Kubura
Kubura je vrsta vatrenog oružja, teški pištolj sa mehanizmom paljenja na kremen masivog rukohvata; puni se barutom i ispaljuje jednom iz ruke. Prvi put se na Balkanu pominje 1476. kao oružje koje se koristilo za odbranu od Turaka, ali pre XVIII veka nije bilo u široj upotrebi. Tada Osmanlije počinju sa većim uvozom pištolja i delova pištolja iz Italije i iz srednje Evrope. Domaće radionice dorađuju oružje ukrašavajući ga po ukusu i zahtevima lokalnog stanovništva. Stanovništvo Balkana nazivalo je te teške pištolje, s masivnim rukohvatima – kuburama ili malim puškama. Bilo je i drugih naziva, ali su oni bili uvek ženskog roda. Kubure su se nosile zadenute u široki pojas - silav, pojedinačno ili u paru. Kod jahanja odlagane su u futrole od krute kože - kuburluke - prebačene preko sedla.
Nazivi po poreklu[uredi | uredi izvor]
Pištolji su bili izrađivani u gradovima Južne Srbije, Kosova i Metohije, Bosne i Hercegovine i Boka kotorske. Nazive su dobijali prema gradovima ili zemljama, s poznatom kvalitetnom proizvodnjom oružja, kao što su Venecija ili Breša, a da nisu imali nikakve veze sa stvarnim poreklom pištolja. Time se sugerirao visok kvalitet proizvoda, slično kao što je za dobre sablje bilo uobičajeno da se kaže “sablja dimiskija” iako najčešće nije bila iz Damaska, a vremenom je to postao epitheton ornans. Vremenom su „brend” stekle i neke kubure rađene u gradovima Balkana kao „pećanka“, „fočanka“ i „skadarka“.
Nazivi prema načinu izrade[uredi | uredi izvor]
Prema načinu izrade i bogatstvu ukrašavanja u narodu su kubure dobijale nazive "ledenica" (okovana u srebro), „zlatka" (okovana pozlaćenim srebrom), „merđankinja" (ukrašena koralima) i „šilja" (šiljato završenog rukohvata). Blistavi spoljašnji izgled „ledenice“ je svrstava u najelegantnije primerke pištolja uopšte, što je postignuto oblaganjem svih drvenih delova srebrom, kao i brižljivim ukrašavanjem, naročito livenjem i iskucavanjem.
Opisi kubura[uredi | uredi izvor]
Nekoliko opisa kubura iz zbirke istorijskih predmeta Narodnog muzeja u Kragujevcu ukazuju na način izrade pojedinih tipova:[1]
Pećanka, venedik Tome Vučiće Perišića[uredi | uredi izvor]
Kubura je iz XIX veka iz Peći i zapadnih zemalja; dužine: 56 cm; širina kod mehanizma za opaljenje: 6,5 cm; kalibar: 16 mm. Drška kubure je zaobljena, opkovana mesingom i tauširana biljnim ornamentima. Mehanizam za opaljenje je obložen i ukrašen mesingom. Oroz i zaštitnik oroza su od mesinga i sa donje strane su ukrašeni biljnim ornamentima. Sa leve strane oroza, nalazi se aplicirana mesingana pločica, ukrašena predstavama čoveka i životinje. Drveni deo kubure je izrezbaren biljnim ornamentima. Na donjem delu, ispod cevi, nalaze se dva mesingana ukrasa. Cev je ukrašena biljnim ornamentima. Na mestu spajanja cevi i drške, na gornjem delu, nalaze se tri crte (jedinice). Kubura se završava drškom, na čijem vrhu je jabučica.[2]
Dancikinja, pećanka[uredi | uredi izvor]
Kubura je iz XIX veka, najverovatnije zapadnog porekla, iako podseća na pećanku, dancikinju ili calinu; dužina: 55 cm; cev: 35 cm; širina mehanizma za opaljenje: 6,5 cm; kalibar: 18 mm. Ima zaobljenu dršku, obložena je mesingom i ukrašena biljnim ornamentima. Oroz i zaštitnik oroza su od mesinga. Drveni deo kubure, kao i gornji deo cevi izrezbareni su biljnim ornamentima. Sa leve strane, iznad oroza, nalazi se aplicirana mesingana pločica, izgravirana biljnim ornamentima. Sa leve strane cevi, iznad oroza, nalazi se monogram. Na gornjem delu cevi, na sredini, su utisnuta slova „N.S.“ i slovo „F“. Sa desne strane, ispod mehanizma za opaljenje, ugravirani su znaci „I. I.I. I.“. Sa donje strane cevi nalaze se dve mesingane ploče.
Ledenica, šilja Tome Vučiće Perišića[uredi | uredi izvor]
Kubura je iz XIX veka, iz radionice u Risnu (Boka kotorska); dužina: 52 cm; širina mehanizma za opaljenje: 6 cm; kalibar: 20 mm. Sva je opkovana mesingom i izrezbarena biljnim ornamentima. Drška kubure je tanka, a vrh se završava u obliku šiljka, koji je opkovan mesingom. Gornji deo drške ukrašen je sa deset malih korala i devet belih metalnih ukrasa. Sa desne strane je mehanizam za opaljenje i barutna komora. Oroz je zaštićen mesinganim, ornamentisanim štitnikom. Donji deo cevi, od drške do vrha, obložen je mesingom sa dva mesingana prstena. Ispod cevi je arbija (šipka) za nabijanje punjenja cevi.XIX vek,
Druga značenja[uredi | uredi izvor]
Kubura (tur.) 1. mala puška (pištolj); 2. kožna torba, pričvršćena uz sedlo, u kojoj se drži mala puška; 3. uzan hodnik; 4. kamena ili drvena humka, u obliku kocke, na grobovima velikana; fig. nevolja, nedaća, beda, jadno stanje.[3]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Narodni muzej Kragujevac HLADNO I VATRENO ORUŽJE SA OPREMOM U 19. VEKU (Iz zbirke istorijskih predmeta)”. Arhivirano iz originala 24. 08. 2019. g. Pristupljeno 24. 08. 2019.
- ^ Istorijski muzej Srbije: Zbirka oružja i vojne opreme
- ^ Milan Vujaklija (1980): Leksikon stranih reči i izraza. Izdavačka radna organizacija „Prosveta"
