Laura Basi
| Laura Basi | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 31. oktobar 1711. |
| Mesto rođenja | Bolonja, Papska država |
| Datum smrti | 20. februar 1778. (66 god.) |
| Mesto smrti | Bolonja, Papska država |
| Naučni rad | |
| Polje | fizika |
Laura Marija Katarina Basi Verati (ital. Laura Maria Caterina Bassi Veratti; Bolonja, 31. oktobar 1711 — Bolonja, 20. februar 1778) je bila italijanski naučnik i prva žena koja je zvanično držala predavanja na nekom fakultetu u Evropi.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Basi je rođena u imućnoj porodici, a otac advokat joj je omogućio privatno obrazovanje iz različitih oblasti. Između ostalog, izučavala je logiku, metafiziku, filozofiju, hemiju, hidrauliku, matematiku, mehaniku, algebru, geometriju, i klasične i moderne jezike (grčki, latinski, francuski i italijanski). U periodu od 1714. do 1731. godine časove filozofije i metafizike držao joj je Gaetano Takoni (Gaetano Tacconi), univerzitetski profesor koji je bio i privatni lekar porodice Basi. Zahvaljujući Takoniju koji je uveo Basi u akademske krugove Bolonje, zapazio ju je kardinal Prospero Lambertini (Prospero Lambertini) koji je dugi niz godina davao podršku njenom naučnom radu, sa ciljem promocije same Bolonje kao pravog mesta za sticanje znanja.
U svojoj dvadeset prvoj godini Basi je postavljena za profesora anatomije na Univerzitetu u Bolonji, već sledeće, 1732. godine postala je član Akademije naučnog instituta, a 1733. godine postavljena je za rukovodioca katedre za filozofiju. Na samom početku, zbog toga što nije priličilo ženi da drži predavanje u učionici punoj muškaraca, mogućnosti za profesuru su joj bile ograničene, te je samo povremeno držala predavanja, u situacijama kada su u publici bile prisutne i žene. Udala ze 1738. godine za kolegu, Đuzepea Veratija (Giuseppe Veratti), sa kojim je imala osmoro dece (po nekim izvorima i više). Posle toga, bila je u mogućnosti da redovno drži predavanja kod kuće, a 1739. godine njena molba upućena Univerzitetu sa zahtevom za više predavačkih obaveza i većom platom je, zahvaljujući urgiranju Lambertinija i njegovih prijatelja, bila ispunjena, te je postala najplaćeniji profesor bolonjskog Univerziteta, što joj je omogućilo sredstva za nabavku potrebne opreme za izvođenje eksperimenata.
Basi je najviše zanimala Njutnovska fizika iz koje je držala predavanja punih 28 godina. Bila je jedna od ključnih osoba za uvođenje Njutnovih ideja fizike i prirodne filozofije u Italiju. Za života je objavila 28 radova, veći deo iz oblasti fizike i hidraulike, iako nije napisala nijednu knjigu.
Kardinal Lambertini, koji je 1740. godine postao papa Benedikt XIV, osnovao je 1745. godine grupu od 25 elitnih naučnika poznatih pod imenom Benedetini (Benedettini, po papinom imenu). Basi je vršila jak pritisak da je proglase članom grupe, što je izazvalo različite reakcije ostalih akademika, od otvorene podrške do jasnog protivljenja. Uprkos svemu, postala je jedina žena pripadnik te grupe.
U svojoj 65 godini, 1776. godine, postavljena je za šefa katedre eksperimentalne fizike pri Naučnom institutu, dok je njen muž bio asistent predavač. Umrla je dve godine kasnije.
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
Krater na Veneri je imenovan u čast njenog imena,[1] kao i srednja škola i gradsa ulica u Bolonji.[2]
The Editing Press dodeljuje stipendiju Laura Bssi tri puta godišnje, od 2018. godine, mlađim akademcima, kandidatima za magistarske i doktorske studije.[3]
Jedan ledolomac je 9. maja 2019.preimenovan u Laura Basi.[4]
Gugl je 17. aprila 2021. pokazao Dudl logotip koji slavi Basi i njena brojna dostignuća.[5][6]
Dela[uredi | uredi izvor]
Zbog svojih administrativnih obaveza, porodičnih problema i čestih bolesti tokom porođaja, Basi je objavila samo nekoliko radova, koji odražavaju mali deo njenog doprinosa Univerzitetu u Bolonji.[7] Njeni naučni radovi najbolje su sažeti u raspravi Domenika Pianija Catalogo dei Lavori dell'Antica Accademia, raccolti sotto i singoli autori, objavljenoj 1852. godine[8] Njeni objavljeni radovi su:
- De acqua corpore naturali elemento aliorum corporum parte universi (Concerning bodies of water as natural elements of other parts of the universe, a collection of theses for university appointment, was published in 1732)
- Four works that appeared in De Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto atque Academia Commentarii (Commentaries of the Bologna Institute and the Academy of Arts and Sciences), namely[9]
- De aeris compressione (Concerning air pressure, 1745)
- De problemate quodam hydrometrico (Concerning certain problems in hydrometrics, 1757)
- De problemate quodam mechanico (Concerning certain problems in mechanics, 1757)
- De immixto fluidis aere (Concerning intermixed gaseous fluid, posthumously published in 1792)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Venus Crater Database”. www.lpi.usra.edu. Pristupljeno 22. 5. 2020.
- ^ „Laura Bassi – scientist”. Italy on This Day. 2016. Pristupljeno 22. 5. 2020.
- ^ „Editing Press | Editorial Funding | Laura Bassi Scholarship”. editing.press. Pristupljeno 22. 5. 2020.
- ^ Varetto, Gianni (7. 6. 2019). „Italian Icebreaker named in honor of Laura Bassi”. www.waponline.it. Pristupljeno 22. 5. 2020.
- ^ „Celebrating Laura Bassi”. Google. 17. 4. 2021.
- ^ „Laura Bassi Google Doodle | Short biography of first female university professor”. Arhivirano iz originala 14. 05. 2023. g. Pristupljeno 05. 12. 2023 — preko www.youtube.com.
- ^ „Women In The History Of Philosophy”. www.encyclopedia.com. 2020. Pristupljeno 20. 5. 2020.
- ^ Elena, Alberto (1991). „"In lode della filosofessa di Bologna": An Introduction to Laura Bassi”. Isis (na jeziku: engleski). 82 (3): 510—18. doi:10.1086/355839.
- ^ Cavazza, Marta (2009). „Laura Bassi and Giuseppe Veratti: an electric couple during the Enlightenment”. Contributions to Science. 5 (1): 115—24. doi:10.2436/20.7010.01.67.
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Cavazza, M; Govoni, P; Pironi, T (2014). Eredi di Laura Bassi : docenti e ricercatrici in Italia tra età moderna e presente (na jeziku: italijanski). Frnaco Angeli. ISBN 978-8891705839.[mrtva veza]
- Ceranski, Beate (1970). „Bassi Verati (Veratti), Laura Maria Caterina”. Dictionary of Scientific Biography. 19. New York: Charles Scribner's Sons. str. 202—04. ISBN 978-0-684-10114-9.
- Baily, Ellen (2006). Laura Bassi : young prodigy. Toledo, Ohio: Great Neck Publishing. ISBN 978-1429806787.
- Shearer, Benjamin F; Shearer, Barbara Smith (1997). Notable women in the physical sciences: a biographical dictionary
. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0313293030. - O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. „Laura Basi”. MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews.
- Marta Cavazza, Laura Bassi, in A. Clericuzio e S. Ricci, (direttori), Il contributo italiano alla storia del pensiero, Appendice VIII della Enciclopedia Italiana di Scienze, Lettere ed Arti, vol. IV, Scienze, Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 2013, pp. 376–379.6832987/view Šablon:In language
- Marta Cavazza, The Biographies of Laura Bassi, in Writing about Lives in Science:(Auto)Biography, Gender, and Genre, P. Govoni, Z.A. Franceschi, eds., V&Runipress GmbH, Goettingen, 2014, pp. 67–86.
- Paula Findlen, La Maestra di Bologna. Laura Bassi, una donna del Settecento in cattedra, in Eredi di Laura Bassi. Docenti e ricercatrici in Italia tra età moderna e presente, a cura di Marta Cavazza, Paola Govoni e Tiziana Pironi, Angeli, Milano, 2014, pp. 63–96.
- Marta Cavazza, Laura Bassi. Donne, genere e scienza nell'Italia del Settecento, Milano, Bibliografica, 2020.
- Paola Govoni, Laura Bassi, in Icone di scienza. Autobiografie e ritratti di naturalisti bolognesi della prima età moderna, a cura di M. Beretta, Bologna, Bononia University Press, pp. 131–35.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Članak o Lauri Basi na spisku 30 najuticajnijih žena prethodnog milenijuma (jezik: engleski)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
