Istorijski arhiv u Pirotu
Istorijski arhiv u Pirotu deluje kao ustanova zaštite u pirotskom kraju. Arhiv je nastao usvajanjem predloga Narodnog odbora Sreza Pirot 1956. godine. Istorijski arhiv Pirot vrši zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala na teritoriji grada Pirota i opština Bela Palanka, Dimitrovgrad i Babušnica. Na sednici Saveta Državne arhive Sreza Pirot održanoj 8. februara 1957. godine donet je Statut Državne arhive Sreza Pirot prema kome je regulisana organizaciona struktura i utvrđeni načini rada.
Počeci[uredi | uredi izvor]
Za upravnika Arhiva je postavljen Dušan Ćirić, učitelj. Radio je u muzeju Pirot pa je premešten u Arhiv. Bio je na ovoj funkciji od 1. januara 1957 do 2. novembra 1962. godine.
Kako bi se građa što bolje čuvala na ovom području, Sresko veće Narodnog Odbora Sreza Pirot, svojim rešenjem Arhivu Pirot daje zadatke da: čuva turska arhivska dokumenta, dokumenta na crkveno-slovenskom jeziku, publikacije domaćih i stranih pisaca o Pirotu i njegovoj okolini, arhivski materijal koje se tiču ratovanja u pirotskom okrugu, arhive preduzeća, arhive okupatora i političkih stranaka, časopisi ili publikacije Piroćanaca. Savet za prosvetu i kulturu Sreza Pirot je formirao nekoliko opštinskih komisija za prikupljanje arhivskog materijala i to u : Temskoj, Crnoklištu, Vraništu, Staničenju, Osmakovu, Kumanovu, Sopotu, Oreovici, u Toplom Dolu, Zaskovcima, Mirkovcima, Bazoviku, Šugrinu, Ragodešu, Cerovi, Orlji, Rudinju, Krupcu, Sukovu, Velikom Selu, Trnjani, Izvoru i Basari.
Popis na kraju 1957. godine je doneo na uvid činjenicu da je Arhiv imao građu u 446 registratura od 925 dužnih metara.
Godine 1960. odlukom Saveta Istorijskog arhiva u Nišu, Državna arhiva Sreza Pirota pristupa Arhivu u Nišu kao Arhivski centar. Ovaj period Arhiva nije bio delotvoran jer je Arhiv tada obavljao samo najosnovnije funkcije i građa je propadala na terenu. Tada je u Arhivu radila samo jedna žena. 1979. i 1980. godine Arhiv dobija radnike koji su fakultetski obrazovani i Arhiv Srbije vrši obuku ovih radnika za zaštitu građe. Od 1988. odlukom Istorijskog arhiva u Nišu, Arhivska odeljenja Pirot i Prokuplje se izuzimaju i vraćaju svojim osnivačima.
Period 1989-1993[uredi | uredi izvor]
Godine 1989. se Arhiv Pirota udružio sa Muzejom Ponišavlje. Direktorka, odlukom SO Pirot, postaje Radmila Vlatković. Tada je Arhiv imao problema sa prostorom jer je za radne prostorije koristio prostorije SO Pirot na trećem spratu. Kako je arhivska građa bila u zgradi Novakove vile, arhivisti su morali da svakodnevno donose građu sa jednog mesta na drugo.
Period 1993-2016[uredi | uredi izvor]
Na sednicama Skupštine opštine Pirot[1], Skupštine opštine Babušnica i Skupštine opštine Dimitrovgrad je doneta odluka da se osnuje Istorijski arhiv u Pirotu za ove opštine.
Za direktora je postavljen Mileta Manić. Kasnije je Arhiv brojao šest zaposlenih. SO Pirot postavlja na mesto direktora Božu Jovanovića dok Mileta Manić obavlja funkciju pomoćnika direktora. Vlada Republike Srbije donosi odluku o osnivanju Upravnog i Nadzornog odbora Arhiva. Kako je Arhiv imao velike probleme sa prostorom gde se smešta arhivska građa, SO Pirot je odlučila da finansira izradnju nove zgrade Arhiva uz sufinansiranja Ministarstva kulture. Gradnja je počela 2004. godine a svečano otvaranje je održano 15. decembra 2006. godine.
Danas[uredi | uredi izvor]
Danas se u Arhivu nalazi građa za 297 fondova i 7 zbirki u ukupnoj dužini od 1354 dužna metra u vremenskom razdoblju od 1842 - 2015. godine.
Najstarije pismo koje se čuva jeste Hilandarsko pismo Piroćancima iz 1842. godine.
Izdanja Arhiva[uredi | uredi izvor]
- Dušan Ćirić i Petar Kozić, Hronologija važnih događaja iz radničkog pokreta u Pirotu od Prvog svetskog rata, 1959
- Mileta Manić, 65 godina vatrogastva u Pirotu, 1999
- Ljubodrag Popović, Popisi i šematizam u Pirotu od 1878-1910, 2010
- Mileta Manić, Nadimci (Prekori) Piroćanaca, 2011
- Goran Nikolić, Viden Pančić, Dragoslav Vojčić, Radni polet omladine pirotskog kraja 1944-1989, 2012
- Dušan Đurić, Kameni ugalj i garavi "Ćira" u senci prošlosti, 2012
- Miljan Manić, Besmrtnici, Spomenica izginulim u ratovima 1912-1918, 2014
- Gordana Stojanović, Tragom starih fotografija, 2014
- Nikola Božić, Događaji i sećanja, 2014
- Nikola Videnović, Trnjanski rodoslov, 2014
- Miljan Manić, Moj predak u Velikom ratu, 2015
- Predrag Vidanović, Pirotski kraj u evropskom vrtlogu, 2015
- Istorijski arhiv u Pirotu, Mileta Manić, Pirot, 2016.
- Pirotski vremeplov – hronologija, Miljan Manić, Pirot, 2017.
- Ratni dnevnik : 1912-1919, Svetozar J. Nikolić, Pirot, 2018.
- Pirot – od turske kasabe do modernog grada, preko Berlina i Versaja: zbornik radova, Pirot, 2018.
- Moj predak u Drugom svetskom ratu – dečji radovi, Pirot, 2018
- Desimir Petrović: život i delo vizionira i graditelja, Bora Kostić, Pirot, 2018
- Vodič Istorijskog arhiva u Pirotu, Predrag M. Vidanović, Pirot, 2019
- Ruska emigracija u Pirotu, Davor Lazarević, Pirot, 2019
- Poslednji tron kapetana Vladana Jovanovića, Dragica Jovanović, Pirot, 2019
- Arhivsko ogledalo prošlosti, Predrag M. Vidanović, Pirot, 2020
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Međuopštinski službeni list Niš broj 27/91
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mileta Manić, Istorijski arhiv u Pirotu 1956-2016, Istorijski arhiv Pirot, 2016
- Istorijski arhiv u Pirotu, Arhivski bilten o radu Istorijskog arhiva u Pirotu za 2017, 2017
