Likovni elementi
Svaki oblik bez obzira da li je prirodan, tehnički ili umetnički može se razložiti na sedam elemenata, koji su osnovna građa svakog oblika.[1] To su linija, površina ili lik, tekstura, boja, valer, smer ili pravac i veličina. [1] Elementi oblika preneseni u likovno delo kao sredstvo prikazivanja realnog sveta, i sredstvo izražavanja subjektivnog slikarevog stava spram tog sveta, nazivaju se likovnim elementima.[1] Shodno tome najčešća je podela na sedam likovnih elemenata (koji se približno slično nazivaju, u zavisnosti od autora). To su: crta ili linija, površina ili oblik, tekstura,boja, valer (stepen svetline), smer (pravac kretanja) i veličina. [2] Kombinacija ovih elemenata može da prikaže svaku vizuelnu predstavu prostora. Tačka, koja je pojam za presek dveju ili više linija uključena je u elemente linija-smer, a materija u vizuelnu predstavu površine (tekstura).[2]
Linija[uredi | uredi izvor]
Linija kao likovni element ima veoma širok dijapazon izražavanja. Ona može da određuje smer svojim tokom i načinom kretanja, zatim može da određuje površinu ili lik. Takođe linijom se može dočarati volumen, stepen osvetljenosti, a određenim rasporedom linija može se sugerisati prostor. Linija po vrsti može biti prava, kriva, isprekidana, izlomljena...
Površina ili lik[uredi | uredi izvor]
Površina kao likovni element je nosilac osnovnog karaktera oblika. Sem opšteg karaktera oblika, ona može da odredi i njegov smer i veličinu. U zavisnosti kakve su konture površine, zavisi i kakav utisak ona ostavlja. Ako su joj konture geometrijske, ona može delovati mirno, strogo ili konstruktivno. Ako su joj konture razigrane, ona može delovati poletno, veselo...
Tekstura[uredi | uredi izvor]
Tekstura kao likovni element bliže prikazuje strukturalni sastav i građu površine predmeta. Materijali pored svojih fizičkih i hemijskih svojstava imaju i obeležja vizuelne i taktilne izražajnosti. Njih otkriva pre svega čulo vida, ali ona deluju i na druga čula, naročito na čulo dodira.[3] Zato tekstura ima poseban značaj među likovnim elementima jer aktivira istovremeno dva čulna procesa.[4]
Raspoznaju se dve osnovne grupe tekstura:
- glatke (koje mogu biti mat ili sjajne)
- hrapave (koje takođe mogu biti mat ili sjajne)
Boja[uredi | uredi izvor]
Boja je jedan od najizražajnijih likovnih elemenata. Boje su subjektivni doživljaji koji se javljaju kada na naš organ vida, dakle na oko, deluju svetlosni talasi određenih frekvencija, jer svako telo poseduje boju zbog selektivnosti emisije ili apsorpcije svetlosti koja osmišljava pravi karakter boja.[5] U zavisnosti kako boje primaju ili odbijaju svetlost, dele se na ahromatske i hromatske. Ako podjednako upijaju ili odbijaju sve talasne dužine svetlosti onda pripadaju ahromatskoj grupi boja, a ako je apsorbcija, odnosno refleksija selektivna onda pripadaju hromatskoj grupi boja.[1] U ahromatsku grupu spadaju bela, crna i siva.
Hromatske boje se dele na:
- primarne ili osnovne
- sekundarne ili izvedene
- tercijarne ili intermedijarne
Osnovne boje su crvena, plava i žuta. One ne mogu nastati mešanjem drugih boja, a njihovim mešanjem nastaju sve ostale boje. Sekundarne boje su narandžasta, ljubičasta i zelena. Tercijarne boje nastaju mešanjem osnovnih i sekundarnih boja. Boja ispunjava celokupan čovekov vidljivi svet. Ona ne spada samo u svet fizike, hemije, fiziologije, psihologije, umetnosti i tehnike već i u ekologiju, sociologiju, nauku o simbolima, psihodijagnostiku, psihoterapiju itd. Ona je, znači, interdisciplinarni predmet istraživanja.[6]
Valer[uredi | uredi izvor]
Valer se definiše kao količina svetlosti u jednoj boji. Valerom se, između ostalog, može prikazati sa koje strane dolazi svetlost i koje je jačine, zatim koji je odnos između predmeta i prostora ili pozadine. Za lakše razumevanje valerskih vrednosti koriste se valerske skale tonova. Postupne promene nazivaju se gradacija. Valerski ključ predstavlja niz tonova od najsvetlijeg do najtamnijeg. Niz tonova u kojem je jači kontrast naziva se durski ključ, a niz tonova u kojem je blaži kontrast naziva se molski ključ.
Smer[uredi | uredi izvor]
Smer kao likovni element smatra se jednim od glavnih nosilaca konstrukcije likovnog dela. Smer se može definisati kao vizuelna sila koja pokreće oko u određenom pravcu. U zavisnosti od kretanja vizuelne sile, smer može biti horizontalan, vertikalan i kosi.
Veličina[uredi | uredi izvor]
Veličina je prostorni intenzitet oblika kao celine, a proporcija je odnos veličina unutar jednog oblika ili odnos između pojedinih oblika unutar izdvojenih celina. Veličina je značajan likovni element, zastupljen u svim likovnim područjima, na slici, u crtežu, grafici, skulpturi i dizajnu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Graovac, Radmila (1989). Teorija likovne forme. Beograd: Univerzitet umetnosti u Beogradu. str. 17.
- ^ a b Mitrović, Milun (1987). Forma i oblikovanje. Beograd: Naučna knjiga, str. 46
- ^ Bogdanović, Kosta i Burić, Bojana (2015). Teorija forme. Beograd: Zavod za udžbenike, str. 124.
- ^ Mišević, Radenko (1989). Izbor tekstova za izučavanje predmeta teorija forme. Univerzitet umetnosti u Beogradu. Str. 65.
- ^ Šijaković, B., Miodrag (1990). Simbolika i magija boja. Beograd: Grafopublik, biblioteka Kristali, str. 12.
- ^ Panić, Vladislav (2005). Psihologija i umetnost. Beograd: Zavod za udžbenike, str. 116.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Arnhajm, Rudolf (1981). Umetnost i vizuelno opažanje. Univerzitet umetnosti u Beogradu
- Bogdanović, Kosta (1986). Uvod u vizuelnu kulturu. Beograd: Zavod za udžbenike
- Iten, Johanes (1973). Umetnost boje. Univerzitet umetnosti u Beogradu