Kozačke pesme Dnjepropetrovske oblasti
| Kozačke pesme Dnjepropetrovske oblasti | |
|---|---|
 Razglednica sa motivom kozačke pesme ”Oй, na gorі ta й žencі žnutь” (”Oj, na gori žeteoci žanju”) | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Kozačke pesme Dnjepropetrovske oblasti |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: Ukrajina |
| Referenca | 1194 |
| Upis | 2016. (11. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/USL/cossacks-songs-of-dnipropetrovsk-region-01194 |
Kozačke pesme Dnjepropetrovske oblasti su kozačke pesme koje se pevaju u zajednicama Dnjepropetrovske oblasti. Govore o tragediji rata i kozačkim junacima. Godine 2016. uvrštene su na Uneskovu listu ematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najveće ostrvo Dnjepra, Hortica, smatra se domovinom ukrajinskih Kozaka. Tu je, na niskim rečnim ostrvima („pragovima“), sredinom 16. veka nastalo glavno kozačko uporište Zaporoška Sič.[2] U kozačkoj sredini počeo je da se formira novi žanrovski ciklus u lirici, epici i drami. U to vreme javlja se tradicija izvođenja duma i razvija se tradicija muškog višeglasnog pevanja. Nakon opadanja Kozaka kao uticajnog društvenog sloja, umetničke forme koje su pratile kozačke pesme nasleđuju njihovi potomci. Postepeno su muški način izvođenja kozačkih junačkih pesama preuzele žene, tako da se danas muško izvođenje kozačkih pesama smatra reliktnim[a] fenomenom. Prvu transkribovanu zbirku kozačkih pesama objavio je 1997. godine bandurist Viktor Kirilenko. Poslednji put su ga snimili istraživači Dnjepropetrovskog nacionalnog univerziteta kada su organizovane ekspedicije u Dnjepropetrovsku oblast kako bi se prikupilo još ovih narodnih pesama.[4]
Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Geografsko područje u kom se pevaju kozačke pesme pokriva skoro čitavu Dnjepropetrovsku oblast, osim sela u kojima u velikoj većini žive predstavnici drugih nacionalnosti, kao što su Rusi i Belorusi.[5]
Tematika pesama[uredi | uredi izvor]
U Dnjepropetrovskoj oblasti u usmenom predanju sačuvane su različite varijante kozačkih pesama. Prema temi i stilu izvođenja dele se u nekoliko grupa:
- Pesme koje opisuju istorijsku pozadinu kozačkog doba, kozačke pohode i bitke, kao i uništavanje Ukrajine od strane neprijatelja (na primer, „Oj guk, majko, guk“). U njima se poetizuje život pojedinih ličnosti i vojskovođa („Oj, iza planine i iza ušća“, „Pesma o Morozenku“...)
- Najveća grupa kozačkih pesama oslikava kozački život. One govore o raznim detaljima života ratnika, njihovoj sudbini i teškim životnim izborima, veličaju njihove pogibije. U ovim pesmama Kozakov stalni pratilac je njegov verni konj
- Posebnu grupu čine kozačke lirske pesme, koje govore o ljubavi između kozaka i devojke („Iza gora, iza gora“) i kozačke balade („Ide kozak s Dona“). U ovim pesmama narator je ili neodređeni pripovedač ili sam kozak. U pesmama koje oslikavaju odnos kozaka i devojke narator je obično devojka, ali je njihov muzički jezik identičan pesmama prve grupe, osim kod kozačke romanse (npr. „Bašta-bašta, žito polje„).
Po pravilu, kozačke pesme imaju veliki broj stihova, čineći njihovo izvođenje stvarnom pričom - jasnom i detaljnom po sadržaju. Često nema refrena, što je generalno osobenost lirsko-epske poezije. Istraživači razlikuju dva stila izvođenja kozačkih pesama: pesmu i recitaciju. Danas je prvi stil uobičajen, dok je recitacija skoro u potpunosti nestala u tradiciji solo izvođačkih dela.[4]
Melodije kozačkih pesama[uredi | uredi izvor]
Kozaci kao posebna etnička grupa više ne postoje, pa su kriterijumi prema kojima se ove pesme svrstavaju pod kozačke tekst (sadržaj pesme) i muzički jezik (način izvođenja).
Kozačke pesme imaju spore melodije i produženo izvođenje. Često izvođači "povlače" svaku muzičku frazu, pa čak i pojedinačne zvuke, što čini zvuk kozačkih pesama posebno melodičnim. Javlja se umetnička tehnika koja kombinuje nedovoljno pevanje pojedinih reči sa istovremenim početkom druge muzičke fraze. Tokom izvođenja pesama pevači su duboko usredsređeni na pesmu i nalaze se u stanju bliskom molitvi ili meditaciji. Pesme se pevaju iz zadovoljstva i izvođačima nije neophodna publika.[1] Kroz njih pevači imaju vezu sa prošlošću – svojim precima i svojom istorijom.
Kozačke pesmame izvode pevačke grupe, po pravilu bez instrumentalne muzičke pratnje. Ove grupe imaju dva glavna izvođača. Prvi, koji zna ceo tekst pesme, počinje da peva. Zatim počinje drugi, koji peva visokim glasom, a za njim horski slede ostali pevači iz grupe. Solo napevi se izvode visokim glasom, dok horski deo pesme najčešće ima troglasnu osnovu. Pevači su uglavnom žene ili žene i muškarci zajedno. Za strukturu grupe koja izvodi kozačke pesme karakterističan je solo visoki glas. Grupni deo pesme najčešće ima trodelnu strukturu - solo visoki glas, grupni srednji i duboki glas). Ako muški pevači nisu prisutni u grupi, žene ih oponašaju produbljujući svoj glas.[1] U selu Boguslavu u Pavlogradskom okrugu u nekim pesmama žene dodaju i četvrti, najdublji glas, koji je u stvari imitacija muškog glasa. Pesme se obično izvode glasnim zasićenim zvukom, formiranim u grudima, a način izvođenja je zajednički i muškarcima i ženama.[4]
Tradicija[uredi | uredi izvor]
Mnogi pevači, kako muškarci tako i žene, imaju 70-80 godina i pevaju ove pesme veći deo svog života. Pevači se obično redovno sastaju, a ponekad održavaju i koncerte. To je tradicija koja se prenosi u porodicama, ali je njen kontinuitet doveden u pitanje zbog starenja iskusnih pevača i nedostatka drugih izvora iz kojih bi nove generacije mogle da uče. Zbog toga su kozačke pesme Dnjepropetrovske oblasti uvrštene na listu nematerijalnog kulturnog nasleđa kome je potrebna hitna zaštita.[1]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Relikt (lat. relictus - ostavljen) je biljna ili životinjska vrsta, ili druga kakva pojava koja u nekoj oblasti postoji kao ostatak još iz doba kada su u njoj vladali drukčiji uslovi života, na primer: omorika, ohridska pastrmka, ohridski sunđer; reliktna jezera, ostaci starih velikih jezera i slično.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Cossack’s songs of Dnipropetrovsk Region”. Intangible cultural heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 6. 2022.
- ^ „Kozaci i dalje „haraju“ Zaporožjem”. RTS. 5. 12. 2018. Pristupljeno 12. 6. 2022.
- ^ „ŠTA ZNAČI RELIKT”. VOKABULAR. Pristupljeno 12. 6. 2022.
- ^ a b v „Cossack songs of Dnipropetrovsk region”. Authentic Ukraine. Pristupljeno 12. 6. 2022.
- ^ „NACІONALЬNIЙ PERELІK ELEMENTІV NEMATERІALЬNOЇ KULЬTURNOЇ SPADЩINI UKRAЇNI”. nacionalni UK. Ukraїnsьkiй centr kulьturnih doslіdženь. Pristupljeno 15. 6. 2022.
