Kultura Azerbejdžana
| Deo serije o |
| Azerbejdžanu Azərbaycan |
|---|
  |
| Državni simboli |
| Kultura |
| Istorija |
| Geografija |
| Demografija |
| Privreda |
| Administrativne jedinice |
|
Kultura Azerbejdžanske Republike (azer. Azərbaycan mədəniyyəti) razvila se pod uticajem iranskog, turskog i kavkaskog nasleđa, kao i ruskog uticaja zbog svog bivšeg statusa sovjetske republike. Danas, zapadni uticaji, uključujući globalizovanu potrošačku kulturu, preovladavaju.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Azerbejdžan je moderno ime istorijskog i geografskog regiona na granici istočne Evrope i Zapadne Azije, a ranije je bio poznat kao Aran ili Ardan u periodima raznih persijskih imperija, ili kao Albanija od strane Grka. Ova oblast omeđena je Kaspijskim morem na istoku, ruskom regijom Dagestan na severu, Gruzijom na severozapadu, Jermenijom i Turskom na jugozapadu i Iranom na jugu. Azerbejdžan je dom raznih etničkih zajednicama, od kojih su većina Azeri, etnička grupa koja broji 10 miliona u nezavisnoj Azerbejdžanskoj Republici.
Nasleđe, kultura i civilizacija ovog regiona, danas poznata kao zemlja Azerbejdžan, ima i drevne i moderne korene. Veruje se da su stanovnici savremene zemlje Azerbejdžana naslednici raznih drevnih civilizacija i naroda, uključujući autohtona albanska plemena kao što su Skiti i Alani, i kasnije i pridošlih Oguz Turaka, između ostalih (treba imati na umu da nekoliko modernih naroda Kavkaza ima svoje zajedničke pretke jednog istog drevnog naroda).
Kavkaska Albanija[uredi | uredi izvor]
Veruje se da su kavkaski Albanci najraniji stanovnici zemlje iznad reke Aras, danas poznate kao Azerbejdžan. Rani osvajači uključivali su iranske skite u 9. veku pre nove ere.[1] Južni Kavkaz je konačno potpuno asimiliran i osvojen od strane persijskih Ahemenida oko 550. p. n. e. Zoroastrizam je već bio prisutan među Međanima u zemljama ispod i iznad reke Aras, i mnogo pre nego što su Ahemenidi asimilirali ove zemlje u eventualno carstvo. Ahemenidi su zauzvrat poraženi od strane Aleksandra Velikog 330. godine pre nove ere. Nakon pada Seleukida u Persiji 247. p. n. e. i nasledstva Parta, kavkaski Albanci su osnovali kraljevstvo u 1. veku pre nove ere i uglavnom su ostali samostalni pod partijanskom vlašću, sve dok Sasanidi nisu od kraljevstva načinili provinciju 252. godine.[2][3] Kavkaski vladar Albanije, kralj Urnejr, zvanično je usvojio hrišćanstvo kao državnu religiju u 4. veku naše ere, a Albanija će ostati hrišćanska država sve do 8. veka.[4][5] Kontrola Sasanida završena je njihovim porazom od strane muslimanskih Arapa 642. godine,[6] kroz muslimansko osvajanje Persije.
Islamski period[uredi | uredi izvor]
Pre nego što je Islam stigao u region, region iznad reke Aras, danas poznat kao Azerbejdžan, Jermenija i Gruzija, vekovima je bio pod sasanidskom iranskom vlašću, a pre toga pod partijanskom iranskom vlašću. Muslimanski Arapi su porazili Sasanide i Vizantijce dok su marširali u kavkaski region. Arapi su učinili kavkasku Albaniju vazalnom državom nakon što se hrišćanski otpor, na čijem je čelu knez Javanšir, predao 667. godine. Ovoga puta Arapi iz Basre i Kufe došli su u Aran i zauzeli zemlje koje su autohtoni narodi napustili; Arapi su postali elita koja poseduje zemlju.[7] Uprkos neprestanim otporima malih obima, većina stanovnika Azerbajdžana prešla je u islam. Kasnije, u 10. i 11. veku, kurdske dinastije Šedadida i Ravadida vladale su delovima Arana.
Seldžuci i države naslednice[uredi | uredi izvor]
Seldžujski period istorije Azerbejdžana bio je možda čak i važniji od arapskog osvajanja, jer je pomogao u oblikovanju etnojezičke nacionalnosti modernih azerbejdžanskih Turaka.
Nakon propadanja Abasidskog kalifata, teritorija Azerbejdžana bila je pod uticajem brojnih iranskih dinastija, kao što su Salaridi, Sajidi i Šedadidi. Međutim, početkom 11. veka, teritoriju su postepeno zahvatili talasi oguzskih turskih plemena koji potiču iz centralne Azije. Prva od tih turske dinastija su bili Gaznavidi iz današnjeg severnog Avganistana, koji su preuzeli deo Azerbejdžana do 1030. godine. Sledili su Seldžuci, zapadno pleme Oguza koji su pokorili celi Iran i Kavkaz i izvršili pritisak na Irak, gde su zbacili Buide u Bagdadu 1055. godine.
Širvanšah[uredi | uredi izvor]
Širvan Šah[8] ili Šarvan Šah,[8] bila je titula u srednjovekovnim islamskim vremenima azerbejdžanskog naroda.[8] Širvanšah je uspostavio dinastiju koja je vladala Aranskom regijom (današnja Azerbejdžanska Republika) kao i delovima Dagestana,[9] i bili su vladari Širvana, istorijskog regiona današnje Azerbejdžanske Republike. Širvanšasi su uspostavili najdužu islamsku dinastiju u islamskom svetu.
Safavidi i uspon šiizma[uredi | uredi izvor]
Safavid (Safaviyeh) bio je sufijski religiozni poredak koji je 1330. godine osnovao šeik Safi-ad-din Ardabili (1252–1334), po kome je i poredak dobio naziv.
Ovaj sufijski red otvoreno je prešao u heterodoksnu granu dvanaestog šiitskog islama krajem 15. veka. Neki sledbenici Safavida, naročito Turci iz Kizilbaša, verovali su u mističnu i ezoteričnu prirodu svojih vladara i njihov odnos prema kući Alija, i tako su revnosno bili predodređeni da se bore za njih. Safavidski vladari tvrdili su da potiču od samog Alija i njegove žene Fatime, kćeri proroka Muhameda, preko sedmog imama Musa al-Kazima. Broj Kizilbaša povećao se u 16. veku, a njihovi generali su uspeli da vode uspešan rat protiv države Ak Kojunlu i zauzmu Tabriz.
Safavidi, predvođeni Ismailom I, proširili su svoju bazu, osvojili Baku 1501. godine i progonili Širvanšahe.
Od iranske do ruske vladavine[uredi | uredi izvor]
Region Arana je bio pod kasnijim persijskim imperijama, a poslednja je bila dinastija Kajar. Nakon njihovog poraza od strane carske Rusije, Kajarska Persija je bila primorana da potpiše Gulistanski sporazum 1813. godine, što je potvrdilo gubitak teritorije Arana (danas poznate kao zemlja Azerbejdžan), Dagestana i Gruzije do Rusije. Lokalni kanati su ili ukinuti (kao u Bakuu ili Gendžeju) ili su prihvatili rusko pokroviteljstvo. Još jedan rusko-persijski rat odigrao se u periodu 1826-1828. godine, koji je počeo sa porazom Rusa, ali je na kraju doveo do konačnog poraza iranske vojske. Rusi su diktirali još jedno konačno rešenje prema Turkmenčajskom sporazumu, što je rezultiralo time da su Persijski Kajari zvanično ustupili sve svoje kavkaske teritorije 1828. godine. Sporazum je uspostavio sadašnje granice carske Rusije i Irana i podelio azerbejdžanski narod u dve nacije: Iran i Azerbejdžan. Sve do 1918. godine, region je još uvek bio poznat kao Aran, sve dok Musavatis nije preimenovao region u Azerbejdžan, kako bi podsećao na istorijsko ime iranske provincije Azerbejdžan. Na teritorijama pod ruskom kontrolom, uspostavljene su dve provincije koje sada čine glavninu savremene republike - pokrajina Elisavetpol (Gendže) na zapadu i pokrajina Šamaka na istoku.
Azerbejdžanska demokratska republika[uredi | uredi izvor]
Nakon raspada Ruske imperije 1917. godine, nezavisna republika proglašena je u Tbilisiju 28. maja 1918. godine, nakon neuspelog pokušaja da se uspostavi federalna Transkavkaska Republika sa Jermenijom i Gruzijom. Ovo je bila prva Demokratska Republika osnovana u islamskom svetu.
Među važnim dostignućima Parlamenta bilo je proširenje prava glasa na žene, čime je Azerbejdžan postao prva muslimanska država na svetu koja ženama dala jednaka politička prava sa muškarcima. U ovom postignuću, Azerbejdžan je prethodio čak i razvijenim zemljama kao što su Velika Britanija i Sjedinjene Države. Još jedno važno ostvarenje ADR-a bilo je osnivanje Državnog univerziteta u Bakuu, koji je bio prvi univerzitet modernog tipa osnovan u Azerbejdžanu.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Arhitektura u zemlji Azerbejdžana obično kombinuje elemente Istoka i Zapada. Mnoga drevna arhitektonska bogatstva, kao što su Devojačka kula u Bakuu i palata Širvanšah u Bakuu, predstavljaju primer stare iranske arhitekture i preživljavaju u modernoj zemlji Azerbejdžana. Među ostalim srednjovekovnim arhitektonskim bogatstvima koja odražavaju iranske arhitektonske korene u regionu su palata Širvan šaha u Bakuu, palata Šaki kana u gradu Šaki u severno-centralnom Azerbejdžanu, hram Surakani na poluostrvu Apšeron, broj mostova preko reke Aras i nekoliko mauzoleja. U 19. i početkom 20. veka stvorena je mala monumentalna arhitektura, a u Bakuu i drugde podignute su prepoznatljive rezidencije. Među najnovijim arhitektonskim spomenicima, podzemna železnica u Bakuu je poznata po svom raskošnom dekoru.
Razvoj u 19. veku[uredi | uredi izvor]
Najkarakterističnije odlike arhitekture Azerbejdžana u 19. veku bile su ekspanzija gradova, primena ruskih urbanističkih principa i razvoj generalnih planova Gendžea, Šemake i Bakua.
Izgradnja naprednih zgrada, nakon što je severni Azerbejdžan pripao Rusiji, imala je veliki značaj. Nove zgrade kao što su pozorišta, škole, bolnice i kuće izgrađene su sredinom 19. veka. Uspostavljanje i kontinuirani razvoj kapitalističkih odnosa dovelo je do snažnog uticaja na arhitektonski razvoj Azerbejdžana. Posebnosti azerbejdžanske arhitekture mogu se lako pronaći u zgradama u Bakuu koje su izgrađene u periodu razvoja naftne industrije u 19. i 20. veku. Baku je postao jedan od najvećih gradova u Rusiji.
Razvoj u 20. veku[uredi | uredi izvor]
Prva faza arhitektonskog razvoja u Azerbejdžanu tokom sovjetskog perioda odnosila se na izgradnju radnih naselja Binagadi, Rasulzade, Bakihanov, Montino, Mamedjarov oko Bakua. Radna naselja u Abšeronu su prvi primeri mlade sovjetske arhitekture.
Tokom perioda 1933-1936. godine u Bakuu i drugim gradovima Azerbejdžana izgrađeno je više škola. Četvorospratne zgrade, izgrađene na projektima S. Dadašova i M. Usejnova u Bakuu i drugim gradovima zemlje, izdvajaju se zbog izražajnosti arhitektonskih rešenja. Za ove projekte karakteristične su klasične forme i tradicije nacionalne arhitekture.
Projektovanje i izgradnja naselja Neft Dašlari (naftni kamen) - stubovi i kuće od čelika na otvorenom moru - najavilo je početak nove ere u posleratnoj arhitekturi. Neft Dašlari je izgrađen nakon otkrića bogatih naftnih polja u Kaspijskom moru 1949. godine. Ovo izvanredno naselje uključuje stambene kuće, kulturne objekte, nadvožnjake, itd.
Novi period graditeljstva i arhitektonskog razvoja Azerbejdžana počeo je u Azerbejdžanu šezdesetih godina. Baku, glavni grad Azerbejdžana, prerastao je u veliku prestonicu tokom ovih godina. To je bilo i vreme podizanja prekrasnih graditeljskih celina i naprednih građevina, koje su definisale sliku grada.
Bioskop[uredi | uredi izvor]
Filmska industrija u Azerbejdžanu datira iz 1898. godine. U stvari, Azerbejdžan je bio među prvim zemljama koje su počele da se bave kinematografijom: nije iznenađujuće da se ovaj novi medij uskoro pojavio u kosmopolitskom nouveau-riche Bakuu na prelazu iz 19. veka.[10]
Kuhinja[uredi | uredi izvor]
Azerbejdžanska kuhinja je tokom vekova bila pod uticajem hrane različitih kultura zbog političkih i ekonomskih procesa u Azerbejdžanu. Ipak, današnja azerbejdžanska kuhinja ima prepoznatljive i jedinstvene osobine. Mnoge namirnice koje su autohtone u zemlji sada se mogu videti u kuhinjama drugih kultura. Za Azerbejdžance, hrana je važan deo kulture zemlje i duboko je ukorenjena u istoriji, tradicijama i vrednostima nacije.
Festival nara[uredi | uredi izvor]
Svake godine održava se kulturni festival u Gejčaju, Azerbejdžan poznat kao Festival nara. Na festivalu se nalazi azerbejdžanska voćna kuhinja, uglavnom nar iz Gejčana. Na festivalu se održava povorka sa tradicionalnim azerbejdžanskim plesovima i azerbejdžanskom muzikom.[11]
Festival nara se obično održava tokom oktobra.
Ples[uredi | uredi izvor]
Postoje brojni azerbejdžanski plesovi, a svi narodni plesovi azerbejdžanskog naroda su stari i izuzetno melodični. Izvode se na svečanostima i plesači nose festivalsku odeću. Imaju veoma brz ritam, tako da plesač mora biti veoma vešt i pokretljiv.[12]
Azerbejdžanski nacionalni ples pokazuje karakteristike azerbejdžanske nacije. Ovi plesovi se razlikuju od ostalih plesova svojim brzim tempom i optimizmom. I ovo govori o nacionalnoj hrabrosti. Narodna odeća Azerbejdžana dobro je sačuvana u nacionalnim plesovima.[13]
Narodna umetnost[uredi | uredi izvor]
Tokom drevne istorije Azerbejdžana, Azeri su stvorili bogatu i prepoznatljivu kulturu, čiji je glavni deo dekorativna i primenjena umetnost. Ovaj oblik umetnosti ukorenjen je u staro doba i predstavljen je širokim spektrom rukotvorina, kao što su lov, zlatarstvo, graviranje u metalu, rezbarenje u drvu, izrada ćilima, vezenje, tkanje i pletenje. Svakoj od ovih vrsti dekorativne umetnosti narod je veoma naklonjen jer predstavlja zadužbinu azerbejdžanske nacije. Mnoge zanimljive činjenice koje se odnose na razvoj umetnosti i zanata u Azerbejdžanu zabeležili su brojni trgovci, putnici i diplomate koji su u različita vremena obišli ova mesta.
Azerbejdžanski ćilim[uredi | uredi izvor]
Azerbejdžanski ćilimi su proizvod Azerbejdžana, drevnog centra tkanja ćilima. Azerbejdžan je od davnina poznat kao centar velikog broja zanata. Arheološka iskopavanja na teritoriji Azerbejdžana svedoče o dobro razvijenoj poljoprivredi, stočarstvu, metalurgiji i keramici, i poslednje, ali ne i najmanje važno, tkanje tog doba još u 2. milenijumu pre nove ere.
Azerbejdžanski ćilimi mogu se svrstati pod nekoliko velikih grupa i mnoštvo podgrupa. Pravo naučno istraživanje azerbejdžanskog ćilima povezano je s imenom Latifa Kerimova, istaknutog naučnika i umetnika. Njegova klasifikacija odnosila se na četiri velike grupe ćilima sa četiri geografske zone Azerbejdžana, tj. Guba-Širvan, Gendže-Kazah, Karabah i Tabriz.
Bakuanski ćilim[uredi | uredi izvor]
Bakuanski ćilimi su karakteristični zbog povećane mekoće materijala i intenzivnih boja, kao i odličnog umetničkog ukusa i izuzetne dekoracije. Ova škola ima oko 10 kompozicija. Istorijski izvori i natpisi na ćilimima svedoče o tome da je u ovim selima bila široko rasprostranjena izrada ćilima i da se ćilim izvozio van zemlje. Sastav ćilima često uključuje medaljone. Oni su ispunjeni raznim motivima, najčešće stilizovanim slikama biljaka, koje su izgubile svoju sličnost sa originalnim objektom nakon što su bile geometrizovane.
Gendžejski ćilim[uredi | uredi izvor]
Gendžejski ćilimi su prepoznatljivi po osobenosti svojih kompozicija i ukrasnih šara. Gendžejski ćilimi uključuju relativno mali broj kompozicija ćilima, sve u svemu između 8 i 20 uzoraka. Kazaški ćilimi pokrivaju oko 16 kompozicija sa različitim uzorcima. Kazah, koji se nalazi na severozapadnom delu Azerbejdžana, najpoznatiji je region proizvodnje ćilima i takođe je zaslužan za kazaške i borhalijske grupe ćilima. Kazaški ćilimi imaju geometrijski ornamentalni uzorak, kompozicija nije veoma složena i sa fokusom je na šematski prikaz geometrijskih obrazaca, biljaka i životinja. Ukrasni dekor gendžejskih ćilima je bogat i raznovrstan, sa fokusom na geometrijske motive kao i šematski prikaz biljaka i životinja.
Karabaški ćilim[uredi | uredi izvor]
Karabaški ćilim je jedna od pet glavnih regionalnih grupa ćilima koji se prave u Azerbejdžanu i nazvan je po Karabah regionu, koji obuhvata sadašnje Nagorno-Karabah i susedne ravničarske teritorije ('nizijski Karabah').
Karabaški ćilimi imaju 33 kompozicije. Zbog specifičnosti lokalne ovčje vune karabaški ćilimi se odlikuju debelim i paperjastim vlaknom. Ovi ćilimi su karakterističkim po svojim živopisnim i radosnim bojama. Podeljeni su u četiri grupe: bez medaljona, sa medaljonima, namazlik i predmetni ćilimi. U planinskom delu Karabaha ćilimi su rađeni u Malibeiliju, Muradanliju, Dašbulahu, Jebrailu, Goradišu i mnogim drugim selima.
Širvanski ćilim[uredi | uredi izvor]
Širvan je jedan od najstarijih istorijskih regiona Azerbejdžana. Izrada ćilima različitih tipova je široko rasprostranjeni zanat kako među naseljenim tako i među nomadskim domorocima. Širvanskoj školi pripadaju ćilimi proizvedeni u sledećim gradovima i selima u regionu Širvana: Šemaha, Maraza, Akšu, Kurdamir. Škola ima ukupno 25 kompozicija. U ovu školu spadaju i salijski ćilimi, sličnih umetničkih i tehničkih osobina. Širvanske ćilime karakteriše zamršen dizajn, koji prikazuje brojne artefakte svakodnevnog života, ptice i ljude.
Norvuz[uredi | uredi izvor]
Azerbejdžan je zemlja u kojoj su nacionalne tradicije dobro očuvane. Jedna od najstarijih tradicija naroda u ovoj zemlji je proslava Novruza koji je dragoceni praznik Nove godine i proleća. On se slavi na dan prolećne ravnodnevnice – 21–22. marta. Novruz je simbol obnove prirode i plodnosti. Novrus, poznat i kao Noroz ili Navruz u drugim zemljama, drevna je proslava koja je zajednička za narode koji su bili deo preislasmkih Persijskih carstava.[14]
Kulturne svečanosti u Novruzu imaju izraženu sličnost sa onima u drugim zemljama regiona, prvenstveno u Iranu. Pripreme za Novruz započinju mnogo prije praznika. Kao deo pripreme, koja svoje korene vuče iz zoroastrijskih uverenja, u pripremi za dolazak Nove godine, ljudi se čiste, sade drveće, prave nove haljine, farbaju jaja, prave nacionalne kolače kao što su šekerbura, paklava i veliki i brojna druga jela domaće kuhinje. Kao što je tradicionalno i u drugim zemljama koje slave Novruz, pšenica se peče sa kišmišom (suvim grožđem) i gorvugom (orašastim plodovima). Neophodno je da svaka kuća ima semeni - klice pšenice. Kao poklon obožavanju vatre (drevno zoarastrijsko verovanje) svakog utorka četiri nedelje pre praznika, deca skaču preko malih vatri i zapale se sveće, što je tradicija koju ova država deli sa Iranom, gde se zove Čahar-šanbeh sori. Uoči praznika posećuju se i čuvaju grobovi rođaka. [traži se izvor]
Novruz je porodični odmor. Uveče, pred praznik, čitava porodica se okuplja oko prazničnog stola sa raznim jelima kako bi Novu godinu učinila bogatom. Praznik traje nekoliko dana i završava se svečanim javnim plesom i drugim zabavama narodnih grupa, takmičenjima nacionalnih sportova. U ruralnim područjima obeležavaju se praznici useva.
Književnost[uredi | uredi izvor]
Azerbejdžanska književnost se odnosi na književnost pisanu na azerbejdžanskom jeziku, koji je trenutno zvanični državni jezik Republike Azerbejdžana i koji govori oko četvrtine stanovništva Irana. Njegovi najbliži rođaci su turski i turkmenski. Azerbejdžanski jezik je dijalekat oguzke grane turkijskih jezika i kao takav je međusobno razumljiv sa drugim oguzkim dijalektima koji se govore u Turskoj, Iranu, Turkmenistanu, Gruziji, Uzbekistanu, Avganistanu, Rusiji, na Balkanu i na Bliskom istoku.
Važno je napomenuti da je azerbejdžanski turski jezik nastao sa invazijom i naseljavanjem talasa turskih plemena iz centralne Azije tokom nekoliko vekova. Lokalni jezik regiona iznad i ispod reke Aras bio je mešavina iranskog tatskog, talesijskog i jermenskog jezika. Sa sve većom dominacijom turskih vladara, u jezik regiona je postepeno ulazio turski jezik, što je rezultiralo onim što je u modernim danima poznato kao azerbejdžanski jezik.
Talesijski jezik je i dalje govorni jezik u delovima Republike Azerbejdžan.
Kao rezultat jezičke politike Sovjetskog Saveza, ruski se takođe obično govori kao drugi jezik u gradskim naseljima.
Klasično doba[uredi | uredi izvor]
Osim epske priče o Dede Korkutu, koja verovatno datira iz 9. veka naše ere[15] i prvi put je transkribovana do 14. veka,[15] najstarija poznata figura u azerbejdžanskoj književnosti bio je Pur Hasan Asfaraini, koji je sastavio divan koji se sastoji od persijskih i turskih gazela.[16][17] U persijskim gazelima on je koristio svoje ime, dok su njegovi turski gazeli bili sastavljeni pod imenom Hasan Oglu.[16]
Nezami Gandžavi, rođen u Gendžeu, smatra se najvećim romantičnim epskim pesnikom u persijskoj književnosti, koji je persijski epu uneo kolokvijalni i realistički stil.[18][19] Njegovo nasleđe je široko prihvaćeno i deljeno od strane Azerbejdžana, Irana, Avganistana i Tadžikistana.
U 14. veku, Azerbejdžan je bio pod kontrolom turkijskih plemenskih konfederacija Kara Kojunlu i Ak Kojunlu. Među pesnicima ovog perioda bili su Kadi Buran al-Din, Hakiki (pseudonim Džahan-šah Kara Kojunlu) i Habibi.[20] Kraj 14. veka bio je i period književnih početaka Imadadina Nesimija,[21] jednog od najvećih turskih[22][23][24] hurufističkih mističnih pesnika s kraja 14. i početka 15. veka[25] i jedog od najistaknutijih majstora ranog divana u turskoj književnoj istoriji,[25] koji je takođe komponovao poeziju na persijskom[23][26] i arapskom.[25]
Sovjetska azerbejdžanska književnost[uredi | uredi izvor]
Pod sovjetskom vlašću, naročito tokom vladavine Josifa Staljina, progonjeni su azerbejdžanski pisci koji se nisu slagali sa partijskom politikom. Boljševici su nastojali da unište nacionalističku intelektualnu elitu uspostavljenu tokom Azerbejdžanske demokratske republike kratkog trajanja, a 1930-ih su mnogi pisci i intelektualci u suštini pretvoreni u glasnike sovjetske propagande.
Uticaji azerbejdžanske književnosti[uredi | uredi izvor]
Persijska i arapska književnost su uveliko uticale na azerbejdžansku književnost, posebno u njenoj klasičnoj fazi. Među pesnicima koji su pisali na persijskom jeziku i koji su uticali na azerbejdžansku književnost, mogu se spomenuti Ferdusi, Sanai, Hafiz, Saadi Širazi, Atar i Rumi. Arapska književnost, posebno Kuran i proročke izreke, takođe je odigrala važnu ulogu u uticaju na azerbejdžansku književnost. Među pesnicima koji su pisali na arapskom i koji su uticali na azerbejdžansku književnost, može se spomenuti Mansur al-Halaj koji je imao veliki uticaj u sufističkoj književnosti islamskog sveta.
Novinarstvo[uredi | uredi izvor]
Godine 1875. Akinči (Əkinçi / اکينچی) postao je prvi azerbejdžanski list koji je objavljen u Ruskom carstvu. Pokrenuo ga je Hasan beg Zardabi, novinar i zagovornik obrazovanja.[27] Počevši od 1830-ih, nekoliko novina je objavljeno u Iranu tokom vladavine azerbejdžanske dinastije, ali nije poznato da li je bilo koja od ovih novina napisana na azerbejdžanskom jeziku.
U Azerbejdžanskoj Republici poslednjih godina veliki broj azerbejdžanskih novinara, blogera, advokata i aktivista za ljudska prava je uhapšeno i osuđeno zbog kritike na račun predsednika Alijeva i vladinih vlasti.[28]
Muzika[uredi | uredi izvor]
Muzika Azerbejdžana uključuje različite stilove koji odražavaju uticaje muzike Irana, Kavkaza i Centralne Azije. Azerbejdžanska muzika je takođe slična iranskoj i turskoj muzici.[29]
Mugam[uredi | uredi izvor]
Klasična muzika Azerbejdžana zove se mugam, i obično ide u paketu sa poezijom i instrumentalnim interludijima. Pevana poezija ponekad uključuje tarir segmente, koji koriste oblik grlenog pevanja sličnog jodlovanju. Poezija je obično o božanskoj ljubavi i najčešće je povezana sa sufijskim islamom. Za razliku od mugamske tradicije zemalja centralne Azije, azerbejdžanski mugam je slobodnijeg oblika i manje rigidan; često se poredi sa improvizovanom džez pevanjem.[30] Unesko je proglasio azerbejdžansku tradiciju mugama remek-delom usmene i nematerijalne baštine čovečanstva 7. novembra 2003. godine. Mejhana i mugam su jedni od mnogih muzičkih tradicija Azerbejdžana. Tokom mugama, pevači moraju da transformišu svoje emocije u pevanje i muziku. Pevač mugama Alim Kasimov je poštovan kao jedan od pet najboljih pevača svih vremena.[31] Mejhana je svojevrsna tradicionalna azerbejdžanska naroda muzika bez pratnje, koju obično izvodi nekoliko ljudi improvizujući na određenu temu. Među nacionalnim muzičkim instrumentima nalazi se četrnaest gudačkih instrumenata, osam udaraljki i šest duvačkih instrumenata.[32]
Mugamski festival[uredi | uredi izvor]
Svake godine se održava kulturni i muzički festival koji se održava u Šakiju, poznat kao Mugam festival.
Festival Mugam je osnovan i tradicionalno se proslavlja u azerbejdžanskom gradu Šuša. Poslednji Mugam festival u Šuši održan je 1988. godine. Zbog sukoba u Karabah regionu, Šuša je okupirana od strane jermenskih snaga 1992. godine i svi Azeri su pobegli iz grada. Danas festival živi i održava se u Šakiju od novembra 1994. godine. Svake godine hiljade ljudi učestvuje na ovom festivalu.
Mejhana[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Mejhana je karakteristična azerbejdžanska književna i narodna usmena tradicija,[33] koja se sastoji od pesme bez pratnje koju izvodi jedna ili više osoba improvizujući na određenu temu. Ime ovog žanra potiče od tradicionalnog turskog meyhane (mehana), koji je i sam nastao iz persijskih reči mey (vino) i hane (kuća).[34] Još od srednjeg veka, mehane su bila mesta gde su pesnici okupljali kako bi razmenjivali stihove na improvizovani način, ponekad se šaleći i omalovažavajući jedni druge. Na kraju takmičenja publika bi utvrdila koji je pesnik improvizovao najelegantnije i pametnije stihove i proglasila ga pobednikom. Ova takmičenja se mogu porediti sa savremenim takmičenjima za improvizaciju poezije ili čak sa rep bitkama.
Muzički instrumenti[uredi | uredi izvor]
Među instrumentima koji se koriste u tradicionalnoj azerbejdžanskoj muzici su tar, kamanče, ud, izvorno barbat, kao i saz; balaban sa dvostrukim balastom, daire, cilindrični dvostruki bubanj nagara (goč) i goše nagara (nakareh). Ostali instrumenti su garmon (mala harmonika), tutek (vrsta flaute), daf i nagara (bubanj).
Ašici[uredi | uredi izvor]
Ašaci su putujući bardovi koji pevaju i sviraju saz, oblik laute. Njihove pesme su polu-improvizovane oko zajedničke baze.
Ašiška tradicija u turskim kulturama Anadolije, Azerbejdžana i srednje Azije potiče iz šamanističkih uverenja drevnih turskih naroda.[35]
Nacionalni praznici[uredi | uredi izvor]
Najpoznatiji tradicionalni azerbejdžanski praznik je Novruz Bajram, koji je tradicionalna proslava drevne Nove godine. Novruz je porodični odmor. Uveče, pred praznik, čitava porodica se okuplja oko prazničnog stola sa raznim jelima kako bi Novu godinu učinila bogatom. Praznik traje nekoliko dana i završava se svečanim javnim plesom i drugom zabavom narodnih grupa i takmičenjima nacionalnih sportova. Tokom Sovjetskog Saveza, proslava Novruza je bila generalno nezvanična, a ponekad čak i zabranjena.[36] Od nezavisnosti Azerbejdžana, Novruz je postao zvanični praznik. Obično priprema za Novruz počinje mesec dana pre praznika. Svaki utorak u naredne 4 nedelje posvećen je jednom od četiri elementa - voda, vatra, zemlja i vetar.[37][38]
Drugi javni i tradicionalni praznici uključuju Ramazan, Dan žena, Ramazan Bajram, Gurban Bajram, Dan republike, Dan ustava, Dan pobede, Dan oružanih snaga, Dan spasenja, Dan zastave,[39] i još mnogo toga.
Dani komemoracije i sećanja uključuju Crni Januar, Masakr u Hojali i martovske dane.
Državni simboli Azerbejdžana uključuju osmokraku zvezdu, kombinovano sa elementom vatre na grbu Azerbejdžana. Azerbejdžanska zastava datira iz perioda kasne Demokratske Republike Azerbejdžan i postala je široko rasprostranjena tokom modernih vremena. Narodna himna Azerbejdžana sadrži reči Ahmada Javada, a muziku je napisao Uzeir Hajibejov.
Religija[uredi | uredi izvor]
Oko 93% stanovništva Azerbejdžana je muslimansko, dok oko 5% stanovništva pripada Ruskoj pravoslavnoj crkvi. Među muslimanskom većinom, poštovanje regilijskih običaja je relativno nisko, a muslimanski identitet se više zasniva na kulturi i etničkoj pripadnosti, a ne na religiji. Muslimansko stanovništvo čini otprilike 70% šiita i 30% sunita; razlike tradicionalno nisu jasno definisane.
U glavnom gradu Bakuu postoje prilično velike hrišćanske i muslimanske zajednice; vlasti uglavnom dozvoljavaju ovim grupama da slobodno obožavaju svoje bogove.
Islam[uredi | uredi izvor]
Nakon raspada Sovjetskog Saveza, sve verske organizacije pale su u depresiju i podelile se na delove, dok je verska organizacija Zakavkazja, muslimani na čelu s Ahundom Alanšukurom Pašazadom, izabrali šejhulislam 1980. godine i pojačali svoje delovanje na celi Kavkaz pod imenom Kavkaski odsek muslimana. Mere za implementaciju ovih pokušaja preuzete su na desetoj sednici kavkaskih muslimana održanoj u Bakuu 1998. godine. Otvaranje predstavništva CMD-a u Gruziji i Dagestanu bio je jedan od značajnih koraka u ovoj oblasti.
Hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]
Pravoslavlje je trenutno u Azerbejdžanu zastupljeno od strane ruske i gruzijske pravoslavne crkve. Ruske pravoslavne crkve su grupisane u Bakuu i Kaspijskoj regiji.
Rimokatolička crkva u Azerbejdžanu je deo svetske rimokatoličke crkve, pod duhovnim vođstvom pape u Rimu. To je jedna od najmanjih katoličkih zemalja u svetu po broju pristalica sa samo 400 vernika od ukupne populacije od preko sedam miliona. Oko polovine zajednice čine stranci koji rade kao diplomate ili rade za naftne kompanije.[40]
Judaizam[uredi | uredi izvor]
Postoje tri odvojene zajednice Jevreja (planinski Jevreji, Jevreji Aškenazi i gruzijski Jevreji) u Azerbejdžanu, koji zajedno imaju skoro 16.000 vernika. Od njih, 11.000 su planinski Jevreji, sa koncentracijom od 6.000 u Bakuu i 4.000 u Gubi, 4.300 su Aškenazi Jevreji, od kojih većina živi u Bakuu i Sumgajitu, a 700 su gruzijski Jevreji.
Zoroastrizam[uredi | uredi izvor]
Istorija zoroastrizma u Azerbejdžanu seže do prvog milenijuma pre nove ere. Zajedno sa drugim teritorijama Persijskog carstva, Azerbejdžan je ostao pretežno zoroastrijska država sve do arapske invazije u 7. veku naše ere. Ime Azerbajdžan znači "Zemlja večne vatre" u na srednjopersijskom, ime za koje se kaže da ima direktnu vezu sa zoroastrizmom.[41]
Danas je religija, kultura i tradicija zoroastrizma i dalje veoma poštovana u Azerbejdžanu, a Novruz je i dalje glavni praznik u zemlji. Zoroastrizam je ostavio dubok trag u istoriji Azerbejdžana. Tragovi religije su i dalje vidljivi u Atasgahu, Ramani, Hinaligu i Janaru Dagu.
Kulturne reforme[uredi | uredi izvor]
Nakon sticanja nezavisnosti, Azerbejdžan je preduzeo važne mere širom zemlje da zaštiti kulturne vrednosti, unapredi kulturni život i počeo da sarađuje sa međunarodnim organizacijama u ovoj oblasti. Azerbejdžanski parlament je do sada usvojio niz važnih zakonskih akata u oblasti kulture.[42] Ove odluke su: “Obnova azerbejdžanske abecede zasnovane na latiničnom pismu” (25. decembar 1991. godine); “Masovni mediji” (21. jul 1992. godine); “Agencija za autorska prava Republike Azerbejdžan” (10. septembar 1993. godine); “Oglašavanje” (3. oktobar 1997. godine); “Kultura” (6. februar 1998. godine); “Zaštita spomenika istorije i kulture” (10. april 1998. godine), “Grantovi” (17. april 1998. godine), “Sloboda informisanja” (19. juni 1998. godine), “Kinematografija” (3. jul 1998. godine), “Skulpturne aktivnosti” (3. juli 1998. godine), “Turizam” (4. jul 1999. godine), “Urbanističko planiranje” (11. jun 1999. godine), “Nacionalni arhivski fond” (22. jun 1999. godine), “Masovni mediji” (8. februar 2000. godine), “Muzeji” (24. mart 2000. godine) “Izdavaštvo” i sl.[42]
Pravni osnov zaštite kulturnih pitanja, posebno istorijskih i kulturnih spomenika, nisu samo lokalni zakonski akti, već i međunarodni dokumenti. Ovi dokumenti uključuju Hašku konvenciju o zaštiti kulturnih dobara iz 1954. godine u slučaju oružanog sukoba, Konvenciju o načinima zabrane i sprečavanja nezakonitog uvoza, izvoza i transfera vlasništva nad kulturnim dobrima iz 1970. godine, Konvenciju o ukradenim ili nezakonito izvezenim kulturnim objektima iz 1995. godine.[42]
Ministarstvo kulture i turizma osnovano je 2006. godine prema uredbi predsednika Azerbejdžana. Pored očuvanja nacionalnih kulturnih vrednosti nacije u zemlji, Azerbejdžan sarađuje sa međunarodnim organizacijama kao što su Ujedinjene nacije, UNESCO, ISESCO i Evropski savet kako bi dobio podršku za formiranje međunarodne kulturne politike.[43] i aktivan je učesnik raznih međunarodnih projekata.[42]
Azerbejdžan se pridružio Evropskim danima baštine koji su 2000. godine pokrenuli Veće Evrope i Evropska unija. U periodu 26-28. septembra 2003. godine kampanja Evropskih dana baštine održana je u Azerbejdžanu. Tokom ove kampanje planirano je da se učestvuje u otvaranju spomenika koji su restaurirani prema međunarodnim projektima, kao i da se pregledaju spomenici koji se još uvek obnavljaju, kako bi se predstavila izložba i katalog sledećeg (8.) foto iskustva - Međunarodna inicijativa za fotografiju, za sprovođenje Programa zajedničkog evropskog nasleđa i Evropske kampanje za kulturno nasleđe u školama i na univerzitetima.[42]
Tema Dana evropske baštine održanih u Azerbejdžanu 2005. bila je Civilizacije i mirovni procesi. Kampanja se sastojala od dva događaja:
- Realizacija Internacionalnog festivala Istočni-zapadni Baku, koja se obično održava u nezavisnoj formi, ali je uključen u prostor ideologije kampanje 2005. godine
- sprovođenje foto konkursa za decu i omladinu u okviru manifestacije Foto-iskustvo 2005 i demonstracija rezultata na Republičkom forumu mladih, pored distribucije kataloga Foto-iskustvo 2005 iz Barselone.[42]
Azerbejdžan je postao član Uneska 1992. godine, a Nacionalna komisija Uneska u Azerbejdžanu u okviru Ministarstva inostranih poslova osnovana je prema dekretu bivšeg predsednika Hejdara Alijeva 1994. godine. Nasleđe Azerbejdžana postalo je deo svetske baštine kao rezultat odnosa Azerbejdžana i Uneska. Azerbejdžan se pridružio konvencijama Uneska za "Očuvanje kulturnih vrednosti i nasleđa", "Priznavanje specijalnosti u visokom obrazovanju, diplome i zvanja", "Očuvanje nematerijalne kulturne baštine" i tako dalje.[43]
Dva azerbejdžanska kulturna elementa uključena su u listu svetske baštine:
- Stari grad Baku sa Širvanšahovom palatom i Devojačkom kulom 2000. godine;
- Gobustan nacionalni park 2007. godine.[44]
Mugam je 2003. godine uvršten u listu „Remek-delo čovečanstva i nematerijalnog nasleđa“. Pored toga, nematerijalni kulturni elementi popu „Umetnost azerbejdžanskih ašika”, Norvuz, „Azerbejdžanski tkani ćilim”, „Zanatstvo i performans na taru“ „Kelagaji“, „Čovgan“, Proizvodnja bakra u Lahiju, Izrada pljosnatog hleba i kultura deljenja” upisani su u Uneskovu reprezentativnu listu nematerijalne kulturne baštine.[44]
U okviru Uneska[43] povodom „500 godina od rođenja Muhameda Fizulija“ (1996), „1300. godišnjice Kitabija“ organizovan je niz koncerata, jubileja, naučnih seminara i simpozijuma, konferencija i kongresa, sastanaka i svečanosti. Godine 2000. proslavljena je „1300. godišnjica Dada Gorguda”, a naredne, 2001. godine, i “ 800. godišnjice rođenja Nasradina Tušija”. Potom je 2002. godine obeležena “200. godišnjica rođenja Mirze Kazimbeja”, a “ 100. godišnjica rođenja Mir Jalala Pašajeva” 2008. godine. Godine 2013. proslavljena je "900. godišnjica dostignuća Mašatija Ganjavija", a iste godine proslavljena je i "100. godišnjica muzičke komedije Aršin Mal Alan Uzeira Hadžibejlije" (2013) i dr.[45]
Unesko i Azerbejdžan su 2013. godine potpisali Okvirni sporazum o saradnji u oblasti obrazovanja, nauke, kulture i komunikacija. Promovisanje i razvoj saradnje sa Uneskom u navedenim oblastima na osnovu jednakosti i uzajamne koristi je glavni cilj ovog Sporazuma.[46]
Baku je proglašen prestonicom islamske kulture za 2009. godinu zbog toga što je bio domaćin 6. islamske konferencije ministara kulture.[47] Baku je bio domaćin Svetskog foruma o interkulturalnom dijalogu (2011, 2013, 2015. i 2017. godine)[48] koji je pokrenuo Azerbejdžan i koji su podržali Unesko, Alijansa civilizacija Ujedinjenih nacija, Savet Evrope, Islamska obrazovna, naučna i kulturna organizacija (Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization; ISESCO) i Euronjuz.[49]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Azerbaijan - US Library of Congress Country Studies (retrieved 7 June 2006).
- ^ James Stuart Olson (1994). An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. ISBN 978-0-313-27497-8.
- ^ Encyclopædia Britannica: The list of provinces given in the inscription of Ka'be-ye Zardusht defines the extent of the empire under Shapur, in clockwise geographic enumeration: (1) Persis (Fars), (2) Parthia, (3) Susiana (Khuzestan), (4) Maishan (Mesene), (5) Asuristan (southern Mesopotamia), (6) Adiabene, (7) Arabistan (northern Mesopotamia), (8) Atropatene (Azerbaijan), (9) Armenia, (10) Iberia (Georgia), (11) Machelonia, (12) Albania (eastern Caucasus), (13) Balasagan up to the Caucasus Mountains and the Gate of Albania (also known as Gate of the Alans), (14) Patishkhwagar (all of the Elburz Mountains), (15) Media, (16) Hyrcania (Gorgan), (17) Margiana (Merv), (18) Aria, (19) Abarshahr, (20) Carmania (Kerman), (21) Sakastan (Sistan), (22) Turan, (23) Mokran (Makran), (24) Paratan (Paradene), (25) India (probably restricted to the Indus River delta area), (26) Kushanshahr, until as far as Peshawar and until Kashgar and (the borders of) Sogdiana and Tashkent, and (27), on the farther side of the sea, Mazun (Oman)
- ^ "Albania" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. januar 2009) - Encyclopedia Iranica, p. 807 (retrieved 15 June 2006).
- ^ "Voices of the Ancients: Heyerdahl Intrigued by Rare Caucasus Albanian Text" by Dr. Zaza Alexidze Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. јануар 2009) - Azerbaijan International, Summer 2002 (retrieved 7 June 2006).
- ^ "Islamic Conquest."
- ^ Ira Lapidus (1988). A History of Islamic Societies. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 48. ISBN 978-0-521-77933-3. (retrieved 7 June 2006).
- ^ а б в Barthold, W., C.E. Bosworth "Shirwan Shah, Sharwan Shah. "Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2nd edition
- ^ Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University. 1995. стр. 2. ISBN 978-0-231-07068-3. „In the fifteenth century this dynasty of Shirvanshahs flourished north of the Araxes”
- ^ Celebrating 100 Years in Film, not 80 by Aydin Kazimzade. in Azerbaijan International, Vol. 5:1 (Autumn 1997), pp. 30-35.
- ^ Iguide.travel Goychay Activities: Pomegranate Festival
- ^ „Culture of Azerbaijan - The Arts and Humanities”. Everyculture.com. 28. 5. 1918. Приступљено 26. 1. 2012.
- ^ Azerbaijan - a part of Europe (24. 11. 2007). „Azerbaijan - a part of Europe”. Azeriyoungsters.blogspot.com. Приступљено 26. 1. 2012.
- ^ „Azerbaijani traditions”. Everyculture.com. 28. 5. 1918. Приступљено 26. 1. 2012.
- ^ а б Birchwood, Matthew; Dimmock, Matthew (2005). Cultural Encounters Between East and West, 1453-1699. Cambridge Scholars Press. стр. 111. ISBN 978-1-904303-41-1.
- ^ а б Beale, Thomas William; Keene, Henry George (1894). An Oriental Biographical Dictionary. W. H. Allen. стр. 311.
- ^ A. Caferoglu, "Adhari(azeri)", in Encyclopedia of Islam, (new edition), Vol. 1, (Leiden, 1986)
- ^ Encyclopædia Britannica, "Nezami"
- ^ Julie Scott Meisami (1995). The Haft Paykar: A Medieval Persian Romance (Oxford World's Classics). T. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-283184-2., extract
- ^ Tyrrell, Maliheh S. (2001). Aesopian Literary Dimensions of Azerbaijani Literature of the Soviet Period, 1920-1990. Lexington Books. стр. 12. ISBN 978-0-7391-0169-8.
- ^ Průšek, Jaroslav (1974). Dictionary of Oriental Literatures. Basic Books. стр. 138.
- ^ Baldick, Julian (2000). Mystical Islam: An Introduction to Sufism. I. B. Tauris. стр. 103. ISBN 978-1-86064-631-7.
- ^ а б Burrill, Kathleen R.F. (1972). The Quatrains of Nesimi Fourteenth-Century Turkic Hurufi. Walter de Gruyter GmbH & Co. KG. ISBN 978-90-279-2328-8.
- ^ Lambton, Ann K. S.; Holt, Peter Malcolm; Lewis, Bernard (1970). The Cambridge History of Islam. Cambridge University Press. стр. 689. ISBN 978-0-521-29138-5.
- ^ а б в „Seyid Imadeddin Nesimi”. Encyclopædia Britannica. 2008. Приступљено 9. 1. 2008.
- ^ Babinger, Franz (2008). „Nesīmī, Seyyid ʿImād al-Dīn”. Encyclopaedia of Islam. Brill Online. Архивирано из оригинала 25. 02. 2012. г. Приступљено 9. 1. 2008.
- ^ „Welcome to AATT - Affiliates”. Princeton.edu. Приступљено 21. 8. 2017.
- ^ "„Jailed without trial in Azerbaijan”. Приступљено 26. 9. 2015.," The Washington Post. 1 March 2015..
- ^ Almaty or Bust Архивирано 2009-07-15 на сајту Wayback Machine, Sultanova and Broughton, pp. 25
- ^ „EurasiaNet Civil Society - The Baku Jazz Festival: Reviving a Tradition in Azerbaijan”. Eurasianet.org. Arhivirano iz originala 08. 05. 2005. g. Pristupljeno 3. 1. 2009.
- ^ "Alim Qasimov: the living legend you’ve never heard of" on timesonline.co.uk
- ^ „The Azerbaijan musical instruments”. Atlas.musigi-dunya.az. Arhivirano iz originala 26. 8. 2007. g. Pristupljeno 27. 5. 2007.
- ^ Bahl, Taru; Syed, M. H. Encyclopaedia of the Muslim World. Anmol Publications PVT. str. 25. ISBN 978-81-261-1419-1.
- ^ Zubaida, Sami; Tapper, Richard (1994). Culinary Cultures of the Middle East. IB Tauris in association with Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London. str. 85. ISBN 978-1-85043-742-0.
- ^ IUE.it - European University Institute, Florence, Italy (retrieved 10 August 2006).
- ^ Waters, Zena (April—May 2005), „What exactly is Novruz Bayram”, Azerbaijan Today (12), Arhivirano iz originala 14. 5. 2011. g., Pristupljeno 22. 3. 2009 Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ „International Day of Nowruz- 21 March”. Azerembassy-kuwait.org. 17. 3. 2010. Arhivirano iz originala 13. 5. 2011. g. Pristupljeno 4. 1. 2011.
- ^ „Azerbaijan marks Novruz holiday”. En.trend.az. 20. 3. 2010. Arhivirano iz originala 30. 04. 2011. g. Pristupljeno 4. 1. 2011.
- ^ „Azerbaijan sets National Flag Day”. Today.az. Pristupljeno 22. 5. 2010.
- ^ (jezik: ruski) Construction of Catholic Church in Baku Coming to End Arhivirano 2007-09-27 na sajtu Wayback Machine by R. Manafli. Echo. 8 March 2007
- ^ „Hankooki.com”. Times.hankooki.com. Arhivirano iz originala 05. 11. 2006. g. Pristupljeno 26. 1. 2012.
- ^ a b v g d đ „Social and cultural issues”. Mfa.gov.az (na jeziku: Azerbaijani). Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ a b v Aliyeva, Sevdagul (2011). „Chapter 4: Tourism Development, Culture and Cultural Identity, Cross-Cultural Relationships”. 6 Silk Road International Conference "Globalization and Security in Black and Caspian Seas Regions" (PDF). str. 232—236. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 08. 2017. g. Pristupljeno 31. 05. 2019.
- ^ a b National Commission of the Republic of Azerbaijan for UNESCO. „Cooperation in the field of culture”. Unesco.az. Arhivirano iz originala 15. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ National Commission of the Republic of Azerbaijan for UNESCO. „The list of anniversaries celebrated in the framework of the UNESCO programme on anniversaries of great personalities and historic events”. Unesco.az. Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ National Commission of the Republic of Azerbaijan for UNESCO. „Framework Agreement”. Unesco.az. Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ „Capitals of Islamic Culture | Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization – ISESCO –”. Isesco.org.ma (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ „Introduction – Baku process” (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 15. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017.
- ^ „About Process – Baku process”. bakuprocess.az (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 15. 8. 2017. Nevalidan unos
|dead-url=dead(pomoć)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Beale, Thomas William; Keene, Henry George (1894). An Oriental Biographical Dictionary. W. H. Allen. str. 311.
- Birchwood, Matthew; Dimmock, Matthew (2005). Cultural Encounters Between East and West, 1453-1699. Cambridge Scholars Press. str. 111. ISBN 978-1-904303-41-1.