Luiđi Ferdinando Marsilji
Marsilji | |
|---|---|
 Conte Ferdinando de Marsigli | |
| Puno ime | Luiđi Ferdinando Marsilji |
| Datum rođenja | 10. jul 1658. |
| Mesto rođenja | Bolonja, Papska država |
| Datum smrti | 1. novembar 1730. (72 god.) |
| Mesto smrti | Bolonja, Papska država |
Grof Luiđi Ferdinando Marsilji, najčešće pisan samo Marsilji, (ital. Luigi Ferdinando Marsili, lat. Marsilius; 10. jul 1658 — 1. novembar 1730) bio je italijanski učenjak i poznati prirodnjak, takođe vojno lice koje je služilo kao izaslanik u vremenu turskih ratova.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rodom iz Bolonje, Marsilji je bio potomak stare plemićke loze, a tako je i vaspitan. Obavezu da čita književna dela, on sam je dopunjavao studiranjem matematike, anatomije, i prirodnjaštva, nauke koja se tada izučavala na mesto današnje biologije i poznavanja prirode. Nakon naučnih studija, završenih uz pomoć najboljih tutora svog grada krenuo je put Male Azije sakupljajući podatke o vojnom uređenju Otomanskog carstva, a takođe i o prirodi.
Po povratku sa tog zadatka, 1682. stupa u službu cara Leopolda i kao vojnik biva poslat na ratište protiv Turaka, gde je ranjen i zarobljen u bici kod reke Raba. Prodat je kao rob nekom paši nakon opsade Beča, a oslobođa se iz ropstva 1684. godine. Vrativši se u carsku vojsku, kao učenjak dobija posao vojnog inžinjera. Marsilji je dao doprinos uspešnom pohodu na Budim 1686. godine, i drugim operacijama oslobađanja od turske okupacije u godinama koje su sledile.
Nakon Karlovačkog mira bio je na zadatku vojnog komesara na liniji demarkacione granice Habzburške imperije. Marsilji je mapirao kompletnu Habzburško-Otomansku granicu, na dužini od 850 km kroz područje Kraljevine Ugarske (današnja Hrvatska, Srbija, Rumunija). Tokom dvadeset godina koje je proveo na području tadašnje Ugarske sakupio je mnoštvo naučnih podataka, preparata, starina, izvršio mnoga merenja i osmatranja za rad koji je planirao da objavi o Podunavlju. Na tom poslu sa njim sarađivao je kartograf Johan Kristof Miler (Dr Johann Christoph Müller) pripremajući rukopise za štampu u njegovom rodnom Nirnbergu. Prvo, izvodno izdanje dela, Prodromus štampano je 1700. a objavljivanje velikog dela očekivalo se najkasnije do 1704. Rad Marsiljija zapazili su i u Engleskoj, gde u novembru 1691. dobija status člana Kraljevskog akademskog društva u Londonu.[2][3]
Tokom rata za špansko nasleđe, Marsilji se ponovo nalazi na frontu u komandi Grofa Johana Filipa od Arka (Johann Philipp d'Arco). Zajedno gube carski zamak Brajsah na Rajni koji pada u ruke neprijatelja 1703. godine. Grof od Arka gubi glavu zbog predaje bez bitke, dok car Svetog rimskog carstva Marsiljiju oduzima plemićke titule i vojne činove lomeći mu njegov viteški mač nad glavom. Žalbe caru na to su bile uzaludne, ali ga je javno mnjenje kasnije oslobodilo optužbe zanemarivanja vojne službe i časne neodgovornosti.
Ipak, Marsilji napušta carsku vojsku i nastavlja svoje putešestvije, ovoga puta u Švajcarsku i Francusku, najduže se zadržavajući u Marselju gde proučava more. Ponovo crta razne mape, proučava astronomiju, meri brzinu vode reka, studira razne proizvode i rudnike područja koje je posetio, proučava ptice, ribe i fosile, sakuplja svaku vrstu starina (arheoloških predmeta), pravi preparate živuljaka, modele, instrumente, itd. Nakon završenog posla, 1712. se vraća u Bolonju gde prikazuje svoju zbirku Akademskom senatu Univerziteta. Pri Bolonjskom univerzitetu 1715. osniva svoj "Akademski institut za nauku i umetnost" (Accademia delle Scienze dell'Istituto di Bologna) i nešto kasnije štampariju, snabdevenu sa najboljom tipografijom tog vremena za štampanje na latinskom, grčkom, jevrejskom, i arapskom jeziku.
Nakon dvadeset godina kašnjenja, 1726. u Amsterdamu i Hagu konačno izlazi njegovo kapitalno delo o Dunavu – Danubius Pannonico-Mysicus. Mape iz tog dela izdaju se u formi zasebnog atlasa 1744. Njegov rad na proučavanju mora i okeana, koji ilazi 1725. Marsiljija postavlja na mesto oca moderne okeanografije.
Godine 1727. svojoj kolekciji pridodaje materijal Istočnoindijske zbirke, nabavljen u Engleskoj i Holandiji. 1715. postaje inostrani član Pariske akademije nauka, i član Akademskog društva u Monpeljeu.
Dela[uredi | uredi izvor]
Marsilji je imao preko dvadeset kapitalnih naučnih radova. Najvižniji od njih su: Osservazioni interne al Bosforo Tracio (Rim, 1681), Histoire physique de la mer (Amsterdam, 1725), Danubius Pannonico-Mysicus, bogato ilustrovano delo u šest tomova sa važnim istorijskim i naučnim informacijama o krajevima Podunavlja (Hag, 1726) i delo L'Etat militaire de l'empire ottoman (Amsterdam, 1732).
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Herbermann, Charles, ur. (1913): Luigi Ferdinando, Count de Marsigli Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
- ^ „Lists of Royal Society Fellows 1660-2007”. London: The Royal Society. Arhivirano iz originala 24. 3. 2010. g. Pristupljeno 14. 7. 2010.
- ^ royalsocietypublishing.org
Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Marsigli, Luigi Ferdinando”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 17 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 774.
Izvori[uredi | uredi izvor]
Na srpskom[uredi | uredi izvor]
- Mihajlović V., Vladimir (2015). „L. F. Marsilji – prvi antikvar Srbije” (PDF). Etnoantropološki problemi 10. 3: 595-617. Pristupljeno 28. 5. 2019.
- Mihajlović V., Vladimir (2016). Luiđi F. Marsilji i recepcija antičkog nasleđa u srpskoj arheologiji - doktorska disertacija (PDF). Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu. Pristupljeno 28. 5. 2019.
- Mihajlović V., Vladimir (2018). Na granicama Balkana : L. F. Marsilji i rimska baština (1683–1701). Beograd: Valkanološki institut SANU. ISBN 978-86-7179-102-1.
Na engleskom[uredi | uredi izvor]
- John Stoye: Marsigli's Europe. The life and times of Luigi Ferdinando Marsigli, soldier and virtuoso. Yale University Press. New Haven, N.J. 1994. ISBN 978-0-300-05542-9.
- Giuseppe Olmi, L'illustrazione naturalistica nelle opere di Luigi Ferdinando Marsigli, in Natura-Cultura. L'interpretazione del mondo fisico nei testi e nelle immagini, edited by G. Olmi, L. Tongiorgi Tomasi, A. Zanca, Firenze: Olschki, (2000). str. 255–303.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Marsili at encyclopedia.com
- Works and collections of Count Luigi Ferdinando Marsigli at kunstkammer.at/
- www.bub.unibo.it
- Engraved figures on the book published after being in Turkish captivity (1737)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
