Karneval

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Karneval u Rimu (1650)
Čivijaški karneval u Šapcu
Karneval u Rio de Žaneiru je najveći na svetu prema Ginisovoj knjizi rekorda.[1]

Karneval je doba proslave i festivala uoči uskršnjeg posta.[2] Obeležava se uglavnom tokom februara i marta. Proslava se obično sastoji od javne proslave ili parade, tokom koje se učesnici često maskiraju i vesele, plešu i prikazuju cirkuske i druge veštine. Karnevali su popularni u nizu evropskih i latinoameričkih zemalja. Bliski su rimokatoličkoj, i donekle, pravoslavnoj hrišćanskoj tradiciji. U Srbiji se tradicionalno obeležava sličan narodni festival - poklade. Reč karneval je nastala od italijanskih reči carne levare - ukloniti meso ili carne vale - zbogom meso. U svakom slučaju, karneval označava početak perioda u kome je jedenje mesa po običaju zabranjeno (uskršnji post). Za period karnevala se u srpskom jeziku koristi izraz mesojeđe. Po crkvenom kalendaru karneval počinje na Bogojavljenje (6. januar), kada se završava proslava Božića, a završava se na „masni utorak“, kada počinje uskršnji post. U Nemačkoj karneval tradicionalno počinje 11. novembra u 11 sati i 11 minuta. Najpoznatiji karnevali se održavaju u Brazilu (Rio de Žaneiro, Salvador, Resife), Veneciji, u Rajnskoj oblasti Nemačke itd.

Glavni događaji se tipično dešavaju tokom februara ili početkom marta, tokom perioda koji je u istoriji bio poznat kao poklade (ili prepost). Karneval obično uključuje javne proslave, uključujući događaje kao što su parade, javne ulične zabave i druge zabave, kombinujući neke elemente cirkusa. Izdašni kostimi i maske omogućavaju ljudima da odvoje svoju svakodnevnu individualnost i iskuse pojačani osećaj društvenog jedinstva.[3] Učesnici se često upuštaju u prekomernu konzumaciju alkohola,[4] mesa i druge hrane koje se moraju odreći tokom predstojećeg posta. Tradicionalno se maslac, mleko i drugi proizvodi životinjskog porekla nisu konzumirali „prekomerno“, već se njihova zaliha u potpunosti trošila kako bi se smanjio otpad. Ovaj festival je poznat po tome što je vreme velikog uživanja pre velikog posta (koje je vreme u kojem se naglašava upravo suprotno), uz pijančenje, prejedanje i razne druge indulgentne aktivnosti. Na primer, palačinke, krofne i drugi deserti pripremali su se i jeli poslednji put. Tokom velikog posta životinjski proizvodi se manje jedu, a pojedinci imaju mogućnost da podnose velikoposne žrtve, odričući se na taj način određenog predmeta ili aktivnosti.

Ostale zajedničke karakteristike karnevala uključuju lažne bitke kao što su borbe oko hrane; izraze socijalne satire; ruganje vlastima; kostime grotesknog tela koji pokazuju preterane osobine kao što su veliki nosevi, stomaci, usta, falusi ili elemente životinjskih tela; omalovažavajuće obraćanje i ponižavajuće činove; prikaze bolesti i radosne smrti; i opšti preokret svakodnevnih pravila i normi.[3][5] Italijanska tradicija nošenja maski datira još od venecijanskog karnevala 1400-ih godina i vekovima je bila inspiracija u grčkom pozorištu i komediji del arte.[6][7]

Termin Karneval se tradicionalno koristi u oblastima sa velikim katoličkim prisustvom, kao i u Grčkoj. U istorijski evangeličkim luteranskim zemljama proslava je poznata pod nazivom Fastelavn,[8][9] a u oblastima sa velikom koncentracijom anglikanaca (Engleska crkva / Episkopska crkva SAD), metodista i drugih protestanata, proslave pre velikog posta, zajedno sa pokajničkim obredima, javljaju se na pokladni utorak ili na Mardi Gras.[10]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Karneval je kao običaj začet u predhrišćanskom periodu i vezuje se za paganske kultove plodnosti, poput Dionisija - svečanosti u čast boga Dionisa ili rimskih Saturnalija. Događaj su pratile velike gozbe, a za vreme praznovanja zaboravljane su staleške razlike, dok su robovi uživali potpunu slobodu. Modifikovana tokom vekova, karnevalska tradicija je bila posebno raskošna u vreme Renesanse. Ostalo je zapisano i da je Leonardo Da Vinči pravio „trijomfe” (kola) za karnevalsku povorku. Do danas se fenomen karnevala održao zahvaljujući njegovoj lokalnoj obojenosti, ali i subverzivnosti.[11]

Proslave karnevalskog tipa nisu striktno vezane za hrišćanstvo, već su postojale i u periodu Starog Rima. Poreklo italijanskog karnevala je verovatno u rimskom festivalu saturnalije, koji je blizak još starijim grčkim dionizijskim običajima. U srednjem veku karnevali su bili odraz narodne kulture. Maskirani učesnici karnevala su, recimo, eho paganske kulture. Prvi karnevali su se pojavili u Italiji i odatle proširili u Španiju, Portugaliju i Francusku. Iz Francuske, tradicija karnevala se ukorenila u nemačkoj Rajnskoj oblasti i Nju Orleansu u Americi. Iz Španije i Portugala, karnevalski običaji su se proširili na Latinsku Ameriku.

Tradicionalni karneval Ačireala, Sicilija

Reč Karneval je hrišćanskog porekla,[12] a u srednjem veku odnosila se na period posle sezone Bogojavljenja koji bi svoj vrhunac dostigao pre ponoći na pokladni utorak.[13] Britanski istoričar Džon Bosi, pišući o poreklu praksi tokom karnevala, navodi da su „one, uprkos nekim izgledima, bile hrišćanskog karaktera, i bile su srednjovekovnog porekla: iako se uveliko pretpostavljalo da su one nastavile neku vrstu hrišćanskog kulta, zapravo nema dokaza da su postojale dugo pre 1200. godine."[14] Budući da je Korizma bila period posta, „Karneval je stoga predstavljao poslednji period gozbe i slavlja pred duhovnom strogošću posta."[13] Mesa je bilo u izobilju tokom ovog dela hrišćanskog kalendara i konzumiralo se tokom karnevala, jer su se ljudi uzdržavali od konzumiranja mesa tokom sledeće liturgijske sezone, velikog posta.[13] U poslednjih nekoliko dana Karnevala, poznatih pod imenom poklade, ljudi su priznavali (pokajavali) svoje grehe pripremajući se i za veliki post.

Sa antropološke tačke gledišta, karneval je preokretni ritual, u kojem se preokreću društvene uloge i suspenduju norme poželjenog ophođenja.[15][16] Zima se smatrala vladavinom zimskih duhova; njih je trebalo proterati da bi se leto vratilo. Karneval se tako može smatrati obredom prelaska iz tame u svetlost, od zime do leta: proslava plodnosti, prvi prolećni festival nove godine.[17]

Tradicionalno, karnevalska gozba bila je poslednja prilika za obične ljude da se dobro najedu, jer je krajem zime obično nedostajalo hrane kad su zalihe bivale umanjene. Dok prolećni proizvodi nisu bili dostupni, ljudi su tokom ovog perioda bili ograničeni na minimalno neophodne obroke. Tokom perioda koji se danas naziva vastenavond (dani pre posta), pojele bi se sve preostale zimske zalihe svinjske masti, putera i mesa, koje bi inače uskoro počele da trunu i propadaju. Odabrana stoka je već bila zaklana u novembru i meso više nije bilo moguće konzervirati. Sva hrana koja je preživela zimu morala se jesti kako bi se osiguralo da su svi dovoljno nahranjeni da bi preživeli dok predstojeće proleće ne obezbedi nove izvore hrane.[18]

Nekoliko germanskih plemena proslavljalo je povratak dnevne svetlosti. Zima bi bivala isterana kako bi se plodnost mogla vratiti na proleće.[15] Centralna figura ovog rituala je verovatno bila boginja plodnosti Nertus. Takođe, postoje neke naznake da je slika Nertus[19] ili Frejr bila postavljena na brod sa točkovima i praćena povorkom ljudi u životinjskim maskama i ljudima u ženskoj odeći.[18][20][21] Na brodu bi se brak konzumirao kao ritual plodnosti.[22][23]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Largest carnival”. Guinness World Records. 1. 1. 2004. Arhivirano iz originala 15. 4. 2016. g. Pristupljeno 11. 2. 2016. 
  2. ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Carnival”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press. 
  3. ^ a b Bakhtin, Mikhail. 1984. Rabelais and his world. Translated by H. Iswolsky. Bloomington: Indiana University Press. Original edition, Tvorchestvo Fransua Rable i narodnaia kul'tura srednevekov'ia i Renessansa, 1965.
  4. ^ Barrows, Susanna; Room, Robin (1991). Drinking: Behavior and Belief in Modern History. University of California Press. str. 404—. ISBN 9780520070851. Pristupljeno 17. 2. 2015. 
  5. ^ Mauldin, Barbara (2004). ¡Carnaval!. Seattle: University of Washington Press. str. 75. 
  6. ^ „Behind the masks - history, making and authencity of Venetian Masks”. www.italymask.co.nz. Pristupljeno 2020-04-30. 
  7. ^ „Storia e origini delle maschere della Commedia dell'Arte”. Filastrocche.it (na jeziku: italijanski). 2015-01-30. Pristupljeno 2020-04-30. 
  8. ^ Ruprecht, Tony (14. 12. 2010). Toronto's Many Faces. Dundurn. str. 115. ISBN 9781459718043. „Fastelavn, held the week before Lent, is the Danish Mardi Gras. This event takes place at the Danish Lutheran Church and at Sunset Villa.” 
  9. ^ „Frequently Asked Questions”. The Danish Lutheran Church & Cultural Center. 2014. Arhivirano iz originala 18. 2. 2015. g. Pristupljeno 17. 2. 2015. „We celebrate Danish traditions during our church year such as Fastelavn at lent (a Carnival for the kids at the beginning of the Lenten season), a Harvest Service in Fall and preparing for Advent and Christmas with a Klippe-Klistre (Cut & Paste Decorations) in late November. Our Danish history and heritage is continuously incorporated into our services and events through the year and its seasons.” 
  10. ^ Melitta Weiss Adamson, Francine Segan (2008). Entertaining from Ancient Rome to the Super Bowl. ABC-CLIO. „In Anglican countries, Mardis Gras is known as Shrove Tuesday – from shrive meaning 'confess' – or Pancake Day – after the breakfast food that symbolizes one final hearty meal of eggs, butter, and sugar before the fast. On Ash Wednesday, the morning after Mardi Gras, repentant Christians return to church to receive upon the forehead the sign of the cross in ashes.” 
  11. ^ Vukićević, Jasna (30. 1. 2018). „Kotor: Pet vjekova karnevalskog duha”. Radio Free Europe. Radio Liberty. Pristupljeno 12. 4. 2020. 
  12. ^ Rudwin, Maximilian Josef (1920). The Origin of the German Carnival Comedy (na jeziku: engleski). G. E. Stechert & Company. str. 2. „The English name for Carnival, it may be argued, points to a Christian origin of this festival.” 
  13. ^ a b v Ruff, Julius R. (4. 10. 2001). Violence in Early Modern Europe 1500–1800 (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 164. ISBN 9780521598941. 
  14. ^ Bossy, John (1985). Christianity in the West, 1400-1700 (na jeziku: engleski). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-289162-4. 
  15. ^ a b "Carnaval" Arhivirano 8 jul 2017 na sajtu Wayback Machine. Meertens.knaw.nl. Retrieved on 13 May 2015.
  16. ^ Miller, John F. "Roman Festivals," in The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome (Oxford University Press, 2010), p. 172.
  17. ^ "Vitaberna" Arhivirano 4 mart 2016 na sajtu Wayback Machine. Jansimons.nl. Retrieved on 13 May 2014.
  18. ^ a b "Wat is carnaval?" | Fen Vlaanderen Arhivirano 22 april 2016 na sajtu Wayback Machine. Fenvlaanderen.be. Retrieved on 13 May 2015.
  19. ^ Tacitus, Germania 9.6: Ceterum nec cohibere parietibus deos neque in ullam humani oris speciem adsimulare ex magnitudine caelestium arbitrantur – "The Germans, however, do not consider it consistent with the grandeur of celestial beings to confine the gods within walls, or to liken them to the form of any human countenance." Germania 40: mox vehiculum et vestis et, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur – "Afterwards the car, the vestments, and, if you like to believe it, the divinity herself, are purified in a secret lake." Trans. Alfred John Church and William Jackson Brodribb, The Agricola and Germany of Tacitus. London: Macmillan, 1868, OCLC 776555615
  20. ^ Davidson, Hilda Ellis (1990). Gods and Myths of Northern Europe. Penguin Books. ISBN 0-14-013627-4.
  21. ^ Eduardo Fabbro, M.A., "Germanic Paganism among the Early Salian Franks". University of Brasilia, The Journal of Germanic Mythology and Folklore, Volume 1, Issue 4, August 2006
  22. ^ „Geschiedenis van het carnavalsfeest”. Members.ziggo.nl. Arhivirano iz originala 26. 3. 2013. g. Pristupljeno 29. 10. 2013. 
  23. ^ Federatie Europese Narren Nederland – Federatie Europese Narren Nederland Arhivirano 3 mart 2016 na sajtu Wayback Machine. Fen-nederland.nl. Retrieved on 13 May 2015.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Giampaolo di Cocco (2007) Alle origini del Carnevale: Mysteria isiaci e miti cattolici (Florence: Pontecorboli)
  • Valantasis, Richard (19. 6. 2000). Religions of late antiquity in practice. Princeton University Press. ISBN 0691057516. 
  • McGowan, Chris and Pessanha, Ricardo. "The Brazilian Sound: Samba, Bossa Nova and the Popular Music of Brazil." 1998. 2nd edition. Temple University Press. ISBN 1-56639-545-3.
  • Jeroen Dewulf (2017) From the Kingdom of Kongo to Congo Square: Kongo Dances and the Origins of the Mardi Gras Indians (Lafayette, LA: University of Louisiana at Lafayette Press)
  • Katritzky, M.A. (2012). Healing, Performance and Ceremony in the Writings of Three Early Modern Physicians: Hippolytus Guarinonius and the Brothers Felix and Thomas Platter (na jeziku: engleski). Ashgate Publishing, Ltd. str. 47—. ISBN 9780754667070. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Karneval na Vikimedijinoj ostavi.
Vikizvornik ima tekst iz Enciklopedije Britanike (1911), članak Carnival.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карневал&oldid=27554349”