Katolička crkva u Severnoj Makedoniji
Katolička crkva u Severnoj Makedoniji obuhvata sve ustanove i pripadnike Katoličke crkve na državnom području Severne Makedonije. Sastavni je deo Katoličke crkve, pod vrhocnim poglavarstvom rimskog ppape. Katolički vernici u Severnoj Makedoniji većinom su makedonske, albanske i hrvatske narodnosti, a uglavnom su koncentrisani u severnom i jugoistočnom regionu Severne Makedonije.[1] U Severnoj Makedoniji živi oko 20.000 katolika, što je 1% od ukupne populacije.
Starija istorija[uredi | uredi izvor]
Sredinom 9. veka, kada je deo današnjeg državnog područja Republike Makedonije bio pod vlašću Bugarskog kaganata, započeo je proces hristijanizacije vladajućih Bugara i njihovih južnoslovenskih podanika. Tada je došlo do spora između Carigradske patrijaršije i zapadnih misionara, koji su među Bugarima i Južnim Slovenima pokušali da prošire učenje o dvostrukom ishođenju Svetog duha, oličeno u upotrebi simbola vere sa umetnutim izrazom Filiokve (lat. Filioque). Ove pojave su suzbijene, tako da je pokrštavanje Bugara i najvećeg dela Južnih Slovena sprovedeno pod okriljem Pravoslavne crkve.[2]
Nakon Četvrtog krstaškog rata, najveći deo Vardarske Makedonije potpao je pod vlast krstaškog Solunskog kraljevstva u kome je uspostavljena katolička hijerarhija. Međutim, krstaška vlast nad ovim oblastima trajala je kratko, svega dvadesetak godina.[3]
Skopska biskupija[uredi | uredi izvor]
Skopska biskupija, pod čijom su nadležnošću vernici na zapadu odnosni rimski obred, je jedna od najstrarijih biskupija na Balkanu, koja postoji još od samog njenog osnivanja. Teritorija na kojoj se danas prostire skopska biskupija istorijski nije dovoljno istražena. Mnoge važne istorijske činjenice su i dalje ostale nerešene. Za dobar pregled, crkvena istorija u ovim krajevima može se podeliti na tri glavna perioda.
Prvi period[uredi | uredi izvor]
Prvi period počinje sa pojavom hrišćanstva u Evropi. Apostol Pavle je u tom trenutku bio misionar. Hrišćanstvo je bilo prisutno u svim oblastima što potvrđuje činjenica da je na Vaseljenskom saboru (325. godine), koji je potpisan od strane saborskih oca, sreće se ime biskupa Dakosa od Skupija (Skoplje). Biskup Dakos se spominje kao mitropolit na čelu provincije Dardanije, čiji je glavni grad Skoplje, a provincija se protezala od Niša pa sve do Velesa. Postojanje mitropolije ne odnosi se na jasno definisanu crkvenu organizaciju u provinciji na čijem čelu je mitropolit i nekoliko episkopa. Ovaj period se može nazvati „zlatnim periodom” za ovu provicniju. Kasnije pisci pominju pet eparhija u provinciji Dardanija. Među potpisnicima u pismu, koje su dardanijski episkopi poslali papi Gelasiju (492. godine) nalazi se šest imena biskupa.
Drugi period[uredi | uredi izvor]
Drugi period karakterišu turbulentni uslovi i prelaz ovih krajeva u ruke različitih vladara. Pojavom Turaka na ovim prostorima nastupa jedan težak period za hrišćane u ovim krajevima. Petvekovno tursko ropstvo je ostavilo teške posledice u biskupiji. Međutim, u izveštaju iz Rima iz 1584. godine, Skoplje se pominje kao katolički centar.
Treći period[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Ovaj period se poklapa u vreme osnivanja Kongregacijata "de Propaganda Fide" 1622. godine. U ovom periodu Rimokatolička crkva posvećuje više pažnje na ove krajeve. Apostolska sukcesija skopskih rimokatoličkih nadbiskupa od Andrije Bogdanija (1651-1656) do danas je kontinuirana. Do 1914. godine skopski biskupi nazivani su "nadbiskupi". Ali konkordatom između Svete Stolice i Kraljevine Srbije naziv nadbiskupa promenjen u biskup rimokatoličke nadbiskupije u Beogradu.[4] Poslednji nadbiskup je bio Lazar Mieda do 1921. godine, kada je imenovan za nadbisukupa skadarske biskupije. Odlukom pape Jovana II od 24. maja 2000. godine, Skopska biskupija je podeljena od Prizrenske, i danas njena nadležnost se proteže na celoj teritoriji Makedonije.
Makedonski apostolski vikarijat[uredi | uredi izvor]
U Makedoniji postoje katolici vizantijsko-slovenskog obreda, a koji spadaju pod nadležnost Makedonskog apostolskog vikarijata.
Makedonski apostolski vikarijat Bugara[uredi | uredi izvor]
Pokret za oslobođenje i nezavisnost dobija svoj zamah sredinom 19. veka, kada se širom Evrope budi nacionalna svest. Ovaj pokret takođe utiče na Makedoniju. U borbi za versku slobodu od grčkog uticaja, u makedonskom narodu se budi nacionalni duh i budi se duh za crkvenu nezavisnost od Carigradske patrijarše. Posle, neuspešne molbe raznim nezavisnim crkvama u pokušaju da se oslobodi nadležnosti Carigradske patrijaršije završava se sjedinjenjem sa bugarskom katoličkom crkvom 1859. godine. Centar tog pokreta bio je grad Kukuš, odatle i naziv „Kukuška unija”. 1883. godine osnovan je Makedonski apostolski vikarijat Bugara, sa sedištem u Solunu. Prvi imenovani Apostolski vikar je bio Lazar Mladenov.[5]
Apostolski vikarijat[uredi | uredi izvor]
Stvaranjem Apostolskog Vikarijata Bugara u Makedoniji uspostavljena je pravna struktura Katoličke crkve vizantijsko-slovenskog obreda u Makedoniji. Biskup Mladenov obeležava na jasan pravac razovoja Katoličke crkve istočnog obreda .Međutim, nesrećne okolnosti koje utiču na to područje: Ilindenski ustanak, Balkanski ratovi i Prvi svetski rat negativno se odražava kod katolika. Posle Prvog svetskog rata katolici istočnog obreda su se nalazili u Vardarskoj Makedoniji i strumičkom regionu. Papa ih ih je tada stavio pod brigu tadašnjem nadbiskupu Skoplja. 19. oktobra 1923. godine sa odredbom Vatikana postaju deo Križevske eparhije i kao takvi ostaju sve do 2001. godine
Apostolski egzarhat[uredi | uredi izvor]
Papa Jovan Pavle II je 11. januara 2001. je u Vatikanu potpisao uredbu o osnivanju Apostolskog egzarhata za katolike istočnog obreda u Makedoniji. Prvi imenovani apostolski egzarh je bio monsinjor Joakim Herbut, biskup skopski. Sedište egzarhata je u gradu Strumici, a crkva „Uspenje Presvete Bogorodice” u Strumici dobija naziv katedrala
Dve crkvene institucije u Makeodniji:Skopska biskupija i Apostolski egzarhat Makedonije su pod rukovdstvom jedne osobe, monsinjora Kira Stojanova od 2005. godine, možda i jedini slučaj u svetu. Uprkos različitim obredima, saradnja između sveštenika i među vernicima je na zavidnom nivou.
Verski objekti[uredi | uredi izvor]
- Skopska biskupija
- Crkva „Presveto Srce Isusovo“ - katedralna crkva u Skoplju;
- Crkva „Presveto Srce Isusovo“ - Bitolj;
- Crkva „Sv. Kiril i Metodij i Sv. Benedikt“ - Ohrid[6];
- Katolička crkva u Štipu;
- Apostolski egzarhat
- Crkva „Uspenje Presvete Bogorodice“ - Strumica, katedralna crkva;[6]
- Crkva „Sv. Jovan Krstitelj“ - Strumica;
- Crkva „Sv. Kiril i Metodij“ - Bogdanci;
- Crkva „Sv. Petar i Pavle“ - Gevgelija;
- Crkva „Uspenje Presvete Bogorodic“ - Nova Mahala;
- Crkva „Svetog Đorđa Čanaklija“ - Nova Maala;
- Crkva „Sv. Prorok Ilija“ - Radovo;
- Crkva „Sv. Kiril i Metodij“ - Petralinci;
- Crkva „Sv. Nikola Čudotvorac“ - Sekirnik;[6]
- Crkva „Sv. Apostol Pavle“ - Paljurci;
- Crkva „Sv. Josif“ - Bistrenci;
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „MAKEDONSKI KATOLICI - MALOBROJNA, ALI ŽIVA I KOMPAKTNA ZAJEDNICA” (na jeziku: hrvatski). Katolički tjednik. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 18. 4. 2018.
- ^ Ostrogorski 1969, str. 227-232.
- ^ Ostrogorski 1969.
- ^ Konkordat između Svete Stolice i Kraljevine Srbije 1914
- ^ Dimevski, Slavko (1988). Makedonskata borba za crkovna i nacionalna samostojnost vo XIX vek: unijatskoto dviženje (na jeziku: makedonski). Naša kniga.
- ^ a b v „U Makedoniji tri nove katoličke crkve” (na jeziku: hrvatski). Dalje. 10. 12. 2007. Arhivirano iz originala 17. 12. 2014. g. Pristupljeno 19. 4. 2018.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dimić, Ljubodrag; Žutić, Nikola (1992). Rimokatolički klerikalizam u Kraljevini Jugoslaviji 1918-1941: Prilozi za istoriju. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Radić, Radmila (2014). „Jugoslavija i Vatikan 1918-1992. godine” (PDF). Annales: Anali za istrske in mediteranske študije. 24 (4): 691—702.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
- Frazee, Charles A. (2006) [1983]. Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923. Cambridge: Cambridge University Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sveta Stolica — Zvanična veb stranica Vatikana