Lumbarda (top)
Lumbarda (ital. lombarda) ili lubarda[1][2] je starinski top, ili velika šuplja gvozdena kugla, napunjena olovom i barutom, koja se izbacuje iz topa.[1] Reč lumbarda verovatno potiče od italijanske oblasti Lombardija, odakle su u periodu renesanse prvi topovi stigli u južnoslovenske krajeve na Balkanu.[3][4] Termin se sve do sredine 19. veka zadržao u Crnoj Gori i Hrvatskoj.
Definicija[uredi | uredi izvor]
U Vukovom Srpskom rječniku iz 1852 (strana 334) lubarda se definiše dvojako:
- kao naziv za bombu koja se ispaljuje iz topa. Kao sinonim navodi se turcizam kumbara: I kumbare, čim gradove prima, I lubarde, čim gradove pali.[5]
- kao sinonim za top, pretežno u Crnoj Gori: Nesretnoga lubarda bije.[2]
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
Toponimi i prezimena[uredi | uredi izvor]
Neka prezimena i toponimi na Balkanu su ponijeli ime po ovom oružju, uglavnom u graničarskim područjima i među ratničkim plemenima. Od prezimena, to su: Luburić, Lubarda, Lombardić (npr.Vjekoslav Luburić, Petar Lubarda)... Neki od naziva mjesta su Lubarda, Lumbarda, Lubarska (rodno selo hrvatske predsjednice Kolinde Grabar-Kitarović, to je vjekovni graničarski kraj).
Uloga ovog topa je pored obrambeno-napadačke funkcije, bila i upozoravanje na ratnu opasnost sa neprijateljske teritorije.
U poeziji[uredi | uredi izvor]
U epskoj pesmi Boj na Deligradu, spominje se kako je Ibrahim paša Bušatlija od Skadra koristio lubarde tokom bitke na Deligradu:
I ponese tope kavalije,
I poveze tope baljemeze,
I kumbare, čim gradove prima,
I lubarde, čim gradove pali.[6][7]
U Gorskom vijencu, turski opsadni top naziva se lubardom:
Kada Šenđer na Kotor udara,
sta grad biti topom bukovijem.
Pop Šćepan se tad u Kotor nagna.
Godi jednom topom sa Kotora,
Šenđerovu pogodi lubardu,
u grlo joj zrnom ugodio-
slomi mu je u trista komatah.[8][9]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Vujaklija, Milan (1980). Leksikon stranih reči i izraza. Beograd: Prosveta. str. 519—520.
- ^ a b Stefanović Karadžić, Vuk (1852). Srpski rječnik. Beč. str. 334.
- ^ Manucy, Albert (1949). ARTILLERY THROUGH THE AGES, A Short Illustrated History of Cannon, Emphasizing Types Used in America. WASHINGTON: UNITED STATES GOVERNMENT PRINTING OFFICE. str. 36.
- ^ Manucy, Albert (1949). Artillery Through the Ages: A Short Illustrated History of Cannon, Emphasizing Types Used in America. Clemson University Libraries. str. 36.
- ^ Stefanović Karadžić, Vuk (1852). Srpski rječnik. Beč. str. 314.
- ^ Stefanović Karadžić, Vuk (1986). Pjesme junačke novijih vremena, knjiga četvrta 1862. Beograd.
- ^ „Boj na Deligradu”. Srpska enciklopedija (na jeziku: srpski). 2016-12-02. Pristupljeno 2024-01-02.
- ^ Petrović Njegoš, Petar (1847). Gorski Vijenac. Beč. str. 58.
- ^ „(DOC) GORSKI VIJENAC”. dokumen.tips (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-02.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
MZ Lubarda Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. decembar 2014)