Kinšasa
| Kinšasa franc. Kinshasa | |
|---|---|
 Pogled na Kinšasu iz ptičje perspektive | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  DR Kongo |
| Pokrajina | Kinšasa |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2017. | 9.046.000 |
| Aglomeracija | 11.855.000 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 4° 19′ 30″ J; 15° 19′ 20″ I / 4.325° J; 15.322222° I |
| Aps. visina | 240 m |
| Površina | 9.965[1] km2 |
  Kinšasa Kinšasa na karti Konga | |
| Pozivni broj | 0987- |
| Veb-sajt | |
| http://www.kinshasa.cd | |
Kinšasa (franc. Kinshasa) je najveći i glavni grad Demokratske Republike Kongo. On se nalazi na reci Kongo. Nekada je bio samo grupa malih ribarskih sela, a danas je Kinšasa dinamičan megalopolis sa oko 12 miliona stanovnika.[2][3] U vreme belgijske kolonijalne vlasti grad je bio poznat kao Leopoldvil ili Leopoldštad (Léopoldville, Leopoldstad).[4] Nalazi se na južnoj obali reke Kongo, dok je na drugoj obali prestonica Republike Kongo Brazavil, koja se može se videti u daljini preko široke reke Kongo, stoga su ova dva grada dve najbliže prestonice na svetu, nakon Rima i Vatikana.
Grad Kinšasa je isto tako jedna od 26 provincija DR Kongo. Pošto administrativne granice ovog grada-provincije pokrivaju ogromnu oblast, preko 90 procenta zemljišta je ruralnog tipa, i urbana oblast zauzima malu, mada rastuću sekciju na zapadnoj strani.[5]
Kinšasa je treća po veličini urbana oblast u Africi nakon Kaira i Lagosa.[2] Po broju stanovnika grad se takmiči sa Johanezburgom za mesto drugog po veličini grada podsaharske Afrike, iza Lagosa. Kinšasa je grad jakih kontrasta, gde se bogate stambene i trgovačke četvrti i tri univerziteta nalaze pored sirotinjskih naselja. Ovaj grad je isto tako najveća frankofonska urbana oblast na svetu. Ovaj grad je nedavno premašio populaciju Pariza.[6][7] Francuski je jezik vlade, škola, novina, javnih usluga, i velikoprometne trgovine u gradu, dok se lingalski koristi kao lingva franka na ulicama.[8] Kinšasa je bila domaćin 14. Frankofonskog samita u oktobru 2012.[9]
Stanovnici Kinšase su poznati kao kinoa (Kinois u francuskom i ponekad u engleskom), ili konšasani (engleski). Starosedelački narodi ove oblasti su Hambu i Teke.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Grad je osnovao engleski istraživač Henri Morton Stenli 1881. kao trgovačku stanicu, oko 300 km uzvodno od Livingstonovih vodopada. Nazvao ga je Leopoldvil po belgijskom kralju Leopoldu II, koji je pretendovao na vlast nad ogromnom teritorijom Konga. Pruga Matadi-Leopoldvil je izgrađena 1898. i omogućila još brži razvoj grada. Do 1920. grad je postao prestonica Belgijskog Kongoa.
Diktator Kongoa, Mobutu Sese Seko, je 1966. u sklopu programa afrikanizacije toponima preimenovao Leopoldvil u Kinšasu, po imenu sela koje je nekada postojalo na tom mestu. Grad je privlačio veliki broj ljudi iz unutrašnjosti zemlje, tako da je danas dominantan jezik stanovništva neautohtoni jezik lingala.
Teren na kojem se nalazi današnja Kinšasa bio je naseljen još od antike, kao i sav obližnji kraj uz obale jezera Malebo na reci Kongo. Početkom 19. veka tu su postojala dva sela plemena Bahumbu; Nshasa i Ntamo (kasnije poznat kao Kintamo), koja su trgovala sa ljudima iz plemena Bateke uzvodno uz reku.
Američki istraživač velških korena u službi belgijskog kralja Leopolda II - Henri Morton Stenli, prvi je Evropljanin koji je detaljnije istražio te krajeve 1877. On se uspeo da ostvari saradnju sa vladarima Kintamoa, koji su se obogatili na trgovini slonovačom i tako stekne značajnu prednost nad Francuzima, koji su takođe uputili svoje ekspedicije u te krajeve. Kad se drugi put vratio u Kintamo 1881. Stenli je izgradio trgovačku stanicu, koju je nazvao po imenu svog poslodavca Leopoldvil iz koje je izrasla današnja Kinšasa.[4]
Stenli je uspeo malim prenosivim parobrodima da značajno poveća promet po reci Kongo daleko uzvodno na sever sve do Kisanganija, ali je Leopoldvil ostao nevažno mesto sve dok nije izgrađena željezničke pruga nizvodno do luke u Matadiju 1898. Nakon što je izgrađen naftovod do Matadija - 1914, porasla je važnost luke u Kinšasi, jer se odatle roba uzvodno prevozila brodovima.[4] Nakon toga je 1920. otvorena avionska linija iz Kinšase do Kisanganija. Zbog toga je dotadašnje administrativno sedište kolonije Belgijski Kongo premešteno iz Bome u Kinšasu 1923.[4]
Kako su nicali industrijski i lučki pogoni po gradu, tako su građeni i stambeni kvartovi uz njih, 1930-ih izgrađeni su kvartovi Kinšasa, Barumbu i Lingvala pored luke. Nakon 1950-ih izgrađeni su Lemba, Matete, i delovi Ndjilija na jugoistoku, za smeštaj radnika uz novi industrijski kvart Limete, tad su izgrađeni Dendale (danas Kasavubu), Bandalungva i Ngiri-Ngiri koji su danas postali centar društveno političkog života grada.[4]
Od 1960. Leopoldvil je postao glavni grad nezavisnog Konga. Odmah po sticanju nezavisnosti Kongo je zapao u probleme, nemilosrdne borbe za vlast, pod uticajem stranih sila, preko svojih unutrašnjih eksponenata (Lumumba, Mobutu, Kasa-Vubu, Čombe) Kongoansku krizu (1960—1966). Nakon drugog državnog udara na vlast se popeo general Mobutu koji je u sklopu opšte afrikanizacije zemlje preimenovao grad u Kinšasu - 1966, a zemlju 1971. u Republiku Zair. Uprkos njegovoj diktatorskoj vladavini grad je doživeo pravi demografski bum.
Sredinom 1990-ih Kinšasa je postala fokus pobunjeničkih snaga protiv Mobutuovog režima, oni su na kraju zauzeli Kinšasu 1997, i natjerali Mobutua da napusti zemlju i prepusti vlast vođi pobunjenika Lorana Kabile. Međutim unutrašnje napetosti i borbe po zemlji su se nastavile, tako da su Kinšasu preplavile brojne izbjeglice iz unutrašnjosti, i grad je ušao u razdoblje teških ekonomskih teškoća koje su se nastavile i u 21. veku. Nadu da će biti bolje donijeli su prvi demokratski izbori u zemlji održani 2006, kad je zemlja donela novi ustav, ali se od tog ne vidi puno.[4]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Kinšasa je grad oštrih kontrasta, sa bogatim stambenim i trgovačkim područjima i tri univerziteta pored prostranih sirotinjskih četvrti. Nalazi se duž južne obale reke Kongo, nizvodno na jezero Maleba[10] i direktno nasuprot grada Brazavil, prestonice Republike Kongo. Reka Kongo je druga po dužini reka u Africi, nakon Nila, i ima najveći protok na kontinentu. Kao plovni put ona omogućava vodeni transport u većem delu svog sliva; ona je plovna za velike rečne barže između Kinšase i Kisanganije, i mnoge od njenih pritoka su isto tako plovne. Reka je važan izvor hidroelektrične energije, i nizvodno od Kinšase ima potencijal da količinu energije koja je ekvivalentna potrebama polovine afričke populacije.[11]
Stariji i bogatiji deo grada (ville basse) je lociran na ravnoj oblasti aluvijalnog pesaka i gline blizu reke, dok se mnoge novije oblasti nalaze na erozivnom crvenom zemljištu okolnih brda.[1][12] Stariji delovi grada su izgrađeni po geometrijskom paternu, sa defakto rasnom segregacijom koja je postala dejure 1929. godine, kako su evropski i afrički kvartovi postajali sve bliži. Gradski planovi iz 1920-ih – 1950-ih su sadržali cordon sanitaire ili bafere između belih i crnih susedstava, čime je obuhvaćeno centralno tržište, kao i parkovi i bašte za Evropljane.[13]
Urbanističko planiranje nakon nezavistnosti Kinšase nije bilo ekstenzivno. Francuska misija gradskog planiranja je napravila neke planove tokom 1960-ih koji su predviđali veću ulogu automobilskog prevoza, ali nisu predvideli značajan rast stanovništva u gradu. Tako se većina urbane strukture razvila bez smernica iz glavnog plana. Prema programu OUN za naselja, grad se širi na osam km² godišnje. Mnoge od novih naselja se opisuju kao kartonska naselja, izgrađena u nebezbednim uslovima sa neadekvatnom infrastrukturom.[14] Uprkos tome, spontano razvijena područja su u mnogim slučajevima proširila ortogonalne ulice iz prvobitnog grada.[10]
Klima[uredi | uredi izvor]
Kinšasa ima Tropsku savansku klimu po Kepenovog klasifikaciji klime, sa relativno vrućim temperaturama tokom cele godine. Sezona suša traje od maja do septembra, a kišna sezona od oktobra do maja. Srednja godišnja količina padavina je malo veća od 1520 mm. Silovite oluje su česte, ali retko traju duže od nekoliko sati. Najtopliji mesec je april, sa srednjim dnevnim temperaturama od 22 °C do 32 °C, a najhladniji jul sa temperaturama od 18 °C do 27 °C.[4]
| Klima Kinšasa, Demokratska Republika Kongo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 36 (97) |
36 (97) |
38 (100) |
37 (99) |
37 (99) |
37 (99) |
32 (90) |
33 (91) |
35 (95) |
35 (95) |
37 (99) |
34 (93) |
38 (100) |
| Maksimum, °C (°F) | 30,6 (87,1) |
31,3 (88,3) |
32,0 (89,6) |
32,0 (89,6) |
31,1 (88) |
28,8 (83,8) |
27,3 (81,1) |
28,9 (84) |
30,6 (87,1) |
31,1 (88) |
30,6 (87,1) |
30,1 (86,2) |
30,4 (86,7) |
| Prosek, °C (°F) | 25,9 (78,6) |
26,4 (79,5) |
26,8 (80,2) |
26,9 (80,4) |
26,3 (79,3) |
24,0 (75,2) |
22,5 (72,5) |
23,7 (74,7) |
25,4 (77,7) |
26,2 (79,2) |
26,0 (78,8) |
25,6 (78,1) |
25,5 (77,9) |
| Minimum, °C (°F) | 21,2 (70,2) |
21,6 (70,9) |
21,6 (70,9) |
21,8 (71,2) |
21,6 (70,9) |
19,3 (66,7) |
17,7 (63,9) |
18,5 (65,3) |
20,2 (68,4) |
21,3 (70,3) |
21,5 (70,7) |
21,2 (70,2) |
20,6 (69,1) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 18 (64) |
20 (68) |
18 (64) |
20 (68) |
18 (64) |
15 (59) |
10 (50) |
12 (54) |
16 (61) |
17 (63) |
18 (64) |
16 (61) |
10 (50) |
| Količina padavina, mm (in) | 163 (6,42) |
165 (6,5) |
221 (8,7) |
238 (9,37) |
142 (5,59) |
9 (0,35) |
5 (0,2) |
2 (0,08) |
49 (1,93) |
98 (3,86) |
247 (9,72) |
143 (5,63) |
1,482 (58,35) |
| Dani sa padavinama | 12 | 12 | 14 | 17 | 12 | 1 | 0 | 1 | 6 | 10 | 16 | 14 | 115 |
| Relativna vlažnost, % | 83 | 82 | 81 | 82 | 82 | 81 | 79 | 74 | 74 | 79 | 83 | 83 | 80,3 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 136 | 141 | 164 | 153 | 164 | 144 | 133 | 155 | 138 | 149 | 135 | 127 | 1.739 |
| Izvor #1: Climate-Data.org (temperatura)[15] Weatherbase (extremes)[16] | |||||||||||||
| Izvor #2: Danski metereološki institut (precipitacija, sunčanost, i vlažnost)[17] | |||||||||||||
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Jedan zvanični popis sproveden 1984. je utvrdio da u gradu ima 2,6 miliona stanovnika.[18] Od tada, sve procene su ekstrapolacije. Procene za 2005 su bile u opsegu od 5,3 miliona do 7,3 miliona.[10]
Po podacima programa OUN za naselja, 390.000 ljudi migrira u Kinšasu godišnje, bežeći od rata i tražeći bolje ekonomske prilike. Mnogi stižu baržama niz reku Kongo.[19]
Administracija[uredi | uredi izvor]
Kinšasa ima sličan administrativni status kao Pariz u Francuskoj, istovremeno je grad (ville) i provincija (province), jedna od 11 u Demokratskoj Republici Kongo.
Administrativna podela grada[uredi | uredi izvor]
Kinšasa ima po uzoru na Francusku status grada-provincije i administrativno je podeljena na 4 okruga (distrikta), koji su dalje podeljeni na 24 opštine (communes).[20] Centar grada je opština Gomb.
| ||
|
Skraćenice: Kal. (Kalamu), Kin. (Kinšasa), K.-V. (Kasa-Vubu), Ling. (Lingvala), Ng.-Ng. (Ngiri-Ngiri)
|
.svg){kind=small}
Privreda[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Zgrade i institucije[uredi | uredi izvor]
Glavni centri ovog velikog grada su Cité de l'OUA, sedište vlade Demokratske Republike Kongo, kvart Matonž, poznat širom sveta po noćnom životu, te rezidencijalni kvart Gomb, sedište društveno-političkog života grada.
Atrakcije Kinšase su kompleks nebodera znanih kao zgrada SOZACOM i hotel Memling, centralna pijaca, muzej Kinšase i Akademija lepih umetnosti Kinšasa. Jedna od atrakcija grada je i avenija bulevar 30. juna koja spaja najvažnije gradske kvartove. Kinšasa ima veliki stadion - Stade des Martyrs.
Kinšasa ima jedan od najvećih aerodroma u Africi - Međunarodni aerodrom Kinšasa, iz koga se leti u druge afričke države, isto kao i Brisel, Pariz i Madrid.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Kinšasa ima brojne visokoškolske institucije, koje pružaju širok spektar obrazovanja od građevinarstva, medicine do novinarstva, na tri velika univerziteta i umetničkoj akademiji:
- Univerzitet Kinšase
- Kongoanski protestantski univerzitet
- Nacionalni pedagoški univerzitet
- Škola Alhadef
Gradovi prijatelji[uredi | uredi izvor]
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Matthieu Kayembe Wa Kayembe, Mathieu De Maeyer et Eléonore Wolff, "Cartographie de la croissance urbaine de Kinshasa (R.D. Congo) entre 1995 et 2005 par télédétection satellitaire à haute résolution", Belgeo 3–4, 2009 ; Kayembe Wa Kayembe, Matthieu; De Maeyer, Mathieu; Wolff, Eléonore (2009). „Cartographie de la croissance urbaine de Kinshasa (R.D. Congo) entre 1995 et 2005 par télédétection satellitaire à haute résolution”. Belgeo (3–4): 439—456. doi:10.4000/belgeo.7349.
- ^ a b „DemographiaWorld Urban Areas – 13th Annual Edition” (PDF). Demographia. april 2017. Pristupljeno 8. 7. 2017.
- ^ „Democratic Republic of Congo: Regions & Towns” (na jeziku: engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 28. 1. 2012.
- ^ a b v g d đ e „Kinshasa” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica. 17. 9. 2023. Pristupljeno 28. 1. 2012.
- ^ „Géographie de Kinshasa”. Ville de Kinshasa. Arhivirano iz originala 23. 7. 2012. g. Pristupljeno 25. 6. 2012.
- ^ „Populations Of 150 Largest Cities In The World”. World Atlas. 7. 3. 2016. Pristupljeno 1. 8. 2016.
- ^ „Time series of the population of the 30 largest urban agglomerations in 2011 ranked by population size, 1950–2025”. United Nations, Population Division. Arhivirano iz originala (XLS) 4. 7. 2012. g. Pristupljeno 25. 6. 2012.
- ^ Vigouroux, Cécile B. & Salikoko S. Mufwene (5. 11. 2008). Globalization and Language Vitality: Perspectives from Africa. A&C Black. str. 103, 109. ISBN 9780826495150. Pristupljeno 25. 6. 2012.
- ^ „XIVe Sommet de la Francophonie”. OIF. Arhivirano iz originala 19. 06. 2012. g. Pristupljeno 25. 6. 2012.
- ^ a b v Jean Flouriot, “Kinshasa 2005. Trente ans après la publication de l’Atlas de Kinshasa”, Les Cahiers d’Outre-Mer 261, January–March 2013; Flouriot, Jean (2013). „Kinshasa 2005. Trente ans après la publication de l'Atlas de Kinshasa”. Cahiers d'Outre-Mer. 66 (261): 29—55. doi:10.4000/com.6770.
- ^ Wachter, Sarah J. (19. 6. 2007). „Giant dam projects aim to transform African power supplies”. New York Times. Pristupljeno 15. 12. 2010.
- ^ Joe Trapido, "Kinshasa's Theater of Power", New Left Review 98, March/April 2016.
- ^ Luce Beeckmans & Liora Bigon, “The making of the central markets of Dakar and Kinshasa: from colonial origins to the post-colonial period”; Urban History 43(3), 2016; Beeckmans, Luce; Bigon, Liora (2016). „The making of the central markets of Dakar and Kinshasa: From colonial origins to the post-colonial period”. Urban History. 43 (3): 412—434. S2CID 147926505. doi:10.1017/S0963926815000188.
- ^ Chirisa, Matamanda & Mukarwi 2017, str. 101–102
- ^ „Climate: Kinshasa”. AmbiWeb GmbH. Pristupljeno 7. 6. 2016.
- ^ „KINSHASA, DEMOCRATIC REPUBLIC OF THE CONGO”. Weatherbase. Pristupljeno 7. 6. 2016.
- ^ „STATIONSNUMMER 64210” (PDF). Danish Meteorological Institute. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 7. 6. 2016.
- ^ Florent Bédécarrats, Oriane Laufente-Sampietro, Martin Leménager, & Dominique Lukono Sowa, “Building commons to cope with chaotic urbanization? Performance and sustainability of decentralized water services in the outskirts of Kinshasa”; Journal of Hydrology (online 15 July 2016); Bédécarrats, Florent; Lafuente-Sampietro, Oriane; Leménager, Martin; Lukono Sowa, Dominique (2019). „Building commons to cope with chaotic urbanization? Performance and sustainability of decentralized water services in the outskirts of Kinshasa”. Journal of Hydrology. 573: 1096—1108. S2CID 132545768. doi:10.1016/j.jhydrol.2016.07.023.
- ^ Gianluca Iazzolino, “Kinshasa, megalopolis of 12 million souls, expanding furiously on super-charged growth Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. jul 2017)”; Mail & Guardian Africa, 2 April 2016.
- ^ „Géographie de Kinshasa, portal grada Kinšase (pristupljeno 28. 1. 2012)”. Arhivirano iz originala 23. 7. 2012. g. Pristupljeno 17. 9. 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Chirisa, Innocent; Matamanda, Abraham Rajab; Mukarwi, Liaison (2017). „Desired and Achieved Urbanisation in Africa: In Search of Appropriate Tooling for a Sustainable Transformation”. Ur.: Umar, Benna; Indo, Benna. Urbanization and Its Impact on Socio-Economic Growth in Developing Regions. IGI Global. str. 101—102. ISBN 978-1-5225-2660-5.
- Vigouroux, Cécile B. & Salikoko S. Mufwene (5. 11. 2008). Globalization and Language Vitality: Perspectives from Africa. A&C Black. ISBN 9780826495150. Pristupljeno 25. 6. 2012.
- Nzuzi, Francis Lelo (2008). Kinshasa: Ville et Environnement. Paris: L'Harmattan, September 2008. ISBN 978-2-296-06080-7.
- Pain, Marc (1984). Kinshasa: la ville et la cité. Paris: Orstom, Institut Français de Recherche Scientifique pour le Développement en Coopération.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Map of the Belgian Congo
- Slideshow of 21 photos of Kinshasa
- Kinshasa: a travers le centre ville, May 2015
- Kinshasa na portalu Encyclopædia Britannica
- Travel information and city guide for Kinshasa
- University of Kinshasa
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
