Kartal

Kartal mađ. Kartal
RK crkva u Kartalu
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Mađarska
Region	Centralna Mađarska
Županija	Pešta
Srez	Asod
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2018.	5.622
— gustina	203,06 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	47° 24′ 01″ S; 19° 18′ 51″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	29,11 km2
Kartal Kartal na karti Mađarske
Poštanski broj	2173
Pozivni broj	(+36) 28
Veb-sajt
http://www.kartal.hu/

Kartal (mađ. Kartal) je naselje u centralnoj Mađarskoj. Kartal je veće naselje u okviru peštanske županije.

Geografija

Lokacija

Kartal se nalazi na severoistočnoj granici okruga, oko 40 kilometara severoistočno od Budimpešte. Nalazi se uz granicu dva mađarska predela, Velike ravnice i Severno-centralnih planina.

Naselja koja se direktno graniče su: Veršeg sa severa, Kerekharast sa istoka, Galgaheviz sa jugoistoka, Hevizđerk sa juga, Asod sa jugozapada i Kalo sa severozapada.

Istorija

Prema arheološkim iskopavanja na tom području i groblja pronađenog u Kiškartalu današnji Kartal je već bilo naseljeno područje u neolitu.

Ime sela potiče od porodičnog imena turskog porekla (Cortul = orao). U 10. veku ovo područje je bilo centar porodice Kursan-Kartal. Rodonačelnik porodice bio je Kursan Kundu, pratilac princa Arpada. Ime ovog roda je sačuvano.

Njegovo prvo poznato pominjanje u srednjovekovnom sertifikatu datira iz 1263. godine. Stefan V Ugarski je dao imanja Petra i Ferenca Nembelija Kartala, monahinjama sa Margitsigeta, ali je plodouživanje ostalo u rukama prvobitnih vlasnika. U to vreme selo se zvalo Kurthol. Kasnije je ponovo bio u vlasništvu porodice Kartal, a iz nje porodice Šilji Etele.

U 13. veku Tatari su opljačkali selo, ali su se njegovi stanovnici vratili i ponovo naselili mesto. Čersov šanac je jedan od ostataka borbi protiv tatara, koji su prvobitno sagradili Sarmati između 324. i 337. godine.

Selo je u prvim decenijama turskog potčinjenja ostalo naseljeno mesto i bilo je kožarsko imanje sa niskim prihodima raznih turskih vlastelina. Tokom Petnaestogodišnjeg rata opustošeno je i ostao pust sve do kraja 18. veka.

Broj stanovnika je naglo rastao u 19. veku: - 1.113 stanovnika 1856, 1.319 stanovnika 1876, 1,600 stanovnika 1895. godine

Broj stambenih kuća 1890. godine bio je 186, do 1900. godine već 229, većina je imala zidove od blata i krovove od slame i trske.

Drugi svetski rat je zaustavio razvoj, mnogo vojnika i civila je izgubilo živote, a pričinjena je znatna materijalna šteta. Stambeni objekti, crkva i električni vodovi pretrpeli su ozbiljna oštećenja. Posle rata Kartal je značajno transformisan. Nastavna farma Univerziteta poljoprivrednih nauka Gedelea izgrađena je na mestu imanja Šosberger. Naravno, mnogi su svoj egzistenciju našli u lokalno osnovanoj proizvođačkoj zadruzi, koja se vremenom spojila prvo sa Veršeg, zatim sa Bagom i Hevizđerkom, i pretvorila se u pravo veliko poljoprivredno preduzeće, gde se pored tradicionalne poljoprivrede i stočarstva, radili su i na industrijskim sporednim granama (prerada ribe). Još više ljudi je radilo i putovalo, kao dnevni i nedeljni putnici, u većim naseljima u okolini, a posebno u Budimpešti, koristeći sada redovni autobuski i železnički prevoz (iz Azoda).

I nakon promene režima, razvoj se nastavio: celom dužinom sela izgrađena je, pored glavnog puta, biciklistička staza do Asodiga. Svi unutrašnji putevi su popločani asfaltom. Kartal se takođe uključio u regionalni program prirodnog gasa. Modernizovali su telefonsku mrežu (ranije centralizovanu) i priključili telefonske linije do skoro svakog stana. Godine 1994. na mestu nekadašnjeg jezera, koji se nalazi u centralnom delu naselja, podignut je niz prodavnica pod nazivom To utzelhaz. Renovirani su javni objekti: pogrebno preduzeće, seoska kuća, obdaništa, škola, biblioteka, društveni dom. Broj autobuskih stajališta će se povećati na 12. U prvoj deceniji novog milenijuma u ​​selu je podignuto nekoliko statua i spomenika.

Između 1980. i 1990. godine centralno grejanje je postalo široko rasprostranjeno (u 40% stanova) i stepen komfora je nastavio da se poboljšava. Razvoj se objašnjava i podacima iz 1990. godine, prema kojima je u Kartalu udeo domaćinstava sa dva ili više aktivnih zarađivača iznosio 46,7% (prosek u Peštanskom okrugu u to vreme bio je 39,6%).

Stanovništvo

Tokom popisa 2011, 88,8% stanovnika se izjasnilo kao Mađari, 0,4% kao Romi, 0,2% kao Nemci i 0,2% kao Rumuni (11,2% se nije izjasnilo).

Verska distribucija je bila sledeća: rimokatolici 66,4%, reformisani 3,2%, luterani 2,6%, grkokatolici 0,2%, nedenominacioni 5,4% (20,3% se nije izjasnilo).

Poslednja procenjena populacija Kartala je 5.941 (2018), što je 0,06% stanovništva Mađarske u to vreme (0,47% okruga Pešta). Gustina naseljenosti je 204 ljudi/km². Broj stanova je 1911, s obzirom na broj stanovnika, to je 3,1 osoba po stanu. Ako bi se broj stanovnika menjao istom stopom kao u periodu 2017–2018 (-0,32%/godina), 2019. godine broj stanovnika u Kartalu bi iznosio 5.922.

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt