Istorijski arhiv „Toplice“ Prokuplje
| Istorijski arhiv „Toplice” Prokuplje | |
|---|---|
| Lokacija | Prokuplje Srbija |
| Vrsta | arhiv |
| Direktor | Milan Stojanović |
| Adresa | Pasjačka br. 2 |
| Veb-sajt | https://arhivtoplice.org.rs/ |
Istorijski arhiv „Toplice” Prokuplje je ustanova kulture koja vrši zaštitu, sređivanje i obradu arhivske građe i njeno prezentovanje, aktivnosti realizuju kroz pad službe depoa, sređivanja, opšte službe i službe za zaštitu arhivske građe van arhiva.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi put se Istorijski arhiv spominje kao Arhivsko središte od 1948. do 1951. godine Naredbom o privremenom osiguranju arhiva, Ministarstva prosvete NR Srbije, a kao Arhivski centar Prokuplje Odlukom o osnivanju Istorijskog arhiva sreza Niš iz 1960.[2] Godine 1967. menja naziv u Arhivsko odelenje, od 1989. do 2006. radi pod nazivom Arhivsko odelenje u SO Prokuplje sa poslovima poverenim za pet opština topličkog okruga Prokuplje, Kuršumlija, Blace, Žitorađa i Merošina koja 1992. izlazi iz Topličkog okruga i pripaja se Nišu.[2] Obavljaju delatnost zaštite kulturnih dobara u sklopu arhiva Srbije. Istorijski arhiv „Toplice” Prokuplje u formalno pravnom obliku kakav je danas je osnovan 2006. godine Odlukom Skupštine opštine Prokuplje, teritorijalna nadležnost su opštine Prokuplje, Kuršumlija, Blace i Žitorađa.[2] Do 2006. je Arhiv u Prokuplju koristio ukupni prostor od oko 120 m² od čega su bile kancelarije u prizemlju zgrade u površini oko 30 m² i dva depoa u suterenu, podrum u površini oko 90 m². Krajem septembra 2006. godine su preseljeni u prostorije koje se nalaze u zgradi skladišta sanitetske opreme Republičke direkcije za robne rezerve, u dvorištu Prokupačke bolnice u ulici Pasjačkoj broj 2.[2] Finansijskim sredstvima koje je uložilo Ministarstvo kulture i informisanja deo zgrade skladišta je adaptiran u kancelarije 80 m² koje su opremljene novim kancelarijskim nameštajem i kompjuterskom opremom sa pratećim uređajima. Tokom 2007. i 2008. godine depoi za čuvanje arhivske građe su opremljeni propisanom opremom – metalnim policama. Arhivska građa iz vlažnih suterenskih depoa je preseljena u nove prostorije u kojima je prethodno izvršena dezinfekcija od strane ovlašćenog zavoda, izvršeno je temeljno fizičko čišćenje prostorija.[2] Arhiv je preseljen na osnovu ugovora između Opštine Prokuplje i Republičke direkcije za robne rezerve 2005. godine za period od 1. oktobra 2005. do 1. oktobra 2010.[2] Tokom 2011. su dobili zgradu u kojoj se sada nalaze na trajno korišćenje. Prvi poverenik za zaštitu arhivske građe na teritoriji bivšeg Topličkog okruga je bio Ilija Radulović, profesor istorije u Gimnaziji Prokuplje.[2] Dobili su 27. januara 2022. Svetosavsku povelju, najveće priznanje koje tradicionalno dodeljuje Toplički upravni okrug.[3]
Fondovi i zbirke[uredi | uredi izvor]
Najvažniji fondovi prilikom osnivanja su bili Okružni narodni odbor, Narodni odbor opštine Prokuplje, Narodno pozorište Prokuplje i Sreski sud Prokuplje.[4] Među arhivskom građom od izuzetnog značaja su fond Okružnog narodnog odbora Prokuplje 1944—1947, fondovi pravosuđa Sreski narodni sud sreza Dobričkog 1945—1947, Sreski narodni sud Kuršumlija 1945—1955, Sreski narodni sud Prokuplje 1945—1959, Sreski sud jastrebačkog Blace 1945—1947, OZNA Vojni sud Prokuplje 1944—1946, zbirke matičnih knjiga iz Manastira Svetog Nikole kod Kuršumlije koje datiraju od 1889, knjige crkve u Blacu koja je posvećena Velikoj Gospojini najstarije iz 1891, knjige Crkve Svetog Ilije u Gornjoj Draguši iz 1891, knjige Crkve Svetog Prokopija u Prokuplju iz 1894. i zbirka VARIA u kojoj se između ostalog nalazi deo prepiske kuršumlijske ćelije Saveza komunista Jugoslavije 1920—1921.[4] Od velikog značaja je arhivska građa fondova narodnih odbora srezova Dobričkog, Jastrebačkog, Kosaničkog i Prokupačkog kao i fondovi topličkih opština, fond Učiteljsko domaćičke škole Prokuplje 1921—1963, Ženska zanatska škola Prokuplje 1909—1948. i Narodno pozorište Prokuplje 1945—1957. Najveći deo čini građa koja je nastala posle 1944. godine, a manji deo iz perioda od 1889. do 1944.[4] Među značajnim dokumentima su i ukaz kralja Aleksandra o proglašenju Kuršumlijske Banje za opšte korisnu i lekovitu mineralnu vodu 1929. godine, spisak palih žrtava u Prvom svetskom ratu i Topličkom ustanku, prve službene novine u posleratnoj Toplici „Narodni glas” koje je izdavao Gradski odbor Narodnog fronta 1947—1948, zbirka projekata, pečata, fotografija i plakata.[4]
Događaji[uredi | uredi izvor]
Istorijski arhiv „Toplice” Prokuplje je organizovao sledeće aktivnosti:[5]
- Martovski seminari u Istorijskom arhivu[6]
- Radionica o konzervaciji arhivske građe[7]
- Radionica „Preuzimanje arhivske građe – analiza postojeće prakse”[8]
- Projekat „Energetska sanacija zgrade arhiva”[9]
- „Toplički ustanak 1917. — 100 godina posle”[10]
- Izložba „Stradanje Srba u Topličkom ustanku”[11]
- Izložba „Srbija i Srbi na filmu u Prvom svetskom ratu”[12]
- Promocija časopisa „Toplički zbornik”[13]
- Promocija monografije „Topličko okružno načelstvo u Kneževini i Kraljevini Srbiji 1878—1914.”[14]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ a b v g d đ e „O nama @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Istorijski arhiv dobitnik priznanja @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ a b v g „Fondovi i zbirke @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Martovski seminari u Istorijskom arhivu @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Radionica o konzervaciji arhivske građe @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Prva arhivistička radionica u Prokuplju @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Odobren projekat “ Energetska sanacija zgrade arhiva“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „„TOPLIČKI USTANAK 1917. – 100 GODINA POSLE“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Otvaranje iložbe „STRADANjE SRBA U TOPLIČKOM USTANKU“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „U organizaciji Istorijskog arhiva „Toplice“ otvorena izložba Jugoslovenske kinoteke „SRBIJA I SRBI NA FILMU U PRVOM SVETSKOM RATU“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Održana promocija časopisa „TOPLIČKI ZBORNIK“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
- ^ „Fotografije sa promocije monografije „TOPLIČKO OKRUŽNO NAČELSTVO U KNEŽEVINI I KRALjEVINI SRBIJI 1878-1914.“ @ arhivtoplice.org.rs” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-10-16.
