Maksim I Carigradski

Arhiepiskop Maksim, poznat kao Maksim I Kinik, Maksim filosof, Maksim Aleksandrijski je bio arhiepiskop carigradski u periodu od 380. do juna 381. godine, boreći se za to mesto sa Grigorijem Bogoslovom.

Biografija

Prezviter Maksim Aleksandrijski nije bio pristalica Diogenove filozofije, ali su kinici imali veoma aljkav izgled, pa su ih zvali „ psi“ (od starogr. κυων – „pas“). Maksim je imao izgled koji je omogućavao ljudima da ga povezuju sa kinicima: nosio je beli filozofski ogrtač, imao je dugu bradu i dugu kosu, zbog čega je i dobio nadimak „Cinik” ili „filozof cinik”.

Maksimova prošlost je prilično nejasna: rođen je u Aleksandriji u hrišćanskoj porodici, roditelji su mu stradali za svoju veru, ali je nejasno da li od neznabožaca ili arijanaca. Maksim, koji je stajao na nikejskoj poziciji, u početku je bio veoma poštovan među vodećim teolozima pravoslavlja. Dopisivao se sa Atanasijem Velikim, arhiepiskopom Aleksandrijskim o jeretičkim pokretima u Egiptu. Atanasije, u pismu iz 371. godine, prenosi nekoliko komplimenata Maksimu, kao autoru rasprave u odbranu Pravoslavlja.

374. godine, za vreme cara Valensa, u vreme progona koje je organizovao Lukije, arhiepiskop aleksandrijski, koji je stajao na arijanskom stanovištu, Maksim je osuđen i prognan u zbog svoje revnosti za pravoslavlje i pružanja pomoći oni koji su stradali iz istog razloga. Otprilike četiri godine kasnije pušten je, verovatno posle Valensove smrti, i posle izvesnog vremena predstavio caru Gracijanu u Milanu svoje delo „O veri”, u kome osuđuje arijance.

Pisao je i protiv drugih jeresi, polemisao sa neznabošcima, ali je nejasno da li u pomenutom delu ili u drugom. Po svemu sudeći, po povratku iz Milana posetio je Carigrad, gde je Grigorije Bogoslov upravo bio pozvan na mesto arhijereja 379. godine. Grigorije mu je ukazao visoku čast da u prepunoj crkvi pred evharistijsku slavu izgovori panegirski govor; Čuveni retoričar je u svom govoru stvorio sliku čoveka koji je spojio mudrost filozofa sa revnošću hrišćanina – ispovednika nikejske vere, koji je stradao za svoja uverenja.

Grigorije Bogoslov je Maksima primio u svoju kuću i podelio sa njim trpezu, tokom koje su episkop i filosof vodili duge razgovore. Međutim, kasnije je Grigorije bio ozbiljno razočaran u Maksima zbog događaja koji su usledili, koji su ili bili rezultat Maksimove ambicije, ili je sam Maksim postao oruđe drugih političkih snaga, što nije sasvim jasno.

Borba za Carigradsku arhiepiskopiju

Tajno od Grigorija Bogoslova spremala se intriga, smišljena u Aleksandriji, verovatno uz učešće Petra II, arhiepiskopa aleksandrijskog, koji je najpre pismeno čestitao Grigoriju Bogoslovu početak njegove službe u Carigradu, ali je potom pokušao da ga ukloni. Pošto Grigorije Bogoslov nije bio zvanično odobren episkop prestonice Rimskog carstva, već je tamo služio samo na poziv grupe vernika, Aleksandrijska stranka je odlučila da pokuša da mu oduzme vlast.

U proleće 380. godine u Carigrad su stigli prvi brodovi iz Egipta sa tovarom pšenice, uz koje su se u prestonici pojavili brojni egipatski sveštenici i monasi; Grigorije Bogoslov ih je radosno dočekao kao pristalice nikejskog ispovedanja vere. Međutim, početkom leta 380. godine, noću, u carigradskoj crkvi Anastasija, kada je Grigorije Bogoslov ležao bolestan kod kuće, egipatski episkopi su počeli hirotoniju Maksima za patrijarha. Postavili su ga na arhiepiskopski presto i tek su počeli da mu seku duge pramenove kada je svanula zora. Vest se brzo proširila i ogorčena gomila ljudi okupila se kod hrama. Pojavili su se magistrat i sudski izvršitelji, a Maksim i oni koji su ga posvetili bili su proterani iz hrama, koji su, zauzvrat, morali da završe obred postriga u kući izvesnog frulaša.

Ovaj smeli potez izazvao je veliko ogorčenje u narodu, među kojima je Grigorije bio popularan. Maksim je pobegao iz Carigrada u Aleksandriju i zahtevao da Timotej, arhiepiskop Aleksandrijski i brat Petra II, koji je do tada umro, pomogne da se vrati na arhiepiskopsko sedište u Carigradu. Timotej se obratio prefektu, koji je proterao Maksima iz Egipta.

Ali pošto su ga neki zapadni episkopi priznali, nije se smatrao potpuno poraženim i otišao je u Solun, nadajući se da će dobiti odobrenje za svoje postavljenje od cara Teodosija I. Car je hladno pozdravio prognanog arhiepiskopa, naredivši Asholiju, episkopu solunskom, da pošalje stvar Damasiju I, episkopu Rimskom.

U dva pisma odgovora, prvim upućenom Asholiju i makedonskim episkopima, Damasije je osudio one koji su predlagali da se posveti ovaj nemirni, prevrtljivi čovek, stranca u hrišćanstvu, nedostojnog da se naziva hrišćaninom, a uz to nosi idolopokloničku odeću sa dugom kosom, koji su, kako reče sveti Pavle, bili sramota za čoveka. U drugom pismu episkopu Asholiju Damasije je takođe zamolio Asholija da obrati posebnu pažnju na to da se takav episkop uopšte može rukopoložiti.

Na Drugom vaseljenskom saboru, održanom od maja do jula 381. godine, Maksim Kinik je tvrdio da njegovo posvećenje, koje su izvršili pravoslavni episkopi sa zakonskim apostolskim prejemstvom, treba priznati kao punovažno. Na Maksimov poziv stigla su dva episkopa iz Aleksandrije da izvrše njegovo posvećenje, ali to nikada niko nije priznao. Sabor je oštro osudio postupke Maksima Kinika, koji je tvrdio da zameni Carigradsku stolicu, na čijem je čelu u to vreme bio Grigorije Bogoslov.

Negativnu ocenu delovanja Maksima Kinika dali su vizantijski istoričari i hroničari, koji su, generalno konstatujući neprihvatljivost ovakvih postupaka, ukazivali na beznadežnost i besmislenost onoga što se dogodilo.