Pređi na sadržaj

Karađorđevići nakon 1945.

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Veliki dinastički grb Karađorđevića

Karađorđevići nakon 1945. živeli su u izgnanstvu van Jugoslavije i Srbije do 2001.

Današnji dinastički starešina je Aleksandar Karađorđević, sin jedinac poslednjeg jugoslovenskog kralja Petra II Karađorđevića. On je u javnosti poznat kao „Aleksandar II Karađorđević”, a njegova porodica kao „Kraljevska porodica Srbije”.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Poslednji jugoslovenski kralj Petar II Karađorđević je uzeo kraljevsku vlast tokom vojnog puča od 27. marta 1941. kada je tročlano kraljevsko Namesništvo bilo primorano da podnese ostavku. U zemlji je vladao samo 19 dana pošto je 14. aprila otišao u izbeglištvo tokom Aprilskog rata. Podržavao je Jugoslovensku vojsku u otadžbini pod komandom đenerala Dragoljuba Draže Mihailovića, a zatim je septembra 1944. pozvao Srbe, Hrvate i Slovence da pristupe u NOVJ pod komandom maršala Josipa Broza Tita. Kralj Petar II je svečanom deklaracijom od 29. januara 1945. u Londonu doneo odluku o prenosu kraljevske vlasti na tročlano kraljevsko Namesništvo do odluke Ustavotvorne skupštine o konačnom uređenju države. Dana 29. novembra ukinuta je monarhija, a proglašena republika.

U međuvremenu, 17. jula 1945. u Londonu je rođen Aleksandar Karađorđević, sin kralja Petra Drugog. On je od rođenja do ukidanja monarhije bio jugoslovenski prestolonaslednik. Kralj Petar je nakon Drugog svetskog rata živeo sa porodicom u SAD gde je i umro 3. novembra 1970. Dinastički starešina od tada je njegov sin jedinac Aleksandar, bivši prestolonaslednik. Kraljević Tomislav Karađorđević je živeo u Velikoj Britaniji i bio je angažovan u životu srpske emigracije, a kraljević Andrej Karađorđević u Velikoj Britaniji i SAD. Oba kraljevića imaju muško potomstvo. Knez-namesnik Pavle Karađorđević je većinu života u izbeglištvu proveo u Francuskoj. Takođe ima muško potomstvo.

Dana 8. marta 1947. Predsedništvo Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ je donelo ukaz o oduzimanju državljanstva i konfiskovanju celokupne imovine sledećim Karađorđevićima: Petru (Aleksandra), Aleksandru (Petra), Tomislavu (Aleksandra), Andreju (Aleksandra), Mariji (Aleksandra), Pavlu (Arsena), Olgi (Pavla), Aleksandru (Pavla), Nikoli (Pavla) i Jelisaveti (Pavla).[1] Jedino je nekadašnji srpski prestolonaslednik Đorđe P. Karađorđević ostao živeti u Beogradu do smrti 1972. Nije ostavio potomstvo.

Godine 2001. tadašnja Savezna Republika Jugoslavija je ukinula ukaz iz 1947. donošenjem Zakona o ukidanju Ukaza o oduzimanju državljanstva i imovine porodici Karađorđević.[2] Određeno je da će uslovi za povraćaj konfiskovane imovine biti uređeni posebnim zakonom. Zatim, od 17. jula 2001. godine Kraljevski dvor u Beogradu je postao rezidencija dinastičkog starešine Aleksandra Karađorđevića i njegove porodice.

Dana 8. jula 2015. godine, Viši sud u Beogradu je rehabilitovao članove dinastije koji su po Ukazu 392 Prezidijuma Predsedništva Narodne skupštine FNRJ od 8. marta 1947. proglašeni za narodne neprijatelje te da je on ništav od trenutka donošenja, u delu koji se odnosi na prestolonaslednika i navedene članove dinastije te da se rehabilitovana lica, smatraju se neosuđivanim.[3][4]

Kraljevski dom[uredi | uredi izvor]

Kralj vladalac je bio vrhovni starešina i zaštitnik svima članovima Kraljevskog doma. Odnosi i rang članova Kraljevskog doma uređivali su se pravilnikom koji je propisivao kralj. Poslednji Porodični pravilnik za članove Kraljevskog doma Kraljevine Jugoslavije donesen je 5. aprila 1930.[5] Kraljevsku vlast (tj. starešinstvo u Kraljevskom domu) nasleđuje samo muško potomstvo po redu prvorođenja ili se eventualno određuje naslednik iz pobočne linije.

Prema članu 38. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931) Kraljevski dom su sastavljali: kraljica supruga, živi preci kraljevi u pravoj liniji, iz iste dinastije, sa svojim suprugama, živi potomci kraljevi u pravoj liniji sa svojim suprugama i potomcima, rođena braća kraljeva i njihovi potomci sa svojim suprugama, sestre kralja vladaoca, i svi ženski potomci do udaje, stric kralja Aleksandra I knez Arsen, knez Pavle sa suprugom i potomcima, i to ženskim potomcima do udaje.

Kralj Petar II Karađorđević je 17. maja 1941. u Jerusalimu proglasio izmenu člana 38. Ustava i propisao da Kraljevski dom sastavlja: kraljica, supruga kraljeva; njegovi živi preci i njegovi potomci u pravoj liniji sa suprugama i potomcima; mlađa braća kraljeva i njihovi potomci sa njihovim suprugama; sestre vladajućeg kralja, kao i svi ženski potomci do njihove udaje.[6] Narodno predstavništvo nije nikada dalo naknadnu saglasnost na ovu izuzetnu ustavnu promenu, kako je bilo propisano članom 116. Ustava.

Kraljevska porodica[uredi | uredi izvor]

Današnji dinastički starešina Aleksandar Karađorđević koristi titulu „Njegovo kraljevsko visočanstvo prestolonaslednik Aleksandar”, a u javnosti je najviše poznat pod imenom „Aleksandar II Karađorđević”. Nije poznato po kome pravilniku su danas uređeni odnosi i rang dinastičkih članova niti zašto se zvanično ne spominje Kraljevski dom već samo „Kraljevska porodica Srbije”. Takođe, nije poznato ni zašto se koriste titule „princ” i „princeza” iako je poslednjim porodičnim pravilnikom propisano da su članovi Kraljevskog doma „kraljevići, kneževi i kneginje” sa titulom „kraljevskog visočanstva”.[7]

Kraljevsku porodicu čine: prestolonaslednik Aleksandar i princeza Katarina, princ Petar, princ naslednik Filip i princeza Danica i princ Aleksandar. Osim muških pripadnika kraljevske porodice u poretku nasleđivanja nalaze se još: prinčevi Nikola, Đorđe i Mihailo (sinovi kraljevića Tomislava) i prinčevi Vladimir i Dimitrije (sinovi kraljevića Andreja).

Po stavu „Kraljevske porodice Srbije” muški pripadnici mlađe linije Karađorđevića (koja potiče od Karađorđa, a nastavlja se preko njegovog sina kneza Aleksandra i njegovog sina kneza Arsena i unuka kneza-namesnika Pavla, do praunuka kneza Aleksandra) kneževi Dimitrije, Mihailo, Sergije i Dušan nemaju nikakvih naslednih prava. Ženski pripadnici ove linije su: kneginja Barbara (udovica kneza Aleksandra), kneginja Jelena (kćerka kneza Aleksandra) i kneginja Jelisaveta (sestra kneza Aleksandra, kćerka kneza-namesnika Pavla).[8][9]

Pri „Kraljevskoj porodici Srbije” ustanovljena su tri najvažnija savetodavna tela: Krunski savet, Krunsko veće i Krunski kabinet (engl. Crown Council, Privy Council, Crown Cabinet). Za vreme srpske i jugoslovenske monarhije postojao je Dvorski savet pod predsedništvom kralja, kao telo za „ocenu i raspravu disciplinskih istupa” u Kraljevskom domu.

Rodoslov[uredi | uredi izvor]

Starija linija[uredi | uredi izvor]

Starija linija Karađorđevića nakon 1945. jeste potomstvo od kralja Petra Prvog (1844—1921) sa suprugom Zorkom (1864—1890):

  1. kneginja Jelena Karađorđević (1884—1962)
  2. Milena Karađorđević (1886—1887)
  3. kraljević Đorđe P. Karađorđević (1887—1972) i supruga Radmila (1907—1993)
  4. kralj Aleksandar I Karađorđević (1888—1934) sa suprugom Marijom (1900—1961):
    1. kralj Petar II Karađorđević (1923—1970) sa suprugom Aleksandrom (1921—1993):
      1. prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević (1945), dinastički starešina
        sa prvom suprugom Marijom (1946):
        1. princ Petar Karađorđević (1980) (abdicirao)
        2. princ naslednik Filip Karađorđević (1982) sa suprugom Danicom (1986):
          1. princ Stefan Karađorđević (2018)
          2. princeza Marija Karađorđević (2023)
        3. princ Aleksandar Karađorđević (1982)
        druga supruga Katarina (1943)
    2. kraljević Tomislav Karađorđević (1928—2000)
      sa prvom suprugom Margaritom (1932—2013):
      1. princ Nikola T. Karađorđević (1958) sa suprugom Ljiljanom (1959):
        1. princeza Marija Karađorđević (1993)
      2. princeza Katarina T. Karađorđević (1959)
      sa drugom suprugom Lindom (1949)
      1. princ Đorđe T. Karađorđević (1984) i supruga Felon (1988)
      2. princ Mihailo T. Karađorđević (1985) i supruga Ljubica (1989)
        1. princeza Natalija Karađorđević (2018)
        2. princeza Isidora Karađorđević (2022)
    3. kraljević Andrej Karađorđević (1929—1990)
      sa prvom suprugom Kristinom (1933—2011):
      1. princeza Tatjana Karađorđević (1957)
      2. princ Hristofor Karađorđević (1960—1994)
      sa drugom suprugom Kirom (1930—2005):
      1. princeza Lavinija Karađorđević (1961)
      2. princ Vladimir Karađorđević (1964) i supruga Brigita (1956)
      3. princ Dimitrije (Andrejev) Karađorđević (1965)
      treća supruga Eva Marija (1926—2020)
  5. Andrija Karađorđević (1890—1890)

Mlađa linija[uredi | uredi izvor]

Mlađa linija Karađorđevića nakon 1945. jeste potomstvo od kneza-namesnika Pavla (1893—1976) sa suprugom Olgom (1903—1997):

  1. knez Aleksandar (Pavlov) Karađorđević (1924—2016)
    sa prvom suprugom Marijom (1934):
    1. knez Dimitrije (Aleksandrov) Karađorđević (1958)
    2. knez Mihailo (Aleksandrov) Karađorđević (1958)
    3. knez Sergije Karađorđević (1963) i supruga Eleonora (*iz vanbračne veze sa Kristinom Baurota-Galeoti ima sina Umberta Emanuela Dimitrija Karađorđevića (rođen 3. februara 2018))[10]
    4. kneginja Jelena (Aleksandrova) Karađorđević (1963)
    sa drugom suprugom Barbarom (1942):
    1. knez Dušan Karađorđević (1977) i supruga Valerija[11]
  2. knez Nikola Karađorđević (1928—1954)
  3. kneginja Jelisaveta Karađorđević (1936)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Službeni list FNRJ”, broj 64/1947
  2. ^ „Službeni list SRJ“, broj 9/2001
  3. ^ Rehabilitovan princ Aleksandar Karađorđević („RTS“, 8. jul 2015)
  4. ^ Aleksandar Karađorđević: Nije lako odrastati kao „narodni neprijatelj“ („Politika“, 9. jul 2015)
  5. ^ „Službene novine Kraljevine Jugoslavije“, broj 92/1930
  6. ^ „Službene novine Kraljevine Jugoslavije”, broj 1/1941
  7. ^ Član 4. Porodičnog pravilnika za članove Kraljevskog doma Kraljevine Jugoslavije (1930)
  8. ^ Kraljevska porodica Srbije: Najčešća pitanja, Pristupljeno 10. 10. 2017.
  9. ^ Kraljevska porodica Srbije: Poredak nasleđivanja, Pristupljeno 12. 10. 2017.
  10. ^ http://royalmusingsblogspotcom.blogspot.com/2018/03/a-son-for-prince-serge-of-yugoslavia.html
  11. ^ http://eurohistoryjournal.blogspot.com/2018/07/royal-wedding-prince-dushan-of.html

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карађорђевићи_након_1945.&oldid=27838313”