;
  • tri grafička preduzeća;
  • 375 trgovačkih radnji;
  • 579 zanatski radnji;
  • sedam novčanih zavoda sa 37 miliona osnovnog kapitala, štednja je premašivala 35 miliona tadašnjih dinara bez hartija od vrednosti;
  • jednu bolnicu sa 61 posteljom;
  • 150 kafana;
  • 16 advokata;
  • 110 ulica;
  • pet knjižara;
  • jedno autotransportno preduzeće;
  • jednu električnu centralu;
  • dva hotela (sa 90 ležaja)[21]

Srednja tehnička tekstilna škola, "jedina svoje vrste na Balkanu", otvorena je 1927.[22][23] Mada je grad rano dobio električno osvetljenje, dogodilo se da je novu 1935. dočekao sa fenjerima, jer je istekao ugovor sa švedskim "Elektro-investom"[24] - sporazum je postignut tek u maju.[25] Betonski most preko Veternice je izgrađen 1935.[26] Zgrada okružnog ureda[27] i duvanska stanica[28] 1937. Prvo moderno kupalište u Vardarskoj banovini otvoreno je u Leskovcu 10. jula 1939.[29] S druge strane, pred rat se kaže da je samo jedna ulica u gradu kaldrmisana, da nema vodovoda ni kanalizacije, škole i javne zgrade "ne priliče ovako bogatom gradu".[30] Veternica je bila zagađena i u to vreme, naročito kada su u nju potapali konoplju. Bio je to grad i bogataša i siromaha.[31] Za Božićne i Novogodišnje praznike bila je razvijena humanitarna aktivnost darivanja.[32]

Period od 1940—1945[uredi | uredi izvor]

Period 1940—1945.
  • Panorama Leskovca posle bombardovanja. Fotografija predstavlja deo fonda o savezničkom bombardovanju Leskovca, 6. septembra 1944. godine, Narodnog muzeja u Leskovcu.
    Panorama Leskovca posle bombardovanja. Fotografija predstavlja deo fonda o savezničkom bombardovanju Leskovca, 6. septembra 1944. godine, Narodnog muzeja u Leskovcu.
  • Leskovac posle bombardovanja
    Leskovac posle bombardovanja
  • Obnova i izgradnja Leskovca, građani na raščišćavanju ruševina u ulici Kralja Petra
    Obnova i izgradnja Leskovca, građani na raščišćavanju ruševina u ulici Kralja Petra
  • Oštećena kuća Sotira Ilića
    Oštećena kuća Sotira Ilića
  • Saopštenje Komande grada Leskovca, 4. decembar 1944. godine. Predstavlja deo zbirke arhivske građe NOR-a Narodnog muzeja u Leskovcu.
    Saopštenje Komande grada Leskovca, 4. decembar 1944. godine. Predstavlja deo zbirke arhivske građe NOR-a Narodnog muzeja u Leskovcu.

Jevrejska zajednica[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Jevreji u Srbiji

Jevreji su Balkansko poluostrvo počeli da naseljavaju krajem 15. veka bežeći iz Španije i Portugalije, jer ih je tamo proanjala čuvena španska inkvizicija. Turski sultani, kao Bajazit II, koji su vladali ovim područijima rado su primali jevrejske izbeglice jer su oni bili izvrsni trgovci i učenjaci koji su pospešivali tursku privredu. U tom periodu Jevreji počinju sa naseljavanjem leskovačkog kraja. Jevreji su u Leskovcu imali svoj hram, sinagogu, u današnjoj ulici Južnomoravskih brigada preko puta Zelene pijace. Svi leskovački Jevreji su bili košeri, subotom nisu radili već su posvećivali sinagogu. Sinagoga je bila malena, za pedesetak ljudi. U sredini je bio oltar, a naokolo oko golih zidova bile su klupe za odrasle i posevne za decu, žene su se nalazile u galeriji na spratu sa koje su mogle da prate bogosluženje, a da ne budu viđene. Odmah pored sinagoge nalazila se i jevrejska škola "El Meldar", školu su pohađala jevrejska deca sve do doba kada su polazila u srpske državne škole, a onda bi ovu školu pohađala samo četvcrtkom.

Jevrejesko groblje osnovano je 1896. godine i nalazilo se u podnožju brega ispod hrišćanskog groblja (Svetoilijskog). Prilikom uređenja Svetoilijskog parka većina nadgrobnih ploča je uklonjena, ali ne i posmrtni ostaci.

Jevreji u Leskovcu imali su svoju Genizu (skladište za stare knjige), naime kod njih je postojao kult knjige, svako parče hartijeispisano jidišom bilo je sveto i nije smelo da se pali ili baci, nego se sklanjalo u jedan veliki sanduk u sinagogi. Kada bi se sanduk napunio, on je iznošen iz sinagoge i nošen je na jevrejsko groblje da bude sahranjen uz velike svečanosti. Takođe, imali su i svoje cionističko udruženje "Tel Haj" čiji je zadatak bio da kod mladih jevreja očuva svest o staronovoj domovini Erec Jizrealu, današnjem Izraelu. Dobar deo članova ovog društva bili su Jevreji koji nisu bili iz Leskovca, učenici ovdašnje Tekstilne škole. Ovo udruženje imalo je i hor Haverim i haveriot Kubvcat Tel Haj. Najpoznatiji Jevreji u Leskovcu bili su doktori Žak Konfino, čovek koji je doneo prvi rendgen i otovrio prvi sanatorijum i doktor Uziel Velizar Pijade, koji je svoja privatna kola koristio kao ambulantna i tako spasao život mnogim Leskovčanima,Nikola Dekleva hirurg, osnivač i direktor centra za hiperbaričnu medicinu u Srbiji. Drugi svetski rat je označio kraj malobrojne jevrejske zajednice u Leskovcu, kojih je bilo oko 80 pre rata.[33]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Na Hisaru pronađena još jedna gvozdena igla iz 14. veka pre nove ere
  2. ^ [„Epski gradovi[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 30. 01. 2016. g. Pristupljeno 23. 01. 2016.  Sukob URL—vikiveza (pomoć) Epski gradovi]
  3. ^ Vesna Adić, Južna Srbija u putopisu „A Year With the Turks, or Sketches of Travel in the European and Asiatic Dominions of the Sultan” Voringtona Vilkinsona Smita, Leskovački zbornik, br. XLIX, Leskovac 2009, 378‒379.
  4. ^ Radoš Trebješanin, Crkveni život Srba u Leskovcu do kraja 19. veka, Leskovački zbornik. br. XXXI, Leskovac 1991, 143.
  5. ^ a b v Znameniti Leskovčani XIX veka – knez Momir Stojanović i vojvoda Strelja Petrović
  6. ^ Vladimir Stojančević, Jugoistočna Srbija u XIX veku (1804‒1878), 87
  7. ^ Borislava Lilić, Jugoistočna Srbija (1804‒1878), 66.
  8. ^ Rista Nikolić, Širenje Arnauta u srpske zemlje, Glasnik Srpskog geografskog društva, sv. 3‒4, Beograd 1914, 123
  9. ^ Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu, Beograd 1986, 99;
  10. ^ Feliks Kanic, Srbija ‒ zemlja i stanovništvo, druga knjiga, Beograd 1985, 293‒294;
  11. ^ Rista Nikolić, Krajište i Vlasina, Beograd 1912, 181‒182
  12. ^ Srbsko carstvo: Vojvoda Nikola Kole Rašić
  13. ^ Leskovac i okolina ; Dragoslav Tanić 1972; Skupština opštine i Turistički savezLeskovca; pp. 18.
  14. ^ a b v Leskovac i okolina ; Dragoslav Tanić ; Skupština opštine i Turistički savezLeskovca; pp. 18, Leskovac 1972
  15. ^ D. Trajković. Sto godina leskovačke tekstilne industrije, Leskovac 1984.
  16. ^ Leskovac i okolina ; Dragoslav Tanić ; Skupština opštine i Turistički savez Leskovca; pp. 20, Leskovac 1972
  17. ^ „Arhiv: Mali mučenici iz leskovačkih fabrika (1914) | Crveni Barjak” (na jeziku: engleski). 2021-08-26. Arhivirano iz originala 26. 01. 2022. g. Pristupljeno 2021-09-06. 
  18. ^ Ž. Stojković, S. Stojičić, H. Rakić, nav.delo,140.
  19. ^ Sto deset godina Leskovačkog električnog društva | Južna Srbija Info
  20. ^ Istorijski arhiv
  21. ^ „Industrija koju su komunisti oteli od Leskovčana (3. deo) - Leskovačke vesti[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 23. 10. 2014. g. Pristupljeno 22. 01. 2015.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  22. ^ "Politika", 8. avg. 1936
  23. ^ "Politika", 26. jan. 1941
  24. ^ "Politika", 4. jan. 1935
  25. ^ "Politika", 25. maj 1935
  26. ^ "Politika", 6. nov. 1935
  27. ^ "Politika", 28. nov. 1937
  28. ^ "Politika", 11. jan. 1938
  29. ^ "Vreme", 11. jul 1939
  30. ^ "Politika", 1. mart 1941
  31. ^ "Politika", 8. avg. 1935
  32. ^ Mitić, I. (3. 1. 2023). „LESKOVAC EVROPSKI ZABAVAN, A SRPSKI MILOSRDAN: Doček Nove godine između dva rata podsećao na atmosferu u evropskim metropoloma”. Večernje novosti. Pristupljeno 4. 1. 2023. 
  33. ^ Leskovac 101: Da li je u Leskovcu postojala jevrejska zajednica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. oktobar 2016) leskovackevesti.rs

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Sergije Dimitrijević, Počeci modernizacije Leskovačke privrede, Leskovac, Narodni muzej Leskovca
  • Graditeljstvo Leskovca i okoline između dva svetska rata, Aleksandar Kadijević, Srđan Marković, Leskovac 1996
  • Dimitrijević, Nebojša (2015). Leskovac 101. Leskovac. 
  • Leskovac i okolina, Dragoslav Tanić, Skupština opštine i Turistički savezLeskovca, Leskovac 1972
  • Ercegović-Pavlović, Slavenka; Kostić, Desanka (1988). Arheološki spomenici i nalazišta leskovačkog kraja. Beograd; Leskovac: Arheološki institut; Narodni muzej. 
  • Stamenković, Sonja (2013). Rimsko nasleđe u Leskovačkoj kotlini. Beograd: Arheološki institut. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Лесковца&oldid=27812172”